Από τη σφαγή του Δοξάτου, στην τραγωδία της ασφάλτου

27 Σεπτέμβριος 2014 Γιώργος Γούσιας

Η ιστορία

Συμπληρώνονται στις 28 του μήνα εβδομήντα τρία ακριβώς χρόνια από τον Σεπτέμβριο του 1941 που οργανώθηκε στην περιοχή της Δράμας το πρώτο αντιστασιακό κίνημα στην Ελλάδα εναντίον των κατακτητών και το δεύτερο στην Ευρώπη, μετά από κείνο των Γιουγκοσλάβων παρτιζάνων.

Όπως είναι γνωστό, ο Χίτλερ για να ικανοποιήσει τους Βούλγαρους συμμάχους του, παρέδωσε σ’ αυτούς την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη πλην του Έβρου και οι κάτοικοί της γνώρισαν μια πάρα πολύ σκληρή κατοχή.

Η σκληρότητα των Βουλγάρων τους ήταν ωστόσο γνωστή και οι μνήμες νωπές ακόμα από την περίοδο των Βαλκανικών καθώς και του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, όπου στο Δοξάτο στις 30 Ιουνίου 1913 σφαγιάσθηκαν 600 περίπου κάτοικοι, δηλαδή το ένα τρίτο του ελληνικού πληθυσμού της κωμόπολης. Διώξεις υπέστη επίσης ο ελληνικός πληθυσμός και κατά το διάστημα από τον Αύγουστο του  1916 έως και τον Σεπτέμβριο του 1918, περίοδος κατά την οποία το Δ’ Σώμα Στρατού μετά από εγκληματική ανοχή (για να μην ειπωθεί η λέξη "εντολή") της βασιλικής κυβέρνησης των Αθηνών παραδόθηκε αμαχητί στους Γερμανο-βουλγάρους και μεταφέρθηκε στο Γκαίρλιτς της Γερμανίας και η γειτονική χώρα κατείχε όλο αυτό το διάστημα την Ανατολική Μακεδονία.
 

Η νέα κατοχή άρχισε με τις χειρότερες συνθήκες. Ήδη από τον Μάρτιο του 1941 οι κάτοικοι των παραμεθορίων χωριών του νομού Δράμας μεταφέρθηκαν με διαταγή του Υπουργείου Εθνικής Ασφαλείας στην πρωτεύουσα  και σε χωριά του κάμπου για ασφάλεια, ενώ παράλληλα και πριν την κατάρρευση του μετώπου, άρχισε και η αποχώρηση των -παλαιοελλαδιτών κατά κύριο λόγο- κρατικών υπαλλήλων. Μετά την υπαγωγή της περιοχής υπό την βουλγαρική διοίκηση, τα μέτρα που εφαρμόστηκαν εναντίον του ελληνικού πληθυσμού ήταν ιδιαζόντως σκληρά. Κατασχέθηκαν και δημεύτηκαν περιουσίες, απαγορεύθηκε στους ελεύθερους επαγγελματίες η δυνατότητα να εργάζονται, στις επιχειρήσεις μπήκαν Βούλγαροι συνεταίροι μεν στα κέρδη και στον έλεγχο των επιχειρήσεων αλλά αμέτοχοι στις υποχρεώσεις, καθιερώθηκε βαριά φορολογία,  δημιουργήθηκαν τάγματα εργασίας με την στρατολόγηση των ενεργών πολιτών, επιβλήθηκε η χρήση της βουλγαρικής γλώσσας σε όλες της εκδηλώσεις της δημόσιας ζωής, έκλεισαν σχολεία και  εκκλησίες, κατέβηκαν οι ελληνικές πινακίδες από τα καταστήματα, επιχειρήθηκε η βουλγαροποίηση τους ελληνικού στοιχείου, η αλλοίωση της εθνολογικής συνείδησης και δημογραφική αραίωση του τόπου. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, με τους περιορισμούς στη διατροφή, την εξαθλίωση των λαϊκών τάξεων και την συνεχή και αδιάλειπτη τρομοκρατία, ήταν φυσικό αποτέλεσμα η αναζήτηση πράξεων αντίστασης και τέτοιες σημειώθηκαν μεμονωμένα σε διάφορα μέρη της Μακεδονίας από αγαναχτισμένους πατριώτες.
 

Η οργάνωση Δράμας του ΚΚΕ με τον γραμματέα της, Παντελή Χαμαλίδη, προχώρησε στη συγκέντρωση οπλισμού και αποφάσισε την οργάνωση εξέγερσης, ερμηνεύοντας, όπως αποδείχτηκε, λαθεμένα απόφαση του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ, που δύο εβδομάδες νωρίτερα είχε δώσει εντολή για τη διενέργεια πράξεων σαμποτάζ κατά των αρχών κατοχής σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα. Στις 28 και 29 Σεπτεμβρίου 1941 λίγοι τολμηροί επαναστάτες ανατίναξαν το εργοστάσιο ηλεκτροφωτισμού, επιτέθηκαν στον σιδηροδρομικό σταθμό, χτύπησαν τους στρατώνες του πεζικού και του πυροβολικού μέσα στην πόλη εξουδετερώνοντας τις βουλγαρικές δυνάμεις, ενώ σε ένα μεγάλο αριθμό γειτονικών χωριών  εκδίωξαν ή εκτέλεσαν τους διορισμένους Βουλγάρους προέδρους κοινοτήτων, κατέλαβαν δημαρχεία και αστυνομικά τμήματα και πήραν την εξουσία στα χέρια τους για λίγες ώρες καταλύοντας τη βουλγαρική εξουσία. Σύμφωνα με έρευνες ελλήνων ιστορικών ο αριθμός των νεκρών είναι 35 Βούλγαροι και 12 συνεργάτες τους, 9 τραυματίες και άγνωστος αριθμός αιχμαλώτων. Αντίθετα, οι Βούλγαροι αναφέρουν πως είχαν 104 νεκρούς, 107 τραυματίες και 18 αιχμαλώτους συναθροίζοντας και εκείνους που πήραν μέρος στην καταδίωξη των ανταρτών στα βουνά Τσάλνταγ και Παγγαίο, όπου δόθηκαν πραγματικές μάχες.

