Κύπελλο του Νέστορος_8 αι. π.Χ με γραφή Κύμης_αποτελεί τμήμα κοτύλου (σκεύος μέτρησης υγρών για εμπορικές συναλλαγές) που ανακαλύφθηκε στις Πιθηκούσες (αποικία της Μεγάλης Ελλάδος στην Σικελία)_πηγή wikipedia«Ο πόλεμος μεταξύ Χαλκίδας και Ερέτριας, ανήκει στους πολέμους κατά τους οποίους οι περισσότερες πόλεις – κράτη της υπόλοιπης Ελλάδας χωρίστηκαν σε συμμαχίες με την μία ή την άλλη πλευρά».
Θουκυδίδης «Πελοποννησιακός πόλεμος» (Βιβλίο 1. παρ. 15, μέρος 3)Ο Θουκυδίδης και ο Ηρόδοτος αναφέρονται στον πόλεμο μεταξύ Ερέτριας και Χαλκίδας, των δύο μεγάλων πόλεων της Εύβοιας.
Χάρτης περιοχήςΌμως το πραγματικό διακύβευμα, δεν ήταν η «κατοχή» της πεδιάδας, αλλά ο έλεγχος του εμπορίου μεταξύ των νησιών των Κυκλάδων και της ηπειρωτικής χώρας. Η Χαλκίδα ήλεγχε το «στενό του Ευρίπου», το οποίο είναι το στενότερο σημείο μεταξύ του νησιού της Εύβοιας και της ηπειρωτικής χώρας και η Ερέτρια ήλεγχε τα νησιά της Τήνου – Άνδρου και Κέας.Η σημασία – σπουδαιότητα της μάχης ενισχύεται από την προθυμία των Ιωνικών πόλεων, να βοηθήσουν την νικήτρια πόλη, γεγονός που θα τους επέτρεπε την απρόσκοπτη πρόσβαση στα νησιά. Η σπουδαιότητα του εμπορίου με την Ανατολή και ειδικά με τη Μικρά Ασία ήταν ήδη προφανής από τον αριθμό των νέων αποικιών που είχαν ιδρυθεί το προηγούμενο χρονικό διάστημα……………..όλες με πρόσβαση στη θάλασσα με σκοπό να επεκτείνουν τους εμπορικούς τους δρόμους.Κατά τη διάρκεια της Ιωνικής επανάστασης, όταν η Ερέτρια και η Αθήνα συμμάχησαν για την απελευθέρωση των Ελληνικών πόλεων της Ιωνίας, η Ερέτρια προσχώρησε στην εκστρατεία λόγω της βοήθειας που είχε λάβει από τη Μίλητο κατά τον Ληλάντιο Πόλεμο. Η δε συμμετοχή της στην Ιωνική επανάσταση θα οδηγούσε αργότερα τον Πέρση βασιλέα Δαρείο Α’ να απαιτήσει την καταστροφή της κατά τη διάρκεια των Περσικών Πολέμων, όπως και τελικά έγινε πριν την μάχη του Μαραθώνα όταν η Ερέτρια καταστράφηκε από τους Πέρσες στρατηγούς Δάτη & Αρταφέρνη.Η Ευβοϊκή κεραμοποιία (κυρίως στην Ερέτρια) η οποία είχε εξαπλωθεί σχεδόν σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου, κατά το δεύτερο ήμισυ του 8ου αιώνα, είχε σταματήσει τις εξαγωγές και από την ημερομηνία αυτή και μετά παρουσιάζει δραστηριότητα μόνο στη Δήλο, το σημαντικότερο θρησκευτικό κέντρο στην καρδιά των Κυκλάδων.
Σύμμαχοι – δυνάμειςΣυμμαχίες Ληλαντίου πολέμουΉταν ο πρώτος πόλεμος στον οποίον συμμετείχαν τα περισσότερα Ελληνικά κράτη συμμαχώντας εκατέρωθεν με τους αντιπάλους. Εκτιμάται, ότι με την πλευρά της Ερέτριας τάχθηκε η Μίλητος, η Αίγινα, η Χίος, τα Μέγαρα, Μεσσηνία και το Άργος ενώ με την Χαλκίδα συμμάχησαν η Σάμος, η Θεσσαλία, οι Ερυθρές (Ελληνική αποικία της Ιωνίας) η Κόρινθος και η Σπάρτη.
Θουκυδίδης «Πελοποννησιακός πόλεμος» (Βιβλίο 1. παρ. 15, μέρος 3)Ο Θουκυδίδης και ο Ηρόδοτος αναφέρονται στον πόλεμο μεταξύ Ερέτριας και Χαλκίδας, των δύο μεγάλων πόλεων της Εύβοιας.
