EFHMERIS

Saturday, January 31, 2015

ΤΕΧΝΗ.Χατζιδάκις, Θεοδωράκης και Ξαρχάκος κατά της Λογοκρισίας. Γράφει ο Αλέξης Βάκης

50 ΧΡΟΝΙΑ ΠΙΣΩ ΣΤΗ ΜΟΥΣΙΚ¨Η ΚΑΙ
ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ
synthetes_enantia_sti_logokrisia
Μια έρευνα του περιοδικού Επιθεώρηση Τέχνης το 1966
Στις αρχές του 1966, μια ομάδα από γνωστούς έλληνες μουσικούς δημιουργούς (Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Χατζιδάκις, Σταύρος Ξαρχάκος, Νίκος Μαμαγκάκης κ.α.) ξεκίνησε μια καμπάνια με στόχο την κατάργηση της προληπτικής Επιτροπής Λογοκρισίας του Υπουργείου Προεδρίας, η οποία μπορούσε –με την γνωμάτευσή της- ακόμα και να απαγορεύσει την κυκλοφορία ενός τραγουδιού ή ενός δίσκου LP, εφόσον έκρινε πως υπάρχει λόγος γι’ αυτό.
 Η καμπάνια των συνθετών έλαβε μεγάλη δημοσιότητα στον Τύπο της εποχής. Παρακάτω παραθέτουμε την σχετική έρευνα του ιστορικού περιοδικού της Αριστεράς Επιθεώρηση Τέχνης (το οποίο κυκλοφορούσε από τα Χριστούγεννα του 1954 μέχρι την 21η Απριλίου 1967), που δημοσιεύτηκε στο τεύχος 133-134 (Γενάρης- Φλεβάρης 1966, σελίδες 76-78). Στην έρευνα αυτή, και μετά το εισαγωγικό σημείωμα από τη Σύνταξη του περιοδικού, απαντούν ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Σταύρος Ξαρχάκος:   

tefhos133-134 ianouarios-fevrouarios1966

ΟΙ ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ ΤΡΕΙΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ 
Οι αντιδράσεις των πνευματικών ανθρώπων ενάντια στη λογοκρισία είναι πάντοτε βίαιες. Γιατί από τον ίδιο τον ορισμό της, η λογοκρισία (όπως και κάθε άλλη μορφή δέσμευσης της πνευματικής ελευθερίας) είναι ένας καταπιεστικός μηχανισμός που χρησιμοποιείται για να παρεμποδίζει την ορθή λειτουργία του πνεύματος προς όφελος πολιτικών επιδιώξεων, οι οποίες φοβούνται το φως της ημέρας και τον λαϊκό έλεγχο. Η λογοκρισία θεσμοθετείται από τυραννικές μορφές εξουσίας που θέλουν βραχυπρόθεσμα μεν να εμποδίσουν την κοινή γνώμη να πληροφορείται την αλήθεια, μακροπρόθεσμα δε να εμποδίσουν την πνευματική ανάπτυξη του λαού και έτσι να διαιωνίζουν τον εαυτό τους. Τόσο οι βραχυπρόθεσμοι όσο και οι μακροπρόθεσμοι στόχοι, καθώς και η ίδια η ύπαρξή τους, έχουν ολέθρια αποτελέσματα για την πνευματική λειτουργία, επειδή δρουν ανασταλτικά πάνω στις δημιουργικές διαδικασίες που συντελούνται μέσα στον ψυχικό κόσμο του πνευματικού ανθρώπου. Αυτό ακριβώς επιδιώκει να τεκμηριώσει η έρευνά μας, με τις συνεντεύξεις που πήραμε από τους τρεις συνθέτες οι οποίοι ξεκίνησαν τον ωραίο πόλεμο κατά του σκοταδιστικού θεσμού. Τα ερωτήματα που υποβάλαμε γραπτά είναι τα εξής:   1. Στραφήκατε –και πολύ ορθά κατά τη γνώμη μας και πολύ αξιέπαινα επίσης- κατά της λογοκρισίας. Θέλουμε να σας ρωτήσουμε: Κατά ποιον ακριβώς τρόπο σας παρεμποδίζει στην άσκηση της πνευματικής σας λειτουργίας, στο δημιουργικό έργο σας, η ύπαρξη ενός τέτοιου θεσμού; 2. Μπορείτε να μας πείτε μερικές συγκεκριμένες επεμβάσεις της λογοκρισίας στη δουλειά σας; 

ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ 1. Το θέμα είναι πως αντιλαμβάνεται κανείς τον αυτοσεβασμό που οφείλει να έχει και την αξιοπρέπεια, την στοιχειωδώς ανθρώπινη. Για μένα, και η ύπαρξη λογοκρισίας και μόνο, αποτελεί εμπόδιο στην οποιαδήποτε μουσική μου δραστηριότητα, ακόμα και αν εγώ δεν ενοχλούμαι προσωπικά. Η «ευαισθησία» μου επί του θέματος δεν αφήνει περιθώρια να αγνοήσω το θέμα. Δεν δέχομαι ούτε τη σκοπιμότητά της και συνεπώς ούτε την ύπαρξή της. Η λογοκρισία μοιάζει μ’ ένα περιβόλι όπου μόνο λουλούδια δεν μπορούν ν’ ανθίσουν. Τη σιχαίνομαι. Η αντίδρασή μου δεν είναι τελευταία. Πριν αναγκαστώ να φωνάξω, πήγα μ’ όλα τα νόμιμα δικαιώματά μου στους αρμοδίους και μ’ όλη τη λογική της θέσεώς μου ζητούσα την κατάργησή της. Σαν οι αρμόδιοι απεδείχθησαν αναρμόδιοι, απεφάσισα ν’ αντιδράσω δυναμικότερα. Ελπίζω αυτή τη φορά να γίνει κάτι. Εγώ πάντως δεν πρόκειται να υποχωρήσω. 2. Βεβαίως και σε μένα υπήρξαν περιπτώσεις επεμβάσεώς της, αλλά δεν είναι η αιτία της αντιδράσεώς μου. Διότι η ηλιθιότης των περιπτώσεων και τα τυπικά μέσα που διέθετα παρέκαμπταν τα εμπόδια στην κυκλοφορία της εργασίας μου.

 ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ  1. Η πνευματική δημιουργία είναι μια πράξη ελευθερίας. Για να επιτευχθεί, συντελούνται μια σειρά εσωτερικές διεργασίες που με τη λειτουργία τους εξωτερικεύεται η τάση να κατακτηθούν άγνωστες και τολμηρές πλευρές της έκφρασης. Αυτή η λειτουργία έχει κάτι το τελετουργικό, θα έλεγα. Ανασύρει στην επιφάνεια τα άγια των αγίων του είναι, ό,τι πιο ιερό και άσπιλο έχει μέσα του ο δημιουργός. Έτσι, το έργο τέχνης είναι μια προσφορά αγάπης στον συνάνθρωπο. Το σημείο επαφής του πρωτογέννητου έργου τέχνης με τον συνάνθρωπο στον οποίο αποτείνεται, αποτελεί μια συγκινησιακή κορύφωση για τον κάθε δημιουργό, ανεξάρτητα αν το ομολογεί ή όχι. Είναι μια στιγμή μεγάλη, τίκτουσα, ιερή θα λέγαμε, και ευαίσθητη σαν μια ανοιχτή πληγή.  Αλίμονο αν αυτό το σημείο επαφής λέγεται λογοκρισία. Αν δηλαδή αντί να προσμένουν το νεογέννητο πρόσωπα έτοιμα να το δεχτούν και να το αγαπήσουν, καραδοκεί ο αδιάφορος, ο επαγγελματίας, ο υπηρέτης, ο άσχετος. Αυτό δεσμεύει τον δημιουργό, τον μουδιάζει, αλλά και τον υποτιμά. Γιατί ποιος κρίνει ποιον;  2. Γεγονός αποτελεί ότι η επιτροπή λογοκρισίας δεν δημιουργήθηκε για να διαφυλάξει το ελληνικό ήθος και τον ελληνικό χαρακτήρα του τραγουδιού, μιας και εγκεκριμένη από τη λογοκρισία υπήρξε η εισβολή της μουσικής ινδικής καννάβεως που κατακλύζει τη χώρα μας, συνοδευμένη με τα επίσης επιτετραμμένα από τη λογοκρισία στιχουργικά ανοσιουργήματα.  Οι πονηροί νομοθέτες έστησαν αυτό το δόκανο για να παγιδέψουν εκείνο ακριβώς που προσποιούνται ότι θέλουν να προστατέψουν, δηλαδή το γνήσιο έργο, το ελληνικό ήθος, τον ελληνικό χαρακτήρα.  Κατά εκατοντάδες περνούν ανενόχλητοι από το δόκανό τους οι λαδωμένοι ποντικοί με τα «σφάξε με», «θάψε με», «περιφρόνα με» και άλλα εις «…φόνα με». Μόλις όμως κάνει να φανεί το περήφανο ελάφι της ελληνικής ποίησης, της ελληνικής μουσικής, εκεί οι αρπάγες του δόκανου κλείνουν αστραπιαία και υπάκουα.   Απάντησα έτσι και στο δεύτερο ερώτημά σας. Για να μη σταθώ σε λεπτομέρειες, αναφέρω πως δύο ολόκληρα χρόνια περίμενε πιασμένος στο δόκανο ο Ένας Όμηρος, του μεγάλου Ιρλανδού συγγραφέα Μπρένταν Μπήαν, που ήταν ωραιότατα μεταφρασμένος από τον Βασίλη Ρώτα.  Το Τραγούδι του νεκρού αδελφού περίμενε ένα χρόνο. Ο δίσκος Όμορφη πόλη καταστράφηκε για ν’ αφαιρεθεί το Μπουρνάζι του Μποσταντζόγλου. Ξαναχύθηκε η μήτρα και η κυκλοφορία του δίσκου καθυστέρησε κατά δύο ολόκληρους μήνες. Για να μπορέσει τότε να κυκλοφορήσει ο δίσκος ταυτόχρονα με την παράσταση του έργου στο θέατρο υποχρεώθηκα να δουλέψω τόσο εντατικά (καθώς και οι μουσικοί), ώστε είναι γνωστό πως κλονίστηκε η υγεία μου. Θα τελειώσω με κάτι που ίσως είναι εγωϊστικό αλλά πρέπει να ειπωθεί: Ίσως ο πονηρός νομοθέτης να προέβλεπε, προκειμένου για τη μουσική, μια περίπτωση σαν τη δική μου: δηλαδή να φοβόταν την πλατιά διάδοση της πρωτοπόρας ελληνικής ποίησης μέσα στις μάζες με τα φτερά της μελωδίας. Τώρα όμως έχασαν την υπόθεση. Γιατί έκαναν το σφάλμα ν’ αφήσουν τον Επιτάφιο, το Άξιον Εστί, τα Επιφάνια και τ’ άλλα ποιητικά έργα που μιλούν στην ψυχή του αγωνιζόμενου λαού μας. Τώρα αυτά έχουν ριζώσει κι απλωθεί και κατακαλύψει τον ελληνικό χώρο. Είναι αργά πια για να τα σταματήσουν. Λοιπόν ας καταργήσουν καλύτερα την «Αναστασία» κι ας αυτοδιαλυθούν, ομολογώντας ότι έχασαν το παιχνίδι.

 ΣΤΑΥΡΟΣ ΞΑΡΧΑΚΟΣ 1. Είναι νομίζω αυτονόητο. Όταν ξέρεις ότι κάποιοι περιμένουν να «βάλουν κάτω» το έργο σου για να δουν τι έχει μέσα, δεν μπορείς να λειτουργήσεις απερίσπαστα. Δεν μπορείς να εκφραστείς. Πολύ περισσότερο όταν αυτοί οι άλλοι είναι εντελώς αναρμόδιοι και με το πρόσχημα διαφόρων σκοπιμοτήτων λογοκρίνουν τα έργα –τη μουσική στην περίπτωσή μας- με τον τρόπο που ήδη αναλύσαμε στον ημερήσιο τύπο. Προφανώς λοιπόν, η ύπαρξη λογοκρισίας είναι αποπνικτική για κάθε δημιουργό. Για τούτο και στραφήκαμε εναντίον τους. Θέλουμε να περιφρουρήσουμε τη μουσική και την πνευματική δημιουργία.    2. Εγώ προσωπικά ελάχιστα περιστατικά επεμβάσεων της λογοκρισίας θα είχα ν’ αναφέρω.   Ανάμεσα σ’ αυτά είναι η περίπτωση του τραγουδιού Άπονη ζωή, καθώς και η επί έξι μήνες τώρα κατακράτηση άλλων δύο τραγουδιών μου στη λογοκρισία: το ένα σε στίχους του Νίκου Γκάτσου και το άλλο σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου.

 - See more at: http://www.musicpaper.gr/documents/item/494-2013-02-27-14-41-40#sthash.ZNJeQDEz.dpuf
Πηγή: www.musicpaper.gr

No comments:

Post a Comment