Η επίθεση όμως αυτή είχε δραματικές συνέπειες για τον πληθυσμό όχι μόνο των περιοχών που εκδηλώθηκε, αλλά και σε έναν ευρύτερο χώρο, όπου διενεργήθηκαν μαζικές συλλήψεις, ομαδικές εκτελέσεις αμάχων και αθώων κατοίκων, βασανισμοί, λεηλασίες, βιασμοί και πράξεις που αποσκοπούσαν στην κατατρομοκράτηση του πληθυσμού  και, σύμφωνα με τα σχέδια των βουλγαρικών αρχών, στην εκδίωξη όλων των Ελλήνων προσφύγων που είχαν εγκατασταθεί εκεί από το 1922. Από το βιβλίο Τα γεγονότα της Δράμας των ερευνητών Δημήτρη Πασχαλίδη και Τάσου Χατζηαναστασίου, πληροφορούμαστε ότι εκτελέστηκαν 1547 στο νομό Δράμας, 483 στο νομό Σερρών και 110 στο νομό Καβάλας, ήτοι συνολικά 2140 άτομα.
 

Τα θύματα

Ανάμεσα στους εκτελεσμένους καταμετρώνται και δυο άτομα από τη Δρακότρυπα Καρδίτσας. Πρόκειται για τα αδέλφια Δημήτριο και Βασίλειο Αναστασίου Αθανασίου, οικογένειας γνωστής με το παρώνυμο Καρατάσιου. Σύμφωνα με τα μητρώα της  Κοινότητας, ο Δημήτριος Αθανασίου είχε γεννηθεί το 1909 και άρα ήταν 32 χρονών, ενώ ο Βασίλειος ήταν κατά δυο χρόνια μεγαλύτερος, αφού είχε γεννηθεί το 1907. Η εγκατάστασή τους στο νομό Δράμας πιθανότατα έχει σχέση με την ιδιότητα του πρώτου, ο οποίος ήταν χωροφύλακας και τοποθετήθηκε στο σταθμό χωροφυλακής του Δοξάτου. Στην κωμόπολη αυτή παντρεύτηκε με την Ζωή Αλεξίου  και απέχτησε έναν γιο, τον Τάσο. Ο αδελφός του Βασίλειος εργαζόταν στην περιοχή ως καπνεργάτης, και μαζί τους ζούσε προσωρινά και η μικρότερη αδελφή τους Παναγιούλα (Γιούλα).

Ο Δημήτριος Αθανασίου (γνωστός ως Μήτρος στη γενέτειρά του) συνελήφθη και δολοφονήθηκε κατά την ομαδική εκτέλεση 166 ατόμων στο Δοξάτο στις 29 Σεπτεμβρίου. "Μας μαζέψανε άρον-άρον στο σχολείο, αφηγούνταν σπανιότατα αργότερα η γυναίκα του. Ούτε λίγο φαγάκι δεν πρόλαβα να πάρω για το παιδί που πεινούσε. Αργότερα εμάς τις γυναίκες με μικρά παιδιά και τις γριές, μας άφησαν. Τους άντρες τους σκότωσαν". Τρεις μέρες μετέπειτα, κατά την ομαδική εκτέλεση 26 ατόμων στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Αδριανής στις 2 Οκτωβρίου 1941, οι Βούλγαροι εκτέλεσαν και τον αδερφό του Βασίλη.

Στα άτομα που συνέλαβαν συμπεριλαμβανόταν και η δεκαεννιάχρονη αδελφή των εκτελεσμένων Γιούλα, η οποία μεταφέρθηκε ως όμηρος σε στρατόπεδα εργασίας και δούλευε σε εργοστάσια πολεμικού υλικού στην Γερμανία. Επέστρεψε στη Δρακότρυπα το 1945 μετά τη συντριβή της ναζιστικής χώρας.

Στο μνημείο που στήθηκε προς τιμή των εκτελεσμένων στο Δοξάτο, μπορεί να δει κανείς χαραγμένο στην μαρμάρινη πλάκα το όνομα του Δημητρίου Αθανασίου καθώς και τη φωτογραφία του με τη στολή του χωροφύλακα, αλλά το όνομα του αδελφού του δεν υπήρχε στις αρχικές καταστάσεις και προέκυψε από την έρευνα των προαναφερομένων ιστορικών, ανεξάρτητα βέβαια από τη συλλογική μνήμη των συγχωριανών του και των οικείων του.
Ο Τάσος Αθανασίου, γιος του εκτελεσμένου Δημητρίου, από την εφηβική του ηλικία ακόμη, συνδέθηκε ιδιαίτερα με τον εξάδελφό τουΒαγγέλη Φ. Αθανασίου που ζούσε στα Τρίκαλα, και όπου μετακόμισε και ο ίδιος, εργαζόμενος σε διάφορες αγροτικές εργασίες ή ως εργάτης σε κεραμοποιεία. Σε νεαρή ηλικία γνώρισε την Βασιλική Μαράβα από το Ελευθεροχώρι Τρικάλων με την οποία παντρεύτηκε και μετά από οχτώ χρόνια μετακόμισαν στο Δοξάτο, όπου ζούσε η μάνα του. Κάτω από τις δύσκολες συνθήκες επιβίωσης, αποφάσισαν να μεταναστεύσουν στη Δυτική Γερμανία, αρχικά η γυναίκα του Βασιλική και αργότερα και ο ίδιος. Πράγματι, μετά από κάποιες αποτυχημένες προσπάθειες αναχώρησε και ο Τάσος, επιδιώκοντας καλύτερες συνθήκες ζωής -τι τραγική ειρωνεία- στη χώρα που ευθυνόταν για τον θάνατο του πατέρα του.

Είχαν ωστόσο αποκτήσει και έναν γιο, τον Δημήτρη, ο οποίος πριν ακόμη τελειώσει τη μέση εκπαίδευση ακολούθησε τους γονείς του. Το καλοκαίρι του 1977  με καινούργιο αυτοκίνητο αλλά μικρή εμπειρία από μακρινά ταξίδια, ο Τάσος Αθανασίου και η οικογένειά του, ταξίδεψαν οδικώς για την Ελλάδα. Το φλερτ του γιού τους με μια κοπέλα και η επιθυμία των γονιών και από τις δύο πλευρές, οδήγησε τα νεαρά παιδιά σε πρώιμο και βιαστικό γάμο, μια που και η ημερομηνία αναχώρησης ήταν καθορισμένη, ξημερώματα της Πέμπτης 25 Αυγούστου 1977. Όμως το ταξίδι αυτό υπήρξε μοιραίο. Από κάποιον αδέξιο χειρισμό, εκατό περίπου χιλιόμετρα μετά τα ελληνικά σύνορα, στην εθνική οδό της Γιουγκοσλαβίας κοντά στην πόλη Τίτο Βέλες, και κάτω από συνθήκες που δεν είναι απολύτως γνωστές, το αυτοκίνητο με την οικογένεια Αθανασίου συγκρούστηκε μετωπικά με νταλίκα. Οι συνέπειες δραματικές. Ο Τάσος Αθανασίου, ο δεκαοχτάχρονος γιος του Δημήτρης και η Ιφιγένεια, η όμορφη συνομήλικη γυναίκα του με την οποία δεν είχαν κλείσει ούτε μιας εβδομάδας κοινή ζωή, ανασύρθηκαν νεκροί από τις άμορφες λαμαρίνες του γερμανικού αυτοκινήτου. Η σύζυγός του Βασιλική με πολλά κατάγματα χαροπάλευε επί δύο εβδομάδες σε τοπικό νοσοκομείο, για να επιβιώσει τελικά και  με τη βοήθεια των δικών της και του εξάδελφου Βαγγέλη Αθανασίου να εγκατασταθεί μετά από πολλές περιπέτειες μόνη και έρημη στο Δοξάτο.

