EΜΦΥΛΙΟΣ .«Ξέθαψε» τις εκτελέσεις που διέταζαν τα στρατοδικεία

Επειτα από 5 χρόνια έρευνας ο γιατρός και συγγραφέας Ν. Μιχιώτης έφερε στο φως τα πρακτικά για τις καταδίκες θανάτου των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης. «Οι θανατοποινίτες εκτελούνταν πριν ακόμα φτάσει η αίτησή τους στο Συμβούλιο Χαρίτων», αποκαλύπτει

Πέντε ολόκληρα χρόνια ο γιατρός και συγγραφέας Νίκος Μιχιώτης μπαινόβγαινε σε στρατιωτικές και πολιτικές υπηρεσίες, κατέβαζε από τα ράφια σκονισμένα και σκισμένα ντοσιέ, ξεφύλλιζε κιτρινισμένα χαρτιά.

Αναζητούσε τα πρακτικά που τηρούνταν στα Εκτακτα Στρατοδικεία, που λειτούργησαν από το 1946 μέχρι το 1960, σε όλη τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου και της πρώτης μετεμφυλιοπολεμικής περιόδου. Το υλικό, πολύτιμο για την ιστορική έρευνα, είναι διάσπαρτο στην επικράτεια, στοιχειωδώς συστηματοποιημένο και καθόλου συντηρημένο. Χώρια η παροιμιώδης και εξοντωτική γραφειοκρατία, που είναι ικανή να κάνει και τον πιο πεισματάρη να τα παρατήσει.

Ο 78χρονος σήμερα ερευνητής κατάφερε να ολοκληρώσει με επιτυχία την έρευνά του. Τα στοιχεία που συγκέντρωσε τα συμπύκνωσε στις 321 σελίδες του βιβλίου του «Τα Εκτακτα Στρατοδικεία της περιόδου 1946-1960. Εν ονόματι του βασιλέως».

Εν ονόματι του βασιλέως εκδίδονταν εκείνη την εποχή οι δικαστικές αποφάσεις. Εν ονόματι του βασιλέως οδηγήθηκαν στα εκτελεστικά αποσπάσματα χιλιάδες πατριώτες.

Στο χρονικό διάστημα 1946-1951 εκδόθηκαν συνολικά 4.851 θανατικές καταδίκες αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης. Μόνο το Εκτακτο Στρατοδικείο της Αθήνας καταδίκασε σε θάνατο 528 κατηγορούμενους για παράβαση του Γ Ψηφίσματος με βάση το οποίο τέθηκε εκτός νόμου το ΚΚΕ. Αλλοι 198 καταδικάστηκαν σε ισόβια, 916 σε κάθειρξη άνω των 10 ετών και 524 σε μικρότερες ποινές στερητικές της ελευθερίας. Οι ποινές φυλάκισης συνολικά ανήλθαν σε 6.390 χρόνια ή 63 αιώνες ή 6,3 χιλιετίες. Αυτά μόνο στην Αθήνα.

Ο Νίκος Μιχιώτης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1929. Ο πατέρας του ήταν γιατρός και είχε ενταχθεί στο αριστερό κίνημα από το 1919. Το 1935 η οικογένεια Μιχιώτη κατέβηκε στην Αθήνα και εγκαταστάθηκε στο Αιγάλεω. Εκεί τη βρίσκει η Κατοχή. Ο νεαρός Νίκος εντάσσεται στην ΕΠΟΝ και από τον Γενάρη του 1944 ανήκει στο ένοπλο τμήμα της. Τον ίδιο χρόνο συλλαμβάνεται σε αντικατοχική διαδήλωση και κλείνεται για ένα διάστημα στα μπουντρούμια της Μπουμπουλίνας.

Μετά τον Δεκέμβρη εγκαταλείπει την πρωτεύουσα με τα τελευταία τμήματα του ΕΛΑΣ και τελικά φτάνει στην Πτολεμαϊδα, όπου εγκαθίσταται με την οικογένειά του.

Στο κορύφωμα του εμφύλιου πολέμου και ενώ ο πατέρας του βρίσκεται στη Μακρόνησο, ο Νίκος έρχεται κρυφά στην Αθήνα. Το 1948 δίνει εξετάσεις και εισάγεται στην Ιατρική Σχολή.

Το 1951 του ανατίθεται η κομματική ευθύνη για τη δημοτική δουλειά στο Αιγάλεω. Το 1959 εκλέγεται για πρώτη φορά δημοτικός σύμβουλος. Η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 τον στέλνει στη Γυάρο.

Τώρα καθισμένος στο γραφείο του σπιτιού του διηγείται στο «Εθνος», πώς του ήρθε η ιδέα να ερευνήσει την υπόθεση των εκτελέσεων. Ηταν έργο ζωής για αυτόν.

Το σκέφτηκε όταν διάβασε ένα διήγημα για την ανθρωποθυσία της Νιάλας, τον Απρίλιο του 1948, όταν εξαιτίας μιας τρομερής, φονικής χιονοθύελλας αντάρτες και φαντάροι για να σωθούν από τον ανθρωποκτόνο καιρό αναγκάστηκαν να συμβιώσουν για ένα βράδυ στις ίδιες σκηνές. Καμιά τριανταριά αντάρτες που, άρρωστοι και αποκαμωμένοι, δεν μπόρεσαν να φύγουν με τους συντρόφους τους το επόμενο πρωινό, συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στα θανατοδικεία. Μεταξύ των εκτελεσθέντων ήταν και ένας 17χρονος μαχητής.

Ετσι άρχισε να ψάχνει. Διάβασε για χιλιάδες εκτελέσεις. Κάποιες έζησε και ο ίδιος τα τρομερά χρόνια του Εμφυλίου.

Η υπόθεση που τον συγκλόνισε ήταν η εκτέλεση της 28χρονης Κούλας Μητρούλη από την Πτολεμαϊδα, που ήταν δασκάλα της αδελφής του. Η οικογένειά της είχε συμμετάσχει στον Μακεδονικό Αγώνα και είχε αναπτύξει δράση κατά των Βούλγαρων κομιτατζήδων. Η ίδια ήταν εθελόντρια στο Αλβανικό.

Οι Γερμανοί κατέλαβαν την Πτολεμαϊδα με μάχη. Στο πάρκο της πόλης έθαψαν τους νεκρούς Γερμανούς και Ελληνες στρατιώτες. Η Κούλα πήρε τα παιδιά του σχολείου και πήγαν στο πάρκο. Εκεί στεφάνωσε τους τάφους των Ελλήνων. Ο Γερμανός διοικητής έξαλλος τη μαστίγωσε δημόσια, μπροστά στα παιδιά. Την παρέπεμψε σε ελληνικό δικαστήριο στην Κοζάνη κι εκείνο την αθώωσε.

Εντάχτηκε στον ΕΛΑΣ. Κατά τον Εμφύλιο κατηγορήθηκε ότι παρέδωσε στους αντάρτες σκαρίφημα με τις θέσεις που είχε καταλάβει ο στρατός στην περιοχή. Δικάστηκε από Εκτακτο Στρατοδικείο χωρίς στοιχεία. Ο Βασιλικός Επίτροπος πρότεινε μετατροπή του κατηγορητηρίου και ποινή δεκαετούς κάθειρξης. Το δικαστήριο είπε «εις θάνατο», αλλά δέχτηκε να εκφράσει την ευχή να της απονεμηθεί χάρη.

Η Κούλα Μητρούλη εκτελέστηκε στις 25 Μαϊου 1947. Ο Νίκος Μιχιώτης δεν βρήκε την αίτηση χάριτος στα αρχεία. Πολλές φορές οι θανατοποινίτες εκτελούνταν πριν φτάσει καν η αίτησή τους στο Συμβούλιο Χαρίτων. Το ανδρόγυνο Λίγκρη καταδικάστηκε σε θάνατο από το Εκτακτο Στρατοδικείο Τρίπολης.

Οι αιτήσεις χάριτος συζητήθηκαν στις 16 Δεκεμβρίου 1948. Ο σύζυγος είχε ήδη εκτελεστεί από τις 24 Νοεμβρίου. Η γυναίκα εκτελέστηκε στις 22 Δεκεμβρίου, παραμονές Χριστουγέννων.

Καρτέλες εκτελεσθέντωνΔεν είναι μοναδική περίπτωση η εκτέλεση του Λίγκρη, πριν η αίτηση εξεταστεί από το Συμβούλιο Χαρίτων και στη συνέχεια διαβιβαστεί στον βασιλιά για την τελική απόφαση. Ο Νίκος Μιχιώτης ερεύνησε εκατοντάδες καρτέλες εκτελεσθέντων. Επισημαίνει:

«Σε πλήθος περιπτώσεων στην καρτέλα υπήρχε η ένδειξη «εξετελέσθη», χωρίς να υπάρχει παράλληλα και η απόφαση του Συμβουλίου ή να μην υπάρχει η απόφαση του βασιλιά, μια και αυτός ως άλλος Ρωμαίος αυτοκράτορας έδειχνε την εκτέλεση ή όχι του καταδίκου. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση των Μπάτση - Αργυριάδη - Καλούμενου - Μπελογιάννη, που δικάστηκαν σε θάνατο το 1951από το Εκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών.

Βρέθηκε η καρτέλα του Μπάτση, όχι του Μπελογιάννη και των άλλων, να φέρει την ένδειξη «απόφαση του Συμβουλίου κατά πλειοψηφία αρνητική 4 προς 3» και στη συνέχεια πρόταση του υπουργού Δικαιοσύνης να μετατραπεί η ποινή σε ισόβια και ημερομηνία 28/3/1952. Στη δε ένδειξη «απόφαση Α.Μ. Βασιλέως», καμιά απόφαση θετική ή αρνητική. Μόνο αχνά διακρινόταν στο βιβλίο «προσοχή, υπόθεση Μπελογιάννη». Ποιος, λοιπόν, διέταξε την εκτέλεση με κενό στην ένδειξη «απόφαση Α.Μ. Βασιλέως» στις 30/3/1952 στις 5.30 τα ξημερώματα στην περιοχή Γουδή».

Ο συγγραφέας αναφέρεται σε 17 περιπτώσεις εκτελεσθέντων χωρίς να προϋπάρξει απόφαση του Συμβουλίου Χαρίτων. Οι εφτά είναι θανατικές καταδίκες, που επιβλήθηκαν από το Εκτακτο Στρατοδικείο Λαμίας, οι πέντε από το Στρατοδικείο της Τρίπολης, οι δύο των Τρικάλων και από μία της Καλαμάτας, της Φλώρινας, του Ναυπλίου, της Τριφυλίας.

29 ΣΤΡΑΤΟΔΙΚΕΙΑ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗ ΧΩΡΑ ΣΚΟΡΠΟΥΣΑΝ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ

Συνολικά σε ολόκληρη την επικράτεια συγκροτήθηκαν 29 Εκτακτα Στρατοδικεία. Σε ορισμένες πόλεις (Καστοριά, Κόρινθος, Λάρισα, Πάτρα, Τρίκαλα, Τρίπολη) έδρευαν δύο Εκτακτα Στρατοδικεία. Οι πρώτες παραπομπές προσδιορίστηκαν για τις 20 Ιουλίου 1946.

Στο Εκτακτο Στρατοδικείο της Αλεξανδρούπολης παραπέμφθηκαν 27 άτομα, εκ των οποίων οι τρεις ήταν γυναίκες. Οι ποινές ήταν για δύο εις θάνατο και για μία σε ισόβια.

Στις 26 Ιουλίου 1946, στα Γιαννιτσά, εκτελείται η πρώτη γυναίκα, η νηπιαγωγός Ειρήνη Γκίνη, και έξι σύντροφοί της.

Εκτός Αθηνών, τις περισσότερες θανατικές καταδίκες εξέδωσαν τα Στρατοδικεία: Θεσσαλονίκης (474), Λαρίσης Β (426), Λαμίας (416), Τρίπολης (370), Κοζάνης (277), Καστοριάς Β (240), Φλώρινας (235), Δράμας (223).

Στον αριθμό 1.281 φτάνουν οι παραπομπές αξιωματικών, υπαξιωματικών και οπλιτών. Από αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο 385, σε ισόβια 70 και σε μικρότερες ποινές 317.

Οι περισσότεροι από τους παραπεμφθέντες στρατιωτικούς οδηγήθηκαν στα δύο Εκτακτα Στρατοδικεία της Καστοριάς. Ηταν 427, από τους οποίους καταδικάστηκαν σε θάνατο 48.

ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΔΙΚΕΣ
Η δράση του ΕΑΜ στον Νομό Καστοριάς έκανε τις ποινές βαρύτερες

Ο Νίκος Μιχιώτης στο βιβλίο του παρατηρεί: «Ο νομός Καστοριάς ήταν το κρίσιμο σημείο σύγκρουσης μεταξύ Δημοκρατικού Στρατού και κυβερνητικών δυνάμεων. Ο Γράμμος, το Βίτσι, το Σινιάτσικο ήταν φρούρια του ΕΑΜ. Για τούτο το λόγο οι ποινές ήταν βαριές. «Από τα υπάρχοντα στοιχεία των βιβλίων αποφάσεων προκύπτει ότι παρά τη μικρότερη έκτασή συγκριτικά με άλλους νομούς, ο αριθμός των παραπεμπομένων ήταν μεγαλύτερος.

«Η λειτουργία του Στρατοδικείου άρχισε στις 23/1/1947 και οι πρώτες ποινές έπεσαν σε γεωργούς, από 8 μέχρι 17 χρόνια. Οι πρώτες ομαδικές δίκες παρουσιάστηκαν στις 27/3/1947, όπου καταδικάστηκαν σε θάνατο εφτά κάτοικοι της περιοχής.

«Εκείνο που μου προκάλεσε την προσοχή ξεφυλλίζοντας τα πρακτικά των δικών του Σεπτεμβρίου 1948 ήταν ο αυξανόμενος αριθμός των παραπεμπομένων στρατιωτών και αξιωματικών με βαρύτατες κατηγορίες, όπως εσχάτη προδοσία, κατασκοπεία, λιποταξία, εγκατάλειψη θέσης».

Η πρώτη μεγάλη δίκη στρατιωτικών έγινε στις 14 Σεπτεμβρίου 1948. Οι ποινές για έξι από τους κατηγορούμενους ήταν θάνατος, ενώ οι άλλοι τρεις απαλλάχτηκαν. Η δεύτερη μεγάλη δίκη έγινε στις 18 και 19 Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου με κατηγορούμενους 31 στρατιώτες, δύο δεκανείς και έναν λοχία. Ολοι τους ανήκαν στο 508 Τάγμα Πεζικού. Οι εις θάνατο καταδικασθέντες ήταν εφτά, ισόβια δύο και δύο σε πολύχρονες φυλακίσεις. Από τις 5 μέχρι τις 20 Φεβρουαρίου 1949 διεξήχθη η μεγαλύτερη δίκη στρατιωτικών. Οι κατηγορίες ήταν από κατασκοπεία, ένοπλη στάση, αυτομολία, παράδοση μυστικών στρατιωτικής σημασίας. Οι παραπεμφθέντες στρατιώτες ήταν 65. Εν ονόματι του βασιλέως καταδικάστηκαν σε θάνατο 29 Ελληνόπουλα, μεταξύ των οποίων και ένας αξιωματικός. Η λέξη ισόβια ακούστηκε 22 φορές.

Στον μακρύ κατάλογο των κατηγορηθέντων περιλαμβάνονται και 14 ιερείς, δείγμα κι αυτό της ευρύτατης απήχησης που είχε το κίνημα. Από τη Ραχούλα Καρδίτσας, τη γενέτειρα του Χαρίλαου Φλωράκη, κατηγορήθηκαν δύο ιερείς που δικάστηκαν στο Στρατοδικείο στις 20 Ιουνίου και στις 5 Αυγούστου 1947. Ο πρώτος καταδικάστηκε σε ισόβια, ο δεύτερος αθωώθηκε.

ΕΘΝΟΣ1/12/2007

 ΘΟΔΩΡΗΣ ΡΟΥΜΠΑΝΗΣ