Απώλειες
Φάνης Κακριδής (1933 - 2019): «Μόρφωση είναι αυτό που σου μένει, όταν ξεχάσεις όσα έμαθες στο σχολείο»
Ο ομότιμος καθηγητής κλασικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων που πέθανε χθες στα 86 του ήταν μια σπουδαία φυσιογνωμία των γραμμάτων, των ανθρωπιστικών σπουδών, της φιλολογίας και του πολιτισμού
Στο συγγραφικό έργο του ασχολήθηκε με την ιστορία, την ερμηνεία, την κριτική και τη μετάφραση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Συμμετείχε σε πολυάριθμα συλλογικά έργα, όπως για παράδειγμα στην «Ιστορία της ελληνικής γλώσσας», «Διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση», «Δημοτικό τραγούδι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα» και «Ελληνική λογοτεχνία».
Το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Κόιντος Σμυρναίος» από το βιβλιοπωλείο της Εστίας αποτελούσε μια γενική μελέτη των «μεθ' Όμηρον» και του ποιητή τους. Ουσιαστικά, ήταν μια ερευνητική εργασία για τον Έλληνα επικό ποιητή και γραμματικό, του οποίου το έργο «Τα μεθ' 'Ομηρον» (= «τα μετά τον Όμηρο») ήταν η συνέχεια της διήγησης του Τρωικού Πολέμου, μετά απ' όσα αφηγείται η Ιλιάδα. Θεωρείται το αρχαιότερο σωζόμενο έργο που καλύπτει αυτή την περίοδο, αφού τα αρχαϊκά έργα του Επικού Κύκλου, τα οποία εκείνος γνώριζε και πήρε το υλικό του από αυτά, έχουν χαθεί.
Όταν κάποιοι μαθητές ή φοιτητές έψαχναν για το λάθος του εκπαιδευτικού συστήματος, τα βασικά παιδαγωγικά προβλήματα ή εξέφραζαν τις προβληματισμοί τους εκείνος τόνωσε: «Αυτή η πατρίδα μας έτυχε και εγώ αγαπώ».
Επίσης μεταφράστηκε έργα του Αριστοφάνη, βιβλία όπως «Οι μεγάλοι σοφιστές στην Αθήνα του Περικλή» της Jacqueline de Romilly ενώ προχώρησε σε απρόσμενα εγχειρήματα όπως η μετάφραση του γνωστού κόμικ «Αστέριξ» στα αρχαία Ελληνικά.
Αρχαίος Ελληνικός Λόγος - Ιστορία ενός Πειραματικού βιβλίου
Μετέπειτα, ο σπουδαίος φιλόλογος, γιος του Ιωάννη Θ. Ο Κακτίδης και ο λογοτέχνης Όλγας Κομνηνού-Κακριδή, συνέγραψαν την «Αρχαία ελληνική γραμματολογία» αλλά και το «Αρχαίο Ελληνικό λόγο - Ιστορία ενός πειραματικού βιβλίου», γράφοντας για μια ομάδα καθηγητών-λογοτεχνών που έδωσαν πειραματικά, με νέα μέθοδο, το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών σε τέσσερα Λύκεια, αλλά λίγο πριν ολοκληρωθεί η πειραματική εργασία, το υπουργείο Παιδείας του ματαίωσε.
«Από τότε η εκπαιδευτική πραγματικότητα έχει αλλάξει · όμως η διδασκαλία των Αρχαίων εξακολουθεί να είναι προβληματική και μακάρι η γενική κατεύθυνση, οι όποιες καλές ιδέες και εφαρμογές εκείνης της προσπάθειας να βοηθήσουν, ώστε η διδασκαλία του Αρχαίου Κόσμου στα ελληνικά σχολεία να βρει μια μέρα δρόμο της » , υποστήριζε.
Για την «Αρχαία ελληνική γραμματολογία» ο Δημήτρης Μαρωνίτης είπε: «Στα βιβλιογραφικά στοιχεία του εγχειριδίου ανήκει η συστηματική οικονομία, με την οποία συστήνεται επαρκώς η αρχαία ελληνική γραμματεία κατά εποχών, γενών και ειδών. Σε κάθε γραμματική κεφάλαιο προβάλλονται οι ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες που περιβάλλουν τις γραμματείες και τις τέχνες - πρωτοτυπία που δεν απαντά σε πιο συμβατικές γραμματικές, δικές μας και ξένες. Με δυο λόγια: η γραμματολογία του Κακριδή προσφέρεται στον μαθητή και στο δάσκαλο των τριών γυμνασίων τάξεων ως αναφορά βιβλίου ».