Αρχικά οι δύο πόλεις ευρίσκοντο σε πολιτική ένωση με την Αθήνα, καθότι ανήκαν στα Ιωνικά φύλα και ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι οι δύο Ιωνικές θέσεις στις Δελφικές Αμφικτιονίες είχαν δοθεί στην Αθήνα και στους Ίωνες της Εύβοιας (Ερέτρια – Χαλκίδα).
Κατά τη διάρκεια του πολέμου τα δύο κράτη υπέστησαν μεγάλες καταστροφές με αποτέλεσμα να παρακμάσουν και πιο σημαντική ήταν η καταστροφή της πόλης Λευκαντί (μητρική πόλη της Ερέτριας) η οποία κυριολεκτικά ερημώθηκε. Ο Ληλάντιος πόλεμος υπήρξε επίσης πεδίο συγκρούσεων ανάμεσα σε δύο εξέχουσες τάξεις της εποχής…………..τους Ιπποβότες (εκπαιδευτές αλόγων της Χαλκίδας) και τους Ιππείς (Ερετριείς αναβάτες).
Πρέπει να τονισθεί ότι εκείνη την εποχή απαγορευόταν η χρήση όπλων που έπλητταν τον εχθρό από απόσταση (βέλη, σφενδόνες, ακόντια). Η ρίψη τέτοιου είδους όπλων θεωρείτο τακτική μάχης για δειλούς……..το να χτυπάς από απόσταση δεν ήταν τρόπος μάχης ανδρών που μεγάλωσαν διαβάζοντας την «Ιλιάδα» του Ομήρου………η μάχη δινόταν σώμα με σώμα.
Οι περισσότερες μάχες ήσαν «τυπικές αντιπαραθέσεις οπλιτών» και ως εκ τούτου ο εν λόγω πόλεμος εξελίχθηκε σε μονομαχίες οπλιτών και όχι σε αντιπαραθέσεις σχηματισμών φάλαγγας.
Στράβων «Γεωγραφία» (10.1.12)
Οι δύο πόλεις ήσαν τα σημαντικότερα λιμάνια της ανατολικής Ελλάδος. Διέπρεπαν στον τομέα της ναυτιλίας και η Χαλκίδα αποτελούσε μόνιμο σταθμό των Φοινίκων εμπόρων. Ο πόλεμος έλαβε χώρα στην στεριά, παρόλο που τα κράτη ήσαν ισχυρά στην θάλασσα, διότι εκείνη τη χρονική περίοδο δεν είχε καθιερωθεί η ναυτική μάχη (Dondorff).
Η ακριβής ημερομηνία διεξαγωγής – χρονικό διάστημα του πολέμου δεν είναι γνωστά. Ο Θουκυδίδης αναφέρει το 705 π.Χ, ως ημερομηνία έναρξης του πολέμου. Ο Θέογνις ο Μεγαρεύς (αρχαίος λυρικός ποιητής) αναφέρει στα έργα του μία σύγκρουση μεταξύ Χαλκίδας και Ερέτριας το 550 π.Χ περίπου αλλά πιθανόν αναφέρεται σε μεταγενέστερη σύγκρουση μικρότερης κλίμακας. Η πιθανότερη ημερομηνία εκτιμάται περί το 710 π.Χ καθότι περί τα μέσα του 8ου αι. οι δύο πόλεις ήσαν σύμμαχοι και ως απόδειξη υπάρχει η ίδρυση της κοινής Ευβοϊκής αποικίας των Ισκίων στην Ιταλία.
Η ανακάλυψη αρχαιολογικών ευρημάτων (τάφοι στην ευρύτερη περιοχή) καταδεικνύουν ότι ο πόλεμος διήρκεσε περίπου 60 έτη.
Αίτια – αφορμές
Ως επίσημη αιτία του πολέμου θεωρείται η διεκδίκηση – έλεγχος της πεδιάδας που διαρρέεται από τον Λήλαντα ποταμό και αφορμή στάθηκε η προηγηθείσα παρατεταμένη περίοδος ανομβρίας περί το τέλος του 8 αι. π.Χ λόγω της οποίας η Άνδρος (αποικία της Ερέτριας) εγκαταλείφθηκε.