Αυτοί που έζησαν την πίκρα

Τραγικά πρόσωπα της ιστορίας αυτής οι δύο γυναίκες, η Βασιλική και η Ζωή, που η κάθε μια έχασε τον άνδρα της  και τον γιό της και φυσικά και οι γονείς της νεαρής Ιφιγένειας. Τη βασανισμένη Βασιλική Αθανασίου την συνάντησα πριν από αρκετό καιρό στο χωριό της καταγωγής, το Ελευθεροχώρι Τρικάλων όπου εγκαταστάθηκε, αφού είχε ζήσει δεκαεπτά ολόκληρα χρόνια μετά το δυστύχημα στο Δοξάτο, κι αφού σχετικά νωρίς είχε φύγει από τη ζωή και η πεθερά της, και βρήκε τη συμπαράσταση στα πρόσωπα των συγγενών της. Με σφιγμένη καρδιά που δε γιατρεύεται με το χρόνο, μου διηγήθηκε λεπτομέρειες απ’ τη ζωή της.

Το άλλο θύμα της αγριότητας του πολέμου και της σκληρής τύχης, η πεθερά της Ζωή, αρκετά χρόνια  μετά την εκτέλεση του άνδρα της και κάτω από την πίεση των δικών της και κυρίως της ίδιας της ζωής, παντρεύτηκε και απέκτησε μια κόρη, την Παγώνα. Όμως τα χτυπήματα ήταν πολύ βαριά και η Ζωή δεν άντεξε, παρά μόνο τρία χρόνια μετά το δυστύχημα που χάθηκε ο γιός της.

Η αδελφή των εκτελεσμένων, Γιούλα Αθανασίου, χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια μετά την επιστροφή της για να συνέρθει από τα πολλαπλά χτυπήματα, ώστε να δημιουργήσει οικογένεια με τον Θωμά Ρίζο και να αποχτήσει ένα παιδί, την Τασούλα. Ποτέ όμως δεν ήθελε να μιλήσει για τις τραγωδίες που έζησε, με αποτέλεσμα η κόρη της να αγνοεί σε ποιο στρατόπεδο και κάτω από ποιες συνθήκες έζησε και, όταν μετά τον πρώιμο θάνατο της μάνας, προσπάθησε μέσα από κρατικές υπηρεσίες ή άλλου είδους πηγές να εντοπίσει το στρατόπεδο -ή τα στρατόπεδα ίσως- εργασίας, δυστυχώς, συνάντησε αυτό που χαρακτηρίζουμε με τη λέξη τοίχος! Η ελληνική πολιτεία δεν έχει καταγράψει ποτέ όχι τους ομήρους, αλλ’ ούτε τους νεκρούς της που χρησιμοποιήθηκαν ως αναλώσιμο υλικό και ως πειραματόζωα στα γερμανικά κολαστήρια. Δεν υπάρχει κανένας επίσημος ή ανεπίσημος έστω κατάλογος, παρά μόνο κάποια δημοσιεύματα εφημερίδων που αναφέρουν μερικά ονόματα αιχμαλώτων που επέστρεψαν το 1945 μέσω Γαλλίας!  Φυσικά ο σεβασμός μας, η πρακτική μας, η πολιτική μας -ας διαλέξει ο καθένας όποια λέξη του αρέσει- ωχριά μπροστά στη μεθοδικότητα των Εβραίων που δημιούργησαν μια καταπληκτική βάση δεδομένων στο διαδίκτυο, όπου μπορεί κανείς να αναζητήσει και να πληροφορηθεί την τύχη κάθε ομοεθνή τους για την περίοδο εκείνη.

Μεγαλύτερος αδελφός των τριών που προαναφέρθηκαν, των δυο εκτελεσμένων δηλαδή και της κοπέλας ομήρου, ήταν ο Φώτης, του οποίου επίσης ο θάνατος λίγο μετά τα πενήντα του, έμεινε αλησμόνητος, μια που πέθανε από ανακοπή την ώρα που έσερνε το χορό στον γάμο συγγενή του στην πλατεία του χωριού, και -η ειρωνεία- κανείς δεν το πίστεψε στην αρχή γιατί όλοι νόμιζαν πως, ως δεινός χορευτής, έκανε κάποια από τις συνηθισμένες του φιγούρες!

Και ο μεγάλος κύκλος τραγωδιών και πίκρας που σημάδεψε το παρακλάδι της μεγάλης οικογένειας Αθανασίου, γνωστής όπως προαναφέραμε ως Καρατάσιου, κλείνει με τον θάνατο του αγαπημένου εξάδελφου και συμπαραστάτη του Τάσου και της Βασιλικής, του Βαγγέλη Φ. Αθανασίου, που χτυπημένος από ανίατη ασθένεια, άφησε μόλις πριν από λίγες εβδομάδες την τελευταία του πνοή  στη Γερμανία όπου ζούσε από τη δεκαετία του ’60 και ο οποίος μη έχοντας τη δυνατότητα να ταφεί στον τόπο που γεννήθηκε, ζήτησε να αποτεφρωθεί!
 

Γιώργος Γούσιας

http://www.drakotrypa.gr/

Γάμοι στη Δρακότρυπα.. Ξέχασε κι ο Παπάς !!

Μιά ακόμα καταπληκτική έρευνα για το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας,με αφορμή τα λόγια του παπά του χωριού του-΄έχω 3 χρόνια να κάνω γάμο"..-  μας έστειλε ο καλός μας φίλος Γιώργος Γούσιας, αφού πρωτα φρόντισε να δημοσιευθεί στην εξαιρετική εφημερίδα της αγαπημένης του Δρακότρυπας.

Γράφει ο
 ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΟΥΣΙΑΣ

 Στο γάμο της κόρης μου που έγινε την τελευταία Κυριακή του 2013 στο χωριό, άκουσα τον παπά να λέει στο ζευγάρι, ότι είχε τρία (!) χρόνια να κάνει γάμο και -στ΄αλήθεια- τρόμαξα! Τρία χρόνια για τη φυσιολογική, την αυτονόητη ανανέωση της κοινωνίας!