Την ίδια στιγμή ο συγγραφέας επισημαίνει: «Τον διδάσκουμε τον αρχαίο ελληνικό κόσμο στα σχολεία μας · όμως, τον διδάσκουμε κομμάτια: ξεχωριστά την ιστορία του, ξεχωριστά τα κείμενα, και πάλι, σε άλλη χρονιά και σε άλλες ώρες, ο Ομήρος, η τραγωδία, ο Ηρωδότος, ο Αριστοφάνης. Δίκαια αναρωτιέμαι αν οι μαθητές μας μπορούν με αυτά τα λίγα κομμάτια και θρύψαλα που τους δίνουν να συνθέσουν μέσα τους ένα συνολικό είδωλο του αρχαίου κόσμου · και ακόμα πιο δύσκολο φαντάζουμε πως καταφέρνουν αυτή η εικόνα να μην είναι στατική αλλά κινούμενη, των καιρών του αρχαιοελληνικού κόσμου άλλα πρόσωπα και εξελίσσονται. Για να συμπληρώσουμε λοιπόν τη διδασκαλία μας, θα πρέπει να προσφέρουμε, μόνο και μόνο ως βιβλίο αναφοράς, μια ολοκληρωμένη εικόνα του αρχαίου κόσμου στην εξέλιξή του από τις πρώτες αρχές μέχρι το τέλος. Εύκολο να το φανταστούμε,Εύκολο να το φανταστείτε, δύσκολο να γίνει · σχεδόν αδύνατο, γιατί μαζί με τις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες το βιβλίο θα έπρεπε να παρουσιάζει, παράλληλα και εξελικτικά, τη λογοτεχνία και τις επιστήμες, τις καλές τέχνες και την τεχνολογία, τη φιλοσοφία και τη θρησκεία - όλα λίγο τα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Αν τελικά το βιβλίο μας επιγράφεται "Αρχαία ελληνική γραμματολογία" και περιορίζεται σε μια ιστορία των ελληνικών γραμμάτων από την εποχή της Χιώμης έως την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης, δεν είναι μόνο γιατί ο συγγραφέας του είναι κλασικός λογοτέχνης · είναι και γιατί περισσότερο από κάθε άλλο τα γράμματα , δηλαδή τα μνημεία του λόγου, παρουσιάζουν την φυσιογνωμία των χρόνων, τη λογοτεχνική και την επιστημονική πρόοδο, τις κυριότερες αξίες, τις αισθητικές προτιμήσεις, την ηθική και τις συνήθειες, την κουλτούρα γενικά. Προσπαθήσαμε να δώσουμε πληροφορίες και για τις εξελίξεις στην πολιτική ιστορία, τις κοινωνικές συνθήκες, την οικονομία, τη θρησκεία και τις τέχνες της τέχνης.
Κατά τα άλλα, ο συγγραφέας μιας γραμματικής δεν έχει πολλά να υποσχεθεί, ούτε μεγάλα περιθώρια να καινοτομήσουν. Τα περισσότερα στοιχεία είναι γνωστά, θησαυρώνονται από τους προγενέστερους, και δεν μένουν παρά να επιλέξουν ό, τι χρειάζεται, να τα οργανώσουν και να τα εκθέσουν με τον τρόπο τους. Ο γραμματογράφος είναι υποχρεωμένος να παραβιάσει ένα διδακτικό κανόνα που ορίζει ότι οι γενικές διαπιστώσεις και κρίσεις είναι σωστό να εξαχθούν από τα πράγματα, όχι να είναι έτοιμοι ο μαθητής να υιοθετήσει αυτά. Πιο αποτελεσματικό από το να γράψουμε ότι ένα έργο είναι συναρπαστικό ή βαρύ, και ο συγγραφέας του παναξίου ή αδέξιος, θα ήταν να δώσουμε στον μαθητή και τον δάσκαλο να δουν ότι είναι και ένα μικρό δείγμα, να κρίνουν μόνοι τους. Αυτή η δυνατότητα δεν έχει τα γραμματικά της » .
Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία
Ο λόγος του ήταν σαγηνευτικός, ακριβής και μετρημένος. Είχε ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ ενώ οι μαθητές και οι σπουδαστές, πάντοτε, τον άκουγαν με προσήλωση.
Κάποτε σε κάποιους μαθητές λυκείου σε μια επαρχιακή πόλη είχε πει: «Η μόρφωση είναι αυτό που μένεις όταν ξεχάσεις όλα όσα μάθατε στο σχολείο». Στην ίδια ομιλία είχε προσθέσει: «Όλη η γλωσσική διδασκαλία που τόσο σας βασανίζει είναι ένα εργαλείο και τίποτα παραπάνω. Δεν θαυμάζουμε τον αρχαίο κόσμο για τα ενρινόληκτα ρήματα, ούτε για τα είδη των υποθετικών λόγων. Θαυμάζουμε τον αρχαίο κόσμο ως ένα ισορροπημένο σύνολο, την αρχαία κοινωνία ως ένα θαυμάσιο υπόδειγμα με τις φωτεινές και τις σκοτεινές πλευρές της. Η αρχαία φράση χτίζεται πάνω σε ένα "μεν και δε". Αυτό σημαίνει ότι έχω δύο σκέψεις που δεν συμβιβάζονται αλλά μπορείτε εσείς να αποφασίσετε αν μπορούν να συνυπάρξουν. Εσείς, λοιπόν, οι υποψήφιοι φιλόλογοι θα έχετε τη δυνατότητα να πλησιάζετε, κι εγώ δεν έχω φτάσει στην κατανόηση του φαινομένου "μεν - δε". Ελπίζω να είστε μελετηροί όσοι πάτε για φιλολογία, θέλει διάβασμα αλλά δίνει φτερά».
Από LIFO.gr
No comments:
Post a Comment