Το πρώτο τηλέφωνο στην παγκόσμια λογοτεχνία

Αναρωτηθήκατε ποτέ ποιο ήταν το πρώτο λογοτεχνικό έργο στο οποίο εμφανίστηκε ένα τηλέφωνο; Αν και μέχρι πρότινος η αρχαιότερη λογοτεχνική αναφορά σε τηλέφωνο εντοπιζόταν σε ένα μυθιστόρημα του σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ με πρωταγωνιστή τον Σέρλοκ Χολμς (The Sign of the Four, Μάιος 1878), το περιοδικό The Weekly Standard το έψαξε και βρήκε μία ακόμα παλαιότερη αναφορά σε ένα διήγημα του Μαρκ Τουέιν που είχε δημοσιευθεί δύο μήνες νωρίτερα στο Atlantic Monthly.

Στο διήγημα «The Loves of Alonzo Fitz Clarence and Rosannah Ethelton», ο πρωταγωνιστής Alonzo Fitz Clarence βρισκόταν στο σπίτι του στο Μέιν των ΗΠΑ μια παγερή νύχτα, και θέλοντας να μάθει τι ώρα είναι, ενώ το ρολόι του αρνούνταν να συνεργαστεί, κάθισε στο γραφείο του, «ακούμπησε το πιγούνι του στην αριστερή του πλευρά, και μίλησε, σαν στο πάτωμα». Στη συνέχεια τον βλέπουμε να συζητά με τη θεία του, χωρίς να αναφέρει ευθέως ότι μιλά στο τηλέφωνο, όμως κατόπιν μαθαίνουμε ότι η θεία του βρίσκεται πολύ μακριά, καθώς τους χωρίζουν τρεις ώρες διαφορά (όπως αποκαλύπτεται αργότερα, είναι στο Σαν Φρανσίσκο).

Για να καταλάβει κανείς πόσο μπροστά από την εποχή του ήταν ο Τουέιν, το διήγημα αυτό γράφτηκε μόλις δύο χρόνια μετά την εφεύρεση του τηλεφώνου από τον Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ, ενώ το πρώτο τηλεφώνημα από τη μία άκρη της Αμερικής στην άλλη, όπως αυτό που περιγράφει ο Τουέιν, πραγματοποιήθηκε μόλις το 1915, δηλαδή 37 χρόνια αργότερα

 diastixo.gr

O Γιώργος Σκαμπαρδώνης μιλά για το νέο του βιβλίο 'Τα δεδουλευμένα'

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗΣ

Το βιβλίο του Τα δεδουλευμένα (εκδόσεις Πατάκη), μια ανθολόγηση διηγημάτων από την αρχή της συγγραφικής του πορείας, είναι η αφορμή της συζήτησής μας με τον Γιώργο Σκαμπαρδώνη. Στα Δεδουλευμένα καταγράφεται η αρχική διαδρομή, οι διακυμάνσεις, οι σταθερές και οι μεταβλητές μιας πεζογραφικής πορείας-χελώνα όπως ο ίδιος τη χαρακτηρίζει – που πασχίζει διαρκώς να επιταχύνει και να εκπτερωθεί.

Συνέντευξη στη Χαριτίνη Μαλισσόβα /diastixo.gr

Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1953 και σπούδασε γαλλική φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Εργάστηκε σε εφημερίδες, στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση, έγραψε σενάρια για τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ και το σενάριο για την ταινία του Παντελή Βούλγαρη Όλα είναι δρόμος σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη. Διεύθυνε την εφημερίδα Θεσσαλονίκη και τα περιοδικά Θ-97 (Βραβείο Ιπεκτσί), Τάμαριξ και Χίλια δέντρα. Διετέλεσε διευθυντής του καλλιτεχνικού περιοδικού Πανσέληνος της Κυριακάτικης Mακεδoνίας, που τιμήθηκε με το European Newspaper design Awards 2000. Η συλλογή διηγημάτων του Η Στενωπός των υφασμάτων τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο διηγήματος το 1993. Συνεργάστηκε επί δύο χρόνια με την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία. Το 2010 τιμήθηκε με το βραβείο του Ιδρύματος Μπότση. Το 2012 έλαβε το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών «Πέτρος Χάρης» για το βιβλίο του Περιπολών περί πολλών τυρβάζω (Εκδόσεις Πατάκη).