Η μείωση των γάμων στα χωριά, και όχι μόνο στα ορεινά, έχει τη λογική της. Ο αγροτικός πληθυσμός μετά την ταραγμένη δεκαετία του ’40 άρχισε να εγκαταλείπει τα χωριά του, οι νέοι μετοικούν στις πόλεις είτε για δουλειά, είτε για σπουδές, σχεδόν κανένας δεν γυρίζει πίσω και η ύπαιθρος γηράζει. Θα έλεγε κανείς όμως ότι αφού η ύπαιθρος γηράζει, τα αστικά κέντρα θα σφύζουν από νιάτα. Δυστυχώς όμως δεν είναι έτσι. Η πατρίδα μας, όπως και άλλες χώρες της Ευρώπης, αντιμετωπίζει δημογραφικό πρόβλημα.

...................................................................

Η συνέχεια εδώ:   http://www.drakotrypa.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=1341:2014-01-11-21-49-48&catid=917:-2&Itemid=142

Μνήμες ραδιοφώνου Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΟΥΣΙΑ

11 Σεπτέμβριος 2013 Γιώργος Γούσιας

Μνήμες ραδιοφώνου
 

Θα πρέπει να ήμουν τεσσάρων χρονών όταν πρωτοείδα και πρωτοάκουσα ραδιόφωνο. Κι έγινε αυτό στα Τρίκαλα στο σπίτι του θείου μου του Μήτσιου. Ήταν ένα πολύ σκούρο καφέ, σχεδόν μαύρο RCA, που είχε το τζάμι με τους σταθμούς και τη βελόνα μπροστά-μπροστά στην επάνω επιφάνεια.  Δεν θυμάμαι αν εντυπωσιάστηκα ή όχι, μα θυμάμαι τη θειά μου τη Βαρσάμω, να μου τραγουδά τη μεγάλη επιτυχία  "Άστα τα μαλλάκια σου ανακατωμένα" συνοδεύοντας το Φώτη Πολυμέρη [1] και να επαινεί το μεγάλο απόκτημα που είχαν στο σπίτι.  Ίσως να μη συγκινήθηκα ούτε από το τραγούδι, μα έμεινα εκστατικός με το πώς ήταν δυνατόν να γυρίζω ένα μαύρο κουμπί στον τοίχο και ν’ ανάβει και να σβήνει το φως στο ταβάνι! Και η επιθυμία μου κάθε Σεπτέμβρη ήταν αυτή, να πάμε στα Τρίκαλα στην μεγάλη εμποροπανήγυρη, για  να παίζω με το διακόπτη!

  

Στο χωριό δεν θυμάμαι ποιο σπίτι είχε ραδιόφωνο. Μα όποιο και να είχε, ελάχιστα το ανοίγανε, γιατί η μπαταρία του -ξηρά μπαταρία τη λέγαμε- ήταν πανάκριβη και σωνότανε γρήγορα. Εμάς στο σπίτι δεν μας έλειπε πολύ η μουσική γιατί και ο πατέρας μου, μα πιο πολύ ο θείος μου ο Θέος, έπαιζαν βιολί. Πάνω από το δικό μας ήταν το σπίτι της μανιάς (γιαγιάς) της Σταθούλας με τα παιδιά της (μεσόκοπη ήταν η γυναίκα, αλλά εμείς τα λιανοπαίδια τη βλέπαμε μεγάλη και γι’ αυτό την αποκαλούσαμε έτσι). Αυτοί είχαν γραμμόφωνο -φερμένο άραγε απ’ την Αμερική, όπου ήταν για αρκετά χρόνια ο άνδρας της;- και βάζανε πότε πότε καμιά πλάκα. Εμένα -νιάνιαρο ακόμα- μου άρεσε πολύ το τραγούδι "Κρίμα ήταν που γέρασα τα νιάτα δεν εγλέντησα" [2] κι όλο το 'βαζε η Πηνελόπη κι όλο έφερνα φούρλες εγώ και ξεκαρδιζόταν εκείνη.
 

Δυο τρία χρόνια αργότερα, αγόρασε ραδιόφωνο η κοινότητα και ο πρόεδρος ή ο γραμματέας -ο κυρ Βαγγέλης, γνωστός με το προσωνύμιο "ράφτης" λόγω και του άλλου επαγγέλματος που είχε- πιάνανε κάποιον από τους ελάχιστους σταθμούς του ΕΙΡ (Εθνικόν Ίδρυμα Ραδιοφωνίας) ή κάποιον Στρατιωτικό Σταθμό, συνέδεαν καμιά φορά και ένα εξωτερικό μεγάφωνο και τα τραγούδια ακούγονταν τότε σε όλο το χωριό. Ιδιαίτερα στις εθνικές επετείους “λαλούσε” όλη μέρα και τα εμβατήρια έφταναν ως απάνω στον Αη-Λιά.
 

Όταν αξιωθήκαμε κι εμείς να πάρουμε ράδιο (όλοι ράδιο το λέγαμε, τη λέξη ραδιόφωνο μάθαμε να τη λέμε όταν μεγαλώσαμε!) ήμουν δέκα χρονών. Η χαρά; δεν περιγράφεται! Ήταν ένα κομψό σκούρο βυσσινοκαφέ Telefunken με μια μεσαία και δυο σκάλες βραχέα κύματα, με το κουμπί για την αλλαγή τους στη δεξιά πλευρά, στη μπροστινή του όψη ήταν αριστερά το διπλό κουμπί για το άνοιγμα και την ένταση και για τη ρύθμιση της φωνής (μπάσα-πριμα) και στη δεξιά του το κουμπί για τη μετακίνηση της βελόνας και την επιλογή των σταθμών. Σε αντίθεση με άλλα ράδια, δε είχε γραμμένα επάνω στο κρύσταλλο τα ονόματα των σταθμών, παρά μόνο αριθμούς, που άκουγα τους εκφωνητές να τους λένε μεγάκυκλους και χιλιόκυκλους και έτσι μάθαινα τις συχνότητες και μπορούσα να  βρω τους σταθμούς σε όλα τα ραδιόφωνα. Η μπροστινή του όψη συμπληρωνόταν με μια συστοιχία από κάθετες λευκές κολωνίτσες, που εγώ πια τις έβλεπα σαν τις κολώνες του Παρθενώνα! Με το φίλο μου και γείτονά μου Νίκο που είχανε στο σπίτι τους ένα Grundig συνεχώς φιλονικούσαμε για το ποιό είναι το καλύτερο κι εγώ είχα ένα επί πλέον επιχείρημα -απορώ πώς το σκέφτηκα- ότι η Telefunken είναι λέξη ελληνική!
 

