Κώστας Βάρναλης, 1884-1974 (Σαν σήμερα)

Γράφει ο Πάμπος Σ. Χατζηλαμπής

Από σημερινή διαδικτυακή ανάρτηση/μνημόσυνο της Ιωάννας Φουρουκλά για τον Κώστα Βάρναλη αρύομαι το παρακάτω ποίημα του: 

Ξαφνικὰ μοῦ φασκιώνουνε τὰ μάτια γιὰ νὰ βλέπω τὸ φῶς τὸ ἀληθινό! 

Μὲ καρυδώνουν, γιὰ νὰ μὴ φωνάζω: «Ὄρσε, Ἑλλάδα Γραικύλων ἀντιχρίστων!»

 Ἄχερα μὲ μπουκώνουν κάθε μέρα. Καὶ ποιοί; Τοῦ σκλαβοπάζαρου ἡ σαβούρα. 

Καὶ πῶς; Ἔχουν ἀφέντη τὰ σκυλιὰ καὶ δαγκάνουν τὰ πόδια σου, Ἱστορία.

Πῶς θὰ σωθοῦμε ἀπ᾿ τὴν «ἐλευθερία» τῆς σκλαβιᾶς μας κι ἀπὸ τὸν «ὑπὲρ πατρίδος» τῶν

 προδοτῶν; Καὶ πότε ἀπ᾿ τοὺς θεοὺς τῶν ἀθέων καὶ τῶν ἀνθρωποφάγων;

Και για να συμπληρώσουμε τη σε πεζό λόγο άποψη (από την εξορία του, στον Αϊ Στράτη), του Βάρναλη για τον εξιδανικευμένο από τη συντήρηση Ίωνα Δραγούμη όταν περιέγραφε τι είδε αυτός ο «εθνικός απόστολος, Μεσσίας του σκλαβωμένου Έθνους» ως «απολογητής κι εργάτης της σκλαβιάς του», και «συνειδητό όργανο στα χέρια της ταξικής βίας των παρασίτων»,

μερικά αποσπάσματα αρκούν:

«Είδε λοιπόν (σ.σ.: ο Δραγούμης) στη Σαμοθράκη τους «σκλάβους» στην πιο καθυστερημένη τους μορφή. Στον μεγαλύτερό τους ξεπεσμό.

Στην Πόλη, στη Μακεδονία οι ρωμιοί έμποροι και τσελιγκάδες και τοκογλύφοι κατορθώνανε να είναι ελεύτεροι και να μπερδεύονται εξωτερικά (φορώντας φέσι) με τους αφέντες τους, τους Αγαρηνούς. Κ’ ήτανε σύμμαχοι αυτωνών.

Όπως κ’ οι τσορμπατζήδες* της Σαμοθράκης, ήτανε σύμμαχοι και κατάσκοποι των αγάδων».

[…]

«Είδε 5 τούρκους ζαπτιέδες να τρομοκρατούν τρεις χιλιάδες ψυχές. Είδε τους «τρεις-τέσσερις τσορμπατζήδες» να έχουνε όλα τα οφίκκια και να κλέβουνε το λαό στο ζύγι των καρβούνων και με την τοκογλυφία.

Κι ακόμα, να του κλέβουνε την οικογενειακή του τιμή**. Και να τον προδίνουνε στην τούρκικη εξουσία. Να κάνουνε δηλαδή το χαφιέ στους τυράννους.

Είδε το δεσπότη «άλλον κύριο των νησιωτών» να έρχεται στο νησί μια φορά το χρόνο από την Γκιουμουλτζίνα*** για να μαζεύει τα κανονικά του. Κι έφερνε μαζί του «διαταγή από τη Ρούμελη να μεταχειρίζεται στην ανάγκη και βία στρατιωτική» αν τυχόν οι υποταχτικοί του δείχνανε απροθυμία στην πληρωμή του εκκλησιαστικού χαρατσιού τους.

Είδε ακόμα τον ηγούμενο του Μετοχιού να φέρνει «θεριστάδες Βουλγάρους για να θερίσουνε να χωράφια της Μονής» γιατί -κι αυτό δεν μας το λέει, αλλά καταλαβαίνεται μόνο του- οι Βούλγαροι παίρνανε μικρότερο μεροκάματο από τους ντόπιους εργάτες και μ’ αυτό το μέσο θα αναγκαζόντανε και τούτοι να φτηνύνουν τη δουλειά τους!

Είδε τέλος και το λαό άμαθο, φοβισμένο, γεμάτον ελαττώματα, ακίνητο και μοιρολάτρη ν’ αφήνεται αμίλητος στην πείνα του και στην κακομοιριά του, που «αυγατίζει το τζορμπατζηλίκι».

[…]

Θύμωσε σαν ωραιόπαθος προσκυνητής και σαν αφέντης και κύριος (σ.σ.: ο Δραγούμης). Βρήκε πως φταίγανε αυτοί για τη σκλαβιά τους και για την κατάντια τους.

Φταίγανε αυτοί γιατί δεν αποφασίζανε να κουνηθούνε για να διώξουνε τον ξένο καταχτητή.

Δηλ. να αλλάξουνε καταχτητή. Να βάλουνε στη θέση του Τούρκου αγά, που είχε στα παλιά τα χρόνια «το δικαίωμα της πρώτης νύχτας» το Ρωμιόν αστό για να έχει το δικαίωμα όλων των νυχτών και όλων των ημερών απάνου στη μάζα των εργαζομένων!

Τιμή τους θα ήτανε κι ευτυχία να τους τυραννεί και να τους γδύνει ο Ρωμιός αφέντης. Γιατί αυτός θα ήτανε από το ίδιο αίμα!».

Σημειώσεις:

*Τσορμπατζής, Τσορμπατζήδες: οι άρχοντες και προεστοί των ορθόδοξων κοινοτήτων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

**Το «δικαίωμα της πρώτης νύχτας» των τούρκων αγάδων που ασκούσαν στις νεόνυμφες ελληνίδες.

*** Παλαιότερη ονομασία της ευρύτερης περιοχής της Κομοτηνής.

(Κώστας Βάρναλης, «΄Αϊ Στράτης, Θυμήματα της εξορίας», Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα, 2014)

Υ.Γ.: ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ, ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ, ΣΥΝΕΙΡΜΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ…