Πες το σωστά -Tα πιο συνηθισμένα λάθη που κάνουμε στην καθομιλουμένη

Πολλά είναι τα λάθη που παρατηρούνται καθημερινά στην καθομιλουμένη. Από την λανθασμένη χρήση της προστακτικής (ανέλαβε αντί για ανάλαβε, αντέγραψε αντί για αντίγραψε κλπ.) μέχρι τα πιο μικρά λάθη που κάποιος μπορεί να θεωρεί ασήμαντα, η γλώσσα μας «υποφέρει» από ένα ευρύ φάσμα συντακτικών, γραμματικών και -όταν αυτά αποτυπώνονται στο χαρτί- ορθογραφικών λαθών.

Η άκριτη και αλόγιστη χρήση των λάθος λέξεων όμως έχει πολύ πιο μακροπρόθεσμες επιπτώσεις απ’ ό,τι πιστεύουμε, αφού σταδιακά η σωστή διατύπωσή τους παύει να υφίσταται, με τη λανθασμένη να εδραιώνεται και να μονιμοποιείται. Γνωρίζατε όμως πως πολλές φορές ένα μικρό λάθος σε μία λέξη μπορεί να διαστρεβλώσει και να αλλοιώσει το νόημα μίας ολόκληρης πρότασης; Μήπως όλοι θα έπρεπε να είμαστε πολύ πιο προσεκτικοί στο λεξιλόγιο που χρησιμοποιούμε;

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε τα συνηθέστερα λάθη που ακούγονται στις καθημερινές συζητήσεις, ώστε την επόμενη φορά που θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσετε τις συγκεκριμένες λέξεις να τα αποφύγετε:

A. Συνηθισμένα λάθη στη φωνητική απόδοση ουσιαστικών

αγορανομία και όχι αγορονομία + αγοραφοβία
αγοραπωλησία και όχι αγοροπωλησία
αεριωθούμενο και όχι αερωθούμενο
αθλητίατρος και όχι αθλίατρος
ακατονόμαστος και όχι ακατανόμαστος
αμάλγαμα και όχι αμάγαλμα
άναρθρος και όχι άναρθος
ανδριάντας και όχι αδριάντας
ανενημέρωτος κι όχι ανημέρωτος
ανεξεταστέος και όχι αναξεταστέος
απογοήτευση και όχι απαγοήτευση
αποδιοπομπαίος και όχι αποδιοπομπιαίος

απαθανατίζω και όχι αποθανατίζω
το απολωλός και όχι το απολωλόν
άρδευση και όχι άρδρευση
αρεοπαγίτης και όχι αεροπαγίτης
αρχαιρεσίες και όχι αρχιερεσίες
αφλογιστία και όχι αφλογισία
αυτοκινητικό δυστύχημα και όχι αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Αλλά αυτοκινητιστικοί αγώνες.

γενεαλογικός και όχι γενεολογικός
γενετικό και όχι γεννητικό

δεισιδαιμονία και όχι δεισδαιμονία
διαπρύσιος και όχι διαπύρσιος
διελκυστίνδα και όχι διελκυνστίδα

εμβάθυνση και όχι εμβάνθυνση
ενάλιος και όχι ενιάλιος
επίμονος και ποτέ επίμων (αλλά πείσμων)
ευρεία χρήση και όχι ευρέα χρήση

επιτίθεμαι / επιτίθενται και όχι επιτίθομαι / επιτίθονται

ινστιτούτο και όχι ινσντιντούτο

Καραϊβική και όχι Καραβαϊκή
καταχώριση (σε φακέλους) και όχι καταχώρηση
κοινοτοπία, κοινότοπος και όχι κοινοτυπία, κοινότυπος
κομπλιμέντο και όχι κοπλιμέντο

λιποβαρής και όχι ελλιποβαρής

μεγέθυνση, μεγεθυσμένος αλλά και μεγεθυμένος και όχι μεγένθυνση, μεγενθυμένος
μεσοτοιχία και όχι μισοτοιχία

Νηρηίδες και όχι Νηιρίδες

Οκτώβριος και όχι Οκτώμβριος
ορεσίβιος και όχι ορεισίβιος

παρονομαστής και όχι παρανομαστής
παλιρροϊκός και όχι παλοιρριακός
πελιδνός και όχι πλεδινός ή πελινδός
περιβαλλοντολόγος και όχι περιβαλλοντόγος
η περίπολος και όχι το περίπολο
πετρελαϊκός και όχι πετραλαιικός ή πετραλαϊκός
πετρελαιοειδή και όχι πετραλαοειδή
πηχυαίος και όχι πηχαίος
πνευμονολόγος και όχι πνευμονιολόγος
πολιομυελίτιδα και όχι πολιμελίτιδα
προγεννητικός και όχι προγενετικός
προπετής και όχι προπέτης
η προβλήτα και όχι (το αρχ.) ο προβλήτας

συμπαρομαρτούντα και όχι συμπαρομαρτυρούντα
συνονθύλευμα και όχι συνοθύλευμα
συνδαιτυμόνας και όχι συνεδαιτημόνας
ο σωλήνας και όχι η σωλήνα

υπερωκεάνιο και όχι υπερωκειάνιο
υποβολιμαίος και όχι υποβολιμιαίος
υποθηκοφυλακείο κι όχι υποθηκοφυλάκιο

χλοοτάπητας και όχι χλωροτάπητας κλπ
χρειώδη (τα) και όχι τα χρεώδη
χρυσοποίκιλτος και όχι χρυσοποικίλητος

η ψήφος και όχι ο ψήφος

—-

 B. Συνηθισμένα λάθη στη φωνητική απόδοση ή στη γραμματική ρημάτων

ανεξαρτητοποιούμαι και όχι ανεξαρτοποιούμαι
αντεπεξέρχομαι και όχι ανταπεξέρχομαι
αντικαθίστανται και όχι αντικαθιστώνται
έχω απαυδήσει και όχι έχω απηυδήσει, αλλά: απηυδισμένος
απογοητεύω και όχι απαγοητεύω

αποκαθίστανται και όχι αποκαθιστώνται
αποκτώνται και όχι αποκτούνται
απεμπολώ και όχι απεμπολίζω
απαθανατίζω και όχι: αποθανατίζω
απαντά (π.χ. σε κείμενο) και όχι απαντάται

απολαύει της εμπιστοσύνης και όχι απολαμβάνει
αποτάθηκα, θα αποταθώ και όχι αποτάνθηκα, θα αποτανθώ
αποτίνω (φόρο τιμής) και όχι αποτίω.
ασχολούμαστε, ασχολούμασταν και όχι: ασχολιόμαστε
αποσιωπώμενος και όχι αποσιωπούμενος

αποκατεστάθη και όχι απεκατεστάθη

διαλευκαίνω και όχι διαλευκάνω (αλλά θα διαλευκάνω)
διανοήθηκαν η διενοήθησαν και όχι διανοήθησαν
διατίθενται και όχι διατίθονται
διηθώ και όχι διηθίζω

εισέπραξα και όχι είσπραξα
εκτίνω ποινή και όχι εκτίω
ελλοχεύω και όχι ελογχεύω
εξεπλάγην και όχι εκπλάγηκα
εξέφρασα και όχι έκφρασα

εξοκέλλω και όχι εξοκείλλω
θα επιστήσω και όχι θα εφιστήσω
επλήγη (προτιμότερο από το: πλήχτηκε)

καταπατούνται και όχι καταπατώνται
καταχωρίζω (σε φακέλους), καταχώρισα και όχι καταχωρώ, καταχώρησα

κατονομάζω και όχι κατανομάζω

μεγεθύνω και όχι μεγενθύνω

παρεισφρέω, παρεισέφρησα και όχι παρεισφρύω, παρεισέφρυσα
παρεξηγώ και όχι παραξηγώ
περιθάλπω και όχι περιθάλπτω

προοιωνίζομαι (π.χ. …την καταστροφή) και όχι προιωνίζω

συνέθεσα και όχι σύνθεσα
συνελήφθη και όχι συλλήφθηκε
στενοχωρώ και όχι στεναχωρώ

τέξεται και όχι τεύξεται

τίθενται και όχι τίθονται

υποθάλπω και όχι υποθάλπτω

χαράχτηκε και όχι χαράκτηκε (αλλά, χαρακτήρας)

—-

Γ. Συνηθισμένα λάθη που είναι τόσο διαδεδομένα, τα έχουμε πια συνηθίσει και κατάντησαν να θεωρούνται σωστά

Κοινοτυπία. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι το σωστό είναι κοινοτοπία. Το “κοινοτυπία” είναι όμως πιο ωραία λέξη και χρησιμοποιείται περισσότερο.

Καταχωρώ-καταχώρηση. Το σωστό είναι καταχωρίζω-καταχώριση. Παρ’ όλα αυτά η εσφαλμένη εκδοχή είναι πολύ πιο διαδεδομένη.

Αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Το σωστό είναι αυτοκινητικό δυστύχημα αλλά το “αυτοκινητιστικό δυστύχημα” είναι πολύ συνηθισμένο και δεν ενοχλεί.

Κάθησα–καθήστε. Όλες οι πηγές συμφωνούν ότι το σωστό είναι κάθισα-καθίστε, κάτι που φαίνεται όμως να είναι αποτέλεσμα κοινής συμφωνίας παρά επιστημονικής εξήγησης, δεδομένου ότι το “κάθισα” προέρχεται από το “καθίζω”.

Νεώτερος. Το σωστό είναι νεότερος, μιάς και όλα τα παραθετικά επιθέτων στη δημοτική (που δεν προέρχονται από “άνω” ή “κάτω”) έχουν κατάληξη μόνο σε -ότερος, -ότατος. Η συγκεκριμένη λέξη όμως αντιστέκεται σθεναρά.

Φρέσκιες, γλυκιές. Το σωστό είναι φρέσκες, γλυκές αλλά η διαφορά είναι δυσδιάκριτη φωνητικά και τείνει να γίνει και ορθογραφικά.

Ο πάτερ. Το “πάτερ”, ως γνωστόν, είναι η κλητική του “πατήρ”, αλλά η χρήση του σε άλλες πτώσεις πλην της κλητικής (όπως: “ήρθε ο πάτερ Βασίλειος”, “είδαμε τον πάτερ Αθανάσιο”) δεν είναι λανθασμένη! Η περίπτωση αυτή διαφέρει από τις υπόλοιπες αυτής της ομάδας ως προς το γεγονός ότι επισήμως δεν πρόκειται για λάθος. Απλώς φαίνεται λάθος.

Το “πάτερ” είναι πλέον πλήρως αποδεκτό προτακτικό (όπως το “κυρ”). Το “ο πάτερ Δημήτριος” (όπως το: “ο κυρ Δημήτρης”) δεν είναι λάθος. Το λάθος είναι να υποδεικνύεται ως λάθος.

_______________________

   Πηγή:  gnomikologikon