Σ’ ένα σπίτι με "οχτώ νομά… σ΄ ένα δωμά…" δεν υπήρχε άλλος χώρος για να τοποθετηθεί το ράδιο παρά, ή δίπλα στο εικόνισμα ή στο παραθύρι. Στο παραθύρι λοιπόν, κι ας ήταν δύσκολο το άνοιξε-κλείσε το καλοκαίρι. Το βάλαμε εκεί, δίπλα του μια ολόφρεσκη πανάκριβη μπαταρία Berec των 90Volt “made in England” φυσικά, και το ανοίγαμε με πολύ φειδώ. Η μανιά μου η Γιωργούλαινα μπέρδευε την έννοια των σταθμών και της μπαταρίας και ρωτούσε κάθε φορά: -Τι μπαταρία εχ’ς τώρα; Μα πιο πολύ φαίνεται πώς τάχασε με το καινούργιο δαιμόνιο η γάτα μας, η μαύρη με την άσπρη κοιλιά. Απορούσε από πού έβγαινε αυτή η φωνή, κι όλο ανέβαινε στο παραθύρι  και περιεργαζότανε απ’όλες τις μεριές κι απ’ όλες τις χαραμάδες της πίσω πλευράς τη συσκευή.
 

Τι ακούγαμε από το ραδιόφωνο;

Συνήθως το πρωί ήταν βουβό. Το καλοκαίρι που δεν είχαμε σχολείο, σηκωνόμασταν πρωί πρωί να βοσκήσουμε τα πράματα (τα ζώα δηλαδή) και γυρίζαμε λίγο πριν το μεσημέρι. Εκεί κατά τις δωδεκάμισι το Πρώτο Πρόγραμμα (νομίζω πως τότε δεν αποκαλούνταν έτσι παρά μόνο Εθνικόν Ίδρυμα Ραδιοφωνίας) είχε δημοτικά τραγούδια  κι αμέσως μετά τον γνωστό "τσοπανάκο" [3] που ανήγγελλε το δελτίο ειδήσεων στις 13:00. Πολλές φορές προτιμούσαμε να ακούμε στις 12 την "Ώρα του στρατιώτου" από τονΣτρατιωτικό Σταθμό Θεσσαλονίκης, που συνήθως έβαζε λαϊκά τραγούδια. Όσοι τα κατάφερναν στα βραχέα, το απόγευμα στις πέντε έπιαναν το Στρατιωτικό Σταθμό Ιωαννίνων και την "Ώρα των ακροατών" [4]. Ήταν κάποια τραγούδια που τα ζητούσαν τόσοι πολλοί ακροατές, κυρίως ξενητεμένοι, και τα αφιέρωναν στους δικούς τους, που η εκφώνησή τους κρατούσε ολόκληρα λεπτά. Στις δόξες τους ήταν τότε το δημοτικό τραγούδι "Τάξε μανούλα μ΄ τάματα", “Τ’αδέρφια δε χωρίζουνε” και "Τα λιμάνια"[6] με την Πόλυ Πάνου,  "Μανούλα θα φύγω" με τον Καζαντζίδη, αρκετά άλλα λαϊκά με θέμα την ξενητειά και φυσικά πολλά ηπειρώτικα.
 

Λίγο αργότερα το απόγευμα, δε θυμάμαι ακριβώς την ώρα, το Δεύτερο Πρόγραμμα είχε τη διαφημιστική εκπομπή των εταιριών Columbia, His Master’s Voice και Capitol, απ΄όπου μαθαίναμε τις νέες επιτυχίες. Αντίστοιχες εκπομπές αλλά με μικρότερη συχνότητα και από άλλους σταθμούς είχαν οι εταιρείες Odeon, Parlofon, Warner Bross, oι  Phillips, Polydor, Fidelity και αργότερα και άλλες ελληνικές, όπως η Lyra, η Sonata του Πάνου Γαβαλά, η Panivar της Θεσσαλονίκης κλπ.

Στις 7:30 το απόγευμα ακούγαμε την εκπομπή  "Η ώρα της υπαίθρου" που είχε ως μουσικό σήμα ένα σόλο από τον "Πλάτανο" και το υπέροχο κλαρίνο του Νίκου Καρακώστα [5]. Στις 8:00 ακριβώς "Τα χρονικά της ημέρας" που ξεκινούσαν πάντοτε με τη φράση "Εκ του Μεγάλου Βασιλικού Αυλαρχείου εξεδόθη το ακόλουθον ανακοινωθέν…" και ακολουθούσαν οι ειδήσεις της ημέρας.
 

Τα μεσημέρια της Κυριακής που παίζαμε στην πλατεία, στη μία ακριβώς που ακουγόταν ο τσοπανάκος του ΕΙΡ για το δελτίο ειδήσεων, σταματούσαμε το κλώτσημα της μπάλας για να ακούσουμε το "Ωρα Ελλάδος 13" και συνεχίζαμε κατόπιν αδιαφορώντας τελείως για το τι γίνεται στον υπόλοιπο κόσμο.

Καμιά φορά άκουγα και τα “Νέα ταλέντα” με το “Φιιιιιιίλοι μου αγαπημένοι” του Γιώργου Οικονομίδη με το Μίμη Πλέσσα στο πιάνο, αλλά παρόλο που από κει αναδείχτηκαν καλλιτέχνες, εμένα δεν μου άρεσε πολύ το χιούμορ του, το εύρισκα ειρωνικό, και όταν αργότερα έγινε και το αγαπημένο παιδί της Χούντας, το όνομά του αφαιρέθηκε τελείως από τις ραδιοφωνικές μου συχνότητες.
 

Ως μαθητές γυμνασίου, ζώντας μακριά από τα σπίτια μας, δεν είχαμε την πολυτέλεια του ραδιοφώνου και αυτό ήταν πολύ βαρύ για όσους ζούσαμε τη φίλαθλη ιδιότητά μας ως οπαδοί, κατά κύριο λόγο του Ολυμπιακού, γιατί την ώρα που τα ξυραφάκια Astor πρόσφεραν ένα και μοναδικό αγώνα χωρίς άλλες συνδέσεις και επικοινωνίες, εμείς φορτωμένοι με τα τρουβάδια μας και τα εφόδια της βδομάδας, πεζοπορούσαμε για το Μουζάκι!

Μα εγώ είχα την τύχη να έχω ένα πραγματικά προοδευτικό πατέρα. Όταν ήμουνα στην Πέμπτη Γυμνασίου, με χίλια δυο ζόρια, μου αγόρασε ένα τρανζίστορ, που είχε την πολυτέλεια χωρίς να έχει ιδιαίτερη μπάντα βραχέων κυμάτων, στρέφοντας δεξιά το μεγάλο ημικύκλιο με το οποίο επιλέγονταν οι συχνότητες,, να πιάνει και σταθμούς των βραχέων. Ίσως από τότε το ραδιόφωνο να έγινε ο αγαπημένος μου σύντροφος.
 