Το πρόσφατο βιβλίο σας με τίτλο Τα δεδουλευμένα είναι μια ανθολόγηση διηγημάτων σας από την αρχή της συγγραφικής σας πορείας. Πρόκειται και για μια εκ νέου γνωριμία σας με το (νεότερο) αναγνωστικό κοινό;

Αυτές οι πέντε πρώτες συλλογές διηγημάτων είχαν εξαντληθεί από καιρό. Οι αναγνώστες που τις αναζητούσαν μπορούν τώρα να τις βρούνε όλες μαζί σε αυτό τον τόμο, στα Δεδουλευμένα. Κι όσοι νέοι ενδιαφέρονται έχουν πια αυτή τη δυνατότητα. Αλλά μπορεί και να δει κανείς, έχοντάς τες όλες σε ένα βιβλίο, να διακρίνει την πορεία, τις αναζητήσεις, την εσωτερική ανέλιξη αυτών των κειμένων που στεγάζονται πια σε αυτό τον τόμο.

Ποια είναι τα συναισθήματά σας για τα πρώτα σας διηγήματα;

Αν έχω κάποια αίσθηση για τα βιβλία μου είναι κυρίως η μνήμη της κόπωσης, του μόχθου, αλλά και της απόλαυσης των χρόνων που τα έγραφα. Συχνά, ξαναδιαβάζοντάς τα, αναρωτιέμαι αν είμαι εγώ που τα έγραψα, εφόσον μεταβάλλεται κανείς μέσα στον χρόνο αενάως και κάθε τι δεν μπορεί να γραφεί παρά μόνο σε μια ορισμένη φάση. Ποτέ νωρίτερα, ή αργότερα.

Σας γνωρίσαμε ευρύτερα μέσα από τα μυθιστορήματά σας που μεταφέρθηκαν στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Εσείς ποιο από τα βιβλία σας θεωρείτε αρτιότερο;

Κατ’ εμέ όλα είναι εξίσου επεξεργασμένα σε απώτατο βαθμό. Αλλιώς δεν θα τα εξέδιδα. Έπειτα, η λέξη «άρτιο» είναι αόριστη. Τα κριτήρια είναι πολλά, υποκειμενικά, και ρευστά. Απλώς νιώθεις κάποια στιγμή πως ένα βιβλίο, ύστερα από πολλή δουλειά, ότι τελείωσε. Ότι δεν υπάρχει περιθώριο περαιτέρω βελτίωσης. Αν και υπάρχει η άποψη πως στην Τέχνη τίποτε δεν τελειώνει, απλώς εγκαταλείπεται.

Δεν τελειώνει αυτή η θητεία. Πάντα γράφει κανείς, όταν γράφει, ακόμα και όταν είναι σε φάση που δεν γράφει. Το γράψιμο είναι μια στάση όρασης και ζωής.

Τελευταία γίνεται πολύς λόγος για την πορεία του μυθιστορήματος στη χώρα μας. Υπάρχουν άξιοι μυθιστοριογράφοι; Ποια είναι η άποψή σας;

Φυσικά και υπάρχουν πολύ καλοί μυθιστοριογράφοι. Απ’ την άλλη δεν υπάρχει καμιά ιδέα του αντικειμενικά τέλειου-ιδανικού μυθιστορήματος. Τι θα πει «τέλειο»; Ποιος βάζει τα όρια και τα κριτήρια; Αν θες να βρεις αδυναμίες τις βρίσκεις και στον Ντοστογιέφκσι, και στον Μπαλζάκ. Είναι υποκειμενικό θέμα. Και κάθε μυθιστοριογράφος ανοίγει νέους δρόμους, φτιάχνει νέα κλειδιά – δεν υπάρχουν θεϊκά σταθμά. Ούτε σταθερά μέτρα στα οποία να συμφωνούμε όλοι, εφόσον και ο καθένας μας είναι σε διαρκή αλλαγή.

Συγγραφή, θεατρική απόδοση και μουσική επένδυση. «Ολοκληρώνεται» ένα βιβλίο όταν πλαισιωθεί με τις άλλες τέχνες;

Ένα βιβλίο είναι ή όχι ολοκληρωμένο καθεαυτό και εν εαυτώ. Έχει απόλυτη αυτονομία. Όταν μεταφέρεται σε μια άλλη τέχνη, τότε έχουμε ένα άλλο έργο, εμπνευσμένο από το πρώτο. Μπορεί να έγιναν εκατό διαφορετικές σκηνοθεσίες της Οδύσσειας στο σινεμά ή στο θέατρο, αλλά η Οδύσσεια είναι η Οδύσσεια.

Πόσο βοήθησε η τεχνολογία και η χρήση του διαδικτύου και της κοινωνικής δικτύωσης τους συγγραφείς;

Από τεχνική άποψη, και από άποψη επεξεργασίας κειμένου, πάρα πολύ. Επίσης όσον αφορά κάποια θέματα πληροφόρησης. Αλλά μεγάλη λογοτεχνία γίνονταν και πριν το διαδίκτυο. Αυτή υπάρχει στα μυαλά των δημιουργών κι όχι στην τεχνολογία, που είναι απλώς ένα μέσο γραφής.

Χρησιμοποιείτε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Ποια η άποψή σας γι’ αυτά;

Στοιχειωδώς. Δεν είμαι στο facebook και στα λοιπά, γιατί αφενός δεν προλαβαίνω, και αφετέρου μ’ αρέσει πολύ η προστατευμένη ιδιωτικότητα. Δεν νιώθω κάποιον λόγο να επικοινωνώ συνέχεια και για ασήμαντους λόγους με διάφορους ανθρώπους. Ήδη το πολύ χρήσιμο e-mail νομίζω ότι μου είναι υπεραρκετό, έως και καταχρηστικό, μερικές φορές. Όλα, βέβαια, έχουν καλές και κακές πλευρές – είναι θέμα χρήσης.

Στην εποχή μας τα δεδουλευμένα δεν αποδίδονται όσο στο παρελθόν και σίγουρα λιγότερο από όσο αξίζουν. Πόσο αδικεί τη νέα γενιά η κατάσταση αυτή;

Όλες οι γενιές είναι αδικημένες και μη αδικημένες. Υπάρχουν χειρότερα και καλύτερα. Υπάρχει μια τυφλή ροή των πραγμάτων. Σίγουρα τώρα περνάμε μια πολύ δύσκολή φάση. Αλλά, σκεφτείτε, τώρα είναι χειρότερα, διότι πριν ήταν καλύτερα. Δεν υπάρχει ευθύγραμμη ιστορία. Και υπάρχουν μεν οι γενιές, όντως, αλλά υπάρχει και η προσωπική ευθύνη του καθενός. Κανείς δεν οφείλει τίποτε σε κανέναν.

Τι θα πει «τέλειο»; Ποιος βάζει τα όρια και τα κριτήρια; Αν θες να βρεις αδυναμίες τις βρίσκεις και στον Ντοστογιέφκσι, και στον Μπαλζάκ. Είναι υποκειμενικό θέμα. Και κάθε μυθιστοριογράφος ανοίγει νέους δρόμους, φτιάχνει νέα κλειδιά – δεν υπάρχουν θεϊκά σταθμά.

Ποια αξία θεωρείτε αδιαπραγμάτευτη;

Δεν υπάρχει τέτοια αξία, εφόσον όλα τα καθορίζει ο άνθρωπος μέσα στη συγκυρία. Είναι θέμα λέξεων και εννοιών, ή ανάγκης. Υπάρχει σχετικότητα μέσα στην Ιστορία. Όλα μεταβάλλονται. Και όλα διαμεσολαβούνται από τη γλώσσα.

Θέλετε να αναφερθείτε και στο εντυπωσιακό εξώφυλλο με τη χελώνα που έχει εκπτερωθεί;

Είναι μια ανάγκη όλων μας η απογείωση, η υπέρβαση, η εκπτέρωση. Η συνομιλία με τα υψηλά. Η απαγκίστρωση απ’ όσα μας καθηλώνουν. Νομίζω ότι είναι ένα επιτυχημένο, κάπως ειρωνικό εξώφυλλο.

Ετοιμάζετε κάποιο νέο βιβλίο;

Δεν τελειώνει αυτή η θητεία. Πάντα γράφει κανείς, όταν γράφει, ακόμα και όταν είναι σε φάση που δεν γράφει. Το γράψιμο είναι μια στάση όρασης και ζωής.