Πέρα από τους ελληνικούς σταθμούς, την εποχή εκείνη τα ερτζιανά ήταν γεμάτα και από εκπομπές ξένων ραδιοφωνικών σταθμών. Σίγουρα θα παραλείψω κάποιους αν αναφέρω εκείνους που παίζανε στο δικό μας σπίτι.
Ο αγαπημένος μας ήταν ο ραδιοφωνικός σταθμόςΒουδαπέστης και η συμπάθεια αυτή ξεκινούσε από το γεγονός ότι στο ελληνικό χωριό Μπελογιάννης της Ουγγαρίας ζούσε ο θείος μου. Όμως ο σταθμός ο σταθμός είχε ειδήσεις με έντονο ελληνικό ενδιαφέρον και το πιο σημαντικό ότι κάθε Τετάρτη και κυρίως κάθε Σάββατο και Κυριακή είχε μουσική εκπομπή με επιλογές και μηνύματα ακροατών. Η εκπομπή αυτή ξεκινούσε με τη φράση "μεταδίνουμε το τακτικό γραμματοκιβώτιό μας με τον ταχυδρόμο σας Ίστβαν Μόλναρ στο μικρόφωνο”. (Το ηχητικό απόσπασμα Νο [6] είναι ηχογραφημένο από τον Γιάννη Ράπτη, κάτοικο Βουδαπέστης που τον ευχαριστώ πολύ) . Ο "Ούγγρος" Ίστβαν Μόλναρ (Στέφανος Μυλωνάς σε ελληνική απόδοση) δεν ήταν παρά ο ο ηπειρώτης την καταγωγή Γιώργος Σιώμος, που πάνω από τρεις δεκαετίες ήταν ο συνδετικός κρίκος χιλιάδων πολιτικών προσφύγων και μεταναστών σε όλη την Ευρώπη με τις οικογένειές τους στην πατρίδα.
Το μουσικό σήμα [7] του σταθμού ήταν το Ουγγρικό Εμβατήριο από την Καταδίκη του Φάουστ του Έκτορα Μπερλιόζ  και ήταν αυτή η πρώτη μου επαφή με την κλασσική μουσική. Το Τρίτο Πρόγραμμα του ΕΙΡ,  ήταν δυστυχώς ξένο για μας που δεν είχαμε ούτε ίχνος σχετικής κουλτούρας και τα έργα του Μπαχ και των άλλων συνθετών που μεταδίδονταν από τα δίκτυα του ΕΙΡ και των Στρατιωτικών Σταθμών το Μεγαλοβδόμαδο, στα αλήθεια μας δημιουργούσαν αποστροφή και λέγαμε πότε θα ρθεί η Ανάσταση ν’ ακούσουμε κανένα τραγούδι! Για την ελληνική εκπομπή του σταθμού της Βουδαπέστης συνεργάστηκαν αξιόλογοι άνθρωποι που βρέθηκαν εξόριστοι στις ανατολικές χώρες, όπως ο Δημήτρης Χατζής, η Έλλη Αλεξίου, ο Απόστολος Σπήλιος (Σπήλιος Δουναβίτης) κ.α. και το πρόγραμμα που παρουσίαζαν ήταν ποικίλο. Από κάποια πρωτοχρονιάτικα κάλαντα είχα αποστηθίσει και τούτο το τετράστιχο:

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά

Το λάδι πάει είκοσι εννιά

Κι η ζάχαρη δεκάξι

Κι ο λαός θα τα τινάξει!
 

Κάποτε-κάποτε η βελόνα σταματούσε στο Βουκουρέστι. Και εάν από τη Βουδαπέστη το όνομα του ηγέτη της χώρας αναφερόταν σπάνια και σχεδόν αγνοούσαμε ποιός ήταν, αντίθετα το όνομα του Ρουμάνου ηγέτη Γκεόργκε Γκεοργκίου Ντεζ το άκουσα τόσες φορές, που το θυμάμαι ακόμα! Και να φανταστεί κανείς δεν είχε αρχίσει ακόμα η εποχή Τσαουσέσκου!  Στο διάστημα 1959-1962 είχε γίνει μια μεγάλη κινητοποίηση για την απελευθέρωση του Μανώλη Γλέζου, βουλευτή ήδη από το 1961, ο οποίος είχε καταδικαστεί με άλλους συγκατηγορούμενους από το Στρατοδικείο Αθηνών. Στην  καμπάνια αυτή συμμετείχε και ο σταθμός του Βουκουρεστίου με ένα ένθετο σε κάθε του εκπομπή που είχε τον τίτλο "και τώρα η ρουμπρίκα μας, λευτεριά στο Μανώλη Γλέζο". Όταν, σπανιότατα, συναντώ τη λέξη "ρουμπρίκα" το μυαλό μου γυρίζει σε κείνη την εποχή, αρκετές δεκαετίες πίσω. Οι εκπομπές του Βουκουρεστίου διανθίζονταν πάντα με κομμάτια της λαϊκής ρουμάνικης μουσικής και μου άρεσε πολύ ο "Κορυδαλλός" (Ciocarlia) τουGeorge Enescu.
 

Σπανιότερα ακούγαμε τη Σόφια [8] και κυρίως την Κυριακή που είχε μουσική εκπομπή. Πότε-πότε έβαζαν και βουλγάρικα τραγούδια, με κάτι γυναικείες φωνές, καταπληκτικές. Τότε καταλάβαινα τη θειά τη Σοφία, που άμα άκουγε καμιά να τραγουδάει καλά, έλεγε: Ά, μωρέ τι καλά που τραγουδάει, σα Βουλγάρα!
 

Τα Τίρανα με την εκπομπή στα ελληνικά "Σας μιλούν τα Τίρανα" είχαν ένα άλλο ύφος. Εναντίον των "αμερικάνων ιμπεριαλιστών" και εναντίον των "ρεβιζιονιστών της Σοβιετικής Ένωσης", δημιουργούσαν την εντύπωση ότι όλοι επιβουλεύονται τη γειτονική χώρα αλλά  "η Αλβανία είναι ισχυρή κι αυτοί ουρλιάζουν άδικα, σαν το λύκο στο φεγγάρι" καθώς τους άκουσα να λένε ένα βράδυ! Προσπαθώντας να βρω ηχητικό υλικό από την εποχή εκείνη, συνομίλησα πριν λίγα χρόνια με την υπέργηρη εκφωνήτρια του σταθμού Παναγιώτα Οικονόμου, Ελληνίδα από τη Μικρά Ασία που παντρεύτηκε προπολεμικά έναν Αλβανό συμφοιτητή της στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. "Αν ήταν το δικό μας καθεστώς, ό,τι ήθελες, θα σού δινα, μου είπε στο τηλέφωνο. Τώρα είναι ο Μπερίσα στα πράγματα!"
 

Από τις χώρες του ανατολικού συνασπισμού, εκπομπή στην ελληνική γλώσσα είχε και η Πράγα [9] και θυμάμαι μια χρονιά την πρώτη του Σεπτέμβρη που κουβαλούσα ξύλα με το γάιδαρο από το δάσος. Τελειώνοντας τη δουλειά, κατάκοπος, νωρίς το βραδάκι και ψάχνοντας στα βραχέα κύματα για κανένα σταθμό, έπεσα επάνω στην Πράγα, που είχε ρεπορτάζ από την πρώτη μέρα της σχολικής χρονιάς. “Καλύτερα να κουβαλάω ξύλα όλη μέρα, παρά να πάω σχολείο από πρώτη του μήνα”, είπα από μέσα μου.
 

Η Μόσχα, δεν μπορούσε να μην έχει εκπομπή στα ελληνικά. Εκπομπές, όχι εκπομπή. Άρχιζε από νωρίς το πρωί στα βραχέα και τελείωνε με την έβδομη, νομίζω, εκπομπή της ημέρας αργά τα μεσάνυχτα στα μεσαία, που έχουν καλή απόδοση τη νύχτα. Το μουσικό σήμα [10] ήταν ένας απλός ήχος καμπάνας που στο παιδικό μου μυαλό συνδυάστηκε με τα ψηλά καμπαναριά του Κρεμλίνου. Η Μόσχα είχε πολλές ειδήσεις που εξυμνούσαν τις επιτυχίες της Σοβιετικής Ένωσης και των Λαϊκών Δημοκρατιών, πάρα πολλές αναλύσεις ιδεολογικού χαρακτήρα, παρουσίαζε και ελληνικά θέματα, χωρίς να λείπει τελείως η μουσική και τα τραγούδια. Τα τελευταία χρόνια γνώρισα στην Ελλάδα τη Μαρία Μπέικου, που υπήρξε μια από τις εκφωνήτριες του σταθμού, στην οποία αναφερθήκαμε καιπαλιότερα από εδώ.
 

Κλείνοντας τον κύκλο των σταθμών με εκπομπές στα ελληνικά από τις χώρες του ανατολικού συνασπισμού, δεν θα μπορούσε κανείς να μην αναφερθεί και στον ραδιοφωνικό σταθμό “Η Φωνή της Αλήθειας” που ήταν όργανο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας και εξέπεμπε από το εξωτερικό. Ως μουσικό σήμα του είχε την εισαγωγή από το δημοτικό τραγούδι “Ο αητός” παιγμένη με κλαρίνο βεβαίως, σε κάπως πιο αργό ρυθμό [11]. Η Φωνή της Αλήθειας είχε κατά κύριο λόγο ειδήσεις ελληνικού ενδιαφέροντος, στις οποίες κυριαρχούσαν όπως ήταν φυσικό οι απόψεις του ΚΚΕ.
 

Πριν αναφερθώ στα ραδιόφωνα του δυτικού κόσμου, θα ήθελα να σημειώσω τη λειτουργία δύο σταθμών στα μεσαία κύματα που δεν είχαν καλή λήψη και σπάνια τους άκουγα. Ήταν το Κάιρο και η Άγκυρα. Ο δεύτερος μάλιστα μου είχε κάνει ιδιαίτερη εντύπωση με ουρανισκόφωνη προφορά της λέξης Ανκαρα που την άκουγα έτσι για πρώτη φορά. Ακόμα δεν θα έπρεπε να παραλείψω το Ραδιο Βατικανό [12] το οποίο το εύρισκα στα δεξιά της μπάντας των μεσαίων, κοντά στο Δεύτερο Πρόγραμμα, αλλά το μόνο που άκουγα από κεί ήταν ένα συνεχές Ave Maria!

 

Ψάχνοντας στα αριστερά των μεσαίων, ήταν αδύνατον να μη πέσουμε επάνω σε ένα σταθμό, που μετά από κάποια ώρα το απόγευμα εξέπεμπε στην αμερικάνικη γλώσσα.
Ήταν η “Φωνή της Αμερικής”, [13] η οποία από το 1949 ήταν εγκατεστημένη στη Θεσσαλονίκη και από το 1972 στην Καβάλα και αναμεταδινόταν από ένα πλωτό αναμεταδότη στη Ρόδο, στην Ανατολική Ευρώπη και στις αραβικές χώρες. Η εκπομπή στην ελληνική γλώσσα αναμεταδινόταν καθημερινά από τους σταθμούς του ΕΙΡ στις 7:15 το απόγευμα.Σπανιότατα υπήρξα ακροατής της Φωνής της Αμερικής και της Ουάσιγκτον. Αντίθετα ήμουνα τακτικός δέκτης των εκπομπών των δυτικοευρωπαϊκών πρωτευουσών, του Λονδίνου και του Παρισιού, καθώς και της Ντόιτσε Βέλλε από την Κολωνία. Ιδιαίτερα στην περίοδο της δικτατορίας, οι τρεις αυτοί σταθμοί είχαν αποκτήσει πολύ μεγάλη δημοτικότητα.

Το BBC ήταν σημείο αναφοράς για τους κατόχους ραδιοφώνων μα και για ολόκληρη την κοινωνία από την εποχή του Δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και η παλλόμενη χαρακτηριστική φωνή "Εδώ Λονδίνον" ήταν πολύ γνωστή σε πάρα πολύ κόσμο.. Μην έχοντας μουσικό πρόγραμμα, παρά μόνο μια ολιγόλεπτη κυριακάτικη, αν θυμάμαι καλά, εκπομπή με τον τίτλο “Κάτω από ξένους ουρανούς”, στην περίοδο της Χούντας [14] έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση των Ελλήνων πολιτών. Αν αναφέρω μόνο τα ονόματα του Παύλου Ναθαναήλ, της Γιολάντας Τερέντσιο και τουΧρήστου Πίτα που μου έρχονται στο νου, είμαι σίγουρος πως αδικώ ένα μεγάλο αριθμό συνεργατών της ελληνικής υπηρεσίας, που πρόσφεραν πράγματι πολύ σημαντικό έργο στην περίοδο της επταετίας.
 

Το “Εδώ Παρίσι - Ici Paris” που ακουγόταν από την ελληνική εκπομπή της Γαλλικής Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης (ORTF), ήταν επίσης μια πηγή ενημέρωσης και παρηγοριάς τα χρόνια εκείνα. Η φωνή της δημοσιογράφου Εύης Δεμίρη που παρουσίαζε τις ειδήσεις από την ελληνική τηλεόραση μετά τη μεταπολίτευση, ήταν γνωστή σε πολλούς από μας από κείνα τα χρόνια. Μόνο που η εκπομπή του Παρισιού ήταν μεσημεριάτικη και πολλές φορές ήταν δύσκολο να την ακούσουμε λόγω της ώρας και λίγο καιρό μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα μας, έπαψε πια να μεταδίδεται.
 

Οι προσπάθειές μου να βρω κάποιο ηχητικό ντοκουμέντο από το σταθμό αυτό απέβησαν άκαρπες επί σειρά ετών. Δεν είχα μιλήσει όμως με τον κατάλληλο άνθρωπο. Κι αυτός δεν ήταν μακριά μου. Πρόκειται για έναν εξαιρετικό συλλέκτη, τον συγχωριανό και φίλο Δημήτρη Ι.Τσιουρή, ο οποίος πέρα από τη βράβευσή του από την Ακαδημία Αθηνών για τη συλλογή λέξεων και ιδιωματισμών που αποτυπώνονται στο βιβλίο “Η γλώσσα της Δρακότρυπας”, έχει δημιουργήσει μια τεράστια συλλογή με τα πρώτα φύλλα και τεύχη ελληνικών εφημερίδων και περιοδικών. Η ηχογράφηση του σχολίου της εκπομπής της 24ης Ιουλίου 1974 αποτελεί ένα εξαιρετικό ντοκουμέντο και τον ευχαριστώ θερμά που μου το παραχώρησε. [15]
 

Για τη Deutsche Welle δεν χρειάζεται ίσως να πούμε περισσότερα πράγματα από το να θυμίσουμε ότι την περίοδο 1967-1974 δεν υπήρχε σπίτι στη χώρα μας που να μη μπαίνει η φωνή της αντιδικτατορικής Ελλάδας. Δεν αναφέρω περισσότερα για τη Ντόιτσε Βέλλε. Θα πω μόνο, πως  τότε είχαμε γνωρίσει μια διαφορετική Γερμανία και θα προτρέψω τον αναγνώστη να ανοίξει τη σχετική σύνδεση που παραθέτω για να ακούσει μια επιλογή αποσπασμάτων από το cd που εξέδωσε η ελληνική υπηρεσία του σταθμού με τον τίτλο Deutsche Welle 40 χρόνια. [16]
 

Τούτο το κείμενο δεν γράφτηκε σε μια μέρα. Έγραφα, έσβηνα, διόρθωνα, πρόσθετα, και πάντα διαπίστωνα πως είναι πάρα πολλά αυτά που παρέλειπα. Δεν έγραψα τίποτα για το “Θέατρο στο μικρόφωνο” και το “Θέατρο της Κυριακής”, για τη “Ραδιοφωνική Βιβλιοθήκη”, για το Σίμωνα Καρά και τη Δόμνα Σαμίου, για τον ραδιοφωνικό Άλκη Στέα, για τη θεία Λένα, για τη “Σύγχρονη Γυναίκα”, για τη “Μικρή, πικρή μου αγάπη” με τον Στ.Ληναίο και την Ελλη Φωτίου, για το “Ημερολόγιο ενός θυρωρού” με το Γιάννη Βογιατζή και τη Σαπφώ Νοταρά, για την “Πρώτη μας γνωριμία” του Νίκου Δήμου (ΔΔ Δήμου), για τους σταθμούς του Πύργου, της Αμαλιάδος και της Φωκίδος που ξενυχτούσαμε με τα τραγούδια τους τα βράδυα, για…, για…, για…
 

Ακόμα, δεν ξέρω αν θα είχα ποτέ το ερέθισμα για μια τέτοια αναδρομή, εάν δεν έπεφτε το μαύρο στην τηλεόραση της ΕΡΤ και εάν δεν απλωνόταν η νεκρική σιγή που επεφύλαξε η κυβέρνηση για το δημόσιο ραδιόφωνο. Έχουν συμπληρωθεί πλέον τρεις μήνες και είναι άγνωστο για πόσο καιρό ακόμη δεν θα υπάρχει δημόσια ραδιοφωνία. Και ο τόπος την έχει ανάγκη. Και για την ψύχραιμη ενημέρωση και για τον πολιτισμό που μπορεί και έχει καθήκον να υπηρετήσει.
 

Γιώργος Γούσιας

11/09/2013

 

Ηχητικά ντοκουμέντα
(Με την ανάμνηση της ευγενικής μορφής της Μαρίας Μπέικου και τις θερμές ευχαριστίες στον Γιάννη Ράπτη και τον Δημήτρη Τσιουρή, καθώς και στους διαδικτυακούς συλλέκτες Κ6eid από την Αμερική και Κlausputh από τη Γερμανία, από τους οποίους άντλησα οπτικό και ηχητικό υλικό. Υλικό, το οποίο θα ήταν καταχωνιασμένο αν έλειπαν οι γνώσεις και η διάθεση από τον Γιάννη Γλυνό, τον οποίο επίσης ευχαριστώ).
KANETE KΛΙΚ drakotrypa.gr. και ακουστε το παλιο ραδιόφωνο

Όνομα	Play	Διάρκεια
01.To proto akousma		1:12 min
02.Apo to grammofono		2:57 min
03.ERT tsompanakos		0:18 min
04.H ora ton akroaton		6:06 min
05.O platanos (Karakostas)		3:07 min
06.Radio Budapest Eisagogi kai Telos Istvan Molnar (30-11-1980)		5:04 min
07.Radio Budapest		1:21 min
08.Radio Sofia		0:23 min
09.Radio Praha		0:22 min
10.Radio Moscow		0:57 min
11.Enas aetos (H Foni tis Alhtheias)		0:10 min
12.Radio Vaticana		0:30 min
13.The Voice of America		0:52 min
14.BBC 21 Apriliou 1967		10:09 min
15.Edo Parisi (24-7-1974)		7:13 min
16.Deutsche Welle 40 xronia		8:41 min

Μπορείτε ακόμα να ακούσετε την Καταδίκη του Φάουστ από τη Φιλαρμονική του Βερολίνου με τον Χέρμπερτ φον Κάραγιαν, την Ciocarlia του George Enescu και, μια χριστουγεννιάτικη εκπομπή από τη Μόσχα, αν πατήσετε με τον αριστερό δείκτη του ποντικιού σας πάνω από τις χρωματιστές λέξεις. Πατώντας επίσης στο Εδώ Αθήναι, θα συνδεθείτε με ένα ωραίο ντοκυμαντέρ του 1959 για την Ελληνική Ραδιοφωνία.