Χάρτης περιοχήςΌμως το πραγματικό διακύβευμα, δεν ήταν η «κατοχή» της πεδιάδας, αλλά ο έλεγχος του εμπορίου μεταξύ των νησιών των Κυκλάδων και της ηπειρωτικής χώρας. Η Χαλκίδα ήλεγχε το «στενό του Ευρίπου», το οποίο είναι το στενότερο σημείο μεταξύ του νησιού της Εύβοιας και της ηπειρωτικής χώρας και η Ερέτρια ήλεγχε τα νησιά της Τήνου – Άνδρου και Κέας.Η σημασία – σπουδαιότητα της μάχης ενισχύεται από την προθυμία των Ιωνικών πόλεων, να βοηθήσουν την νικήτρια πόλη, γεγονός που θα τους επέτρεπε την απρόσκοπτη πρόσβαση στα νησιά. Η σπουδαιότητα του εμπορίου με την Ανατολή και ειδικά με τη Μικρά Ασία ήταν ήδη προφανής από τον αριθμό των νέων αποικιών που είχαν ιδρυθεί το προηγούμενο χρονικό διάστημα……………..όλες με πρόσβαση στη θάλασσα με σκοπό να επεκτείνουν τους εμπορικούς τους δρόμους.Κατά τη διάρκεια της Ιωνικής επανάστασης, όταν η Ερέτρια και η Αθήνα συμμάχησαν για την απελευθέρωση των Ελληνικών πόλεων της Ιωνίας, η Ερέτρια προσχώρησε στην εκστρατεία λόγω της βοήθειας που είχε λάβει από τη Μίλητο κατά τον Ληλάντιο Πόλεμο. Η δε συμμετοχή της στην Ιωνική επανάσταση θα οδηγούσε αργότερα τον Πέρση βασιλέα Δαρείο Α’ να απαιτήσει την καταστροφή της κατά τη διάρκεια των Περσικών Πολέμων, όπως και τελικά έγινε πριν την μάχη του Μαραθώνα όταν η Ερέτρια καταστράφηκε από τους Πέρσες στρατηγούς Δάτη & Αρταφέρνη.Η Ευβοϊκή κεραμοποιία (κυρίως στην Ερέτρια) η οποία είχε εξαπλωθεί σχεδόν σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου, κατά το δεύτερο ήμισυ του 8ου αιώνα, είχε σταματήσει τις εξαγωγές και από την ημερομηνία αυτή και μετά παρουσιάζει δραστηριότητα μόνο στη Δήλο, το σημαντικότερο θρησκευτικό κέντρο στην καρδιά των Κυκλάδων.
Σύμμαχοι – δυνάμειςΣυμμαχίες Ληλαντίου πολέμουΉταν ο πρώτος πόλεμος στον οποίον συμμετείχαν τα περισσότερα Ελληνικά κράτη συμμαχώντας εκατέρωθεν με τους αντιπάλους. Εκτιμάται, ότι με την πλευρά της Ερέτριας τάχθηκε η Μίλητος, η Αίγινα, η Χίος, τα Μέγαρα, Μεσσηνία και το Άργος ενώ με την Χαλκίδα συμμάχησαν η Σάμος, η Θεσσαλία, οι Ερυθρές (Ελληνική αποικία της Ιωνίας) η Κόρινθος και η Σπάρτη.
Ο ακριβής αριθμός των στρατευμάτων δεν είναι δυνατόν να υπολογισθεί. Εκτιμάται ότι η Ερέτρια μπορούσε να αναπτύξει περίπου 6000 οπλίτες, 600 ιππείς και 60 άρματα. Όσον αφορά στην Χαλκίδα δεν υπάρχουν αναφορές.
Εξέλιξη του πολέμου – συμπεράσματα
Οι ιστορικές πηγές παρέχουν στοιχεία μόνο για μια μάχη του πολέμου, αναμφίβολα την τελευταία, με σημείο αναφοράς τον θάνατο του Θεσσαλού Αμφιδάμαντα, ο οποίος και υμνήθηκε από τον Ησίοδο. Σε αυτή τη μάχη η βοήθεια από το Θεσσαλικό ιππικό είχε ως αποτέλεσμα την νίκη για τη Χαλκίδα. Η νίκη των Χαλκιδέων συνετέλεσε στο να αποκτήσουν οι Σπαρτιάτες τον έλεγχο της νότιας Πελοποννήσου και να ενισχυθούν οι αποικιακές δραστηριότητες της Χαλκίδας και της Κορίνθου στη δυτική Μεσόγειο, επαληθεύοντας παλαιότερη πρόβλεψη του μαντείου των Δελφών. Τα παραπάνω οδήγησαν στην ενίσχυση κύρους του Μαντείου, το οποίο μέσω των προβλέψεων, ασκούσε επιρροή ως προς την επιλογή τοποθεσίας των αποικιών.
Η Ερέτρια υποτίθεται ότι είχε ηττηθεί από τους Χαλκιδείς και τους συμμάχους τους και είχε αναγκασθεί να αποχωρήσει από το προσκήνιο. Έχει αναφερθεί επίσης ότι η πόλη καταστράφηκε και εγκαταλείφθηκε προσωρινά στις αρχές του 7ου αιώνα. Όμως αρχαιολογικά ευρήματα και σωζόμενες ιστορικές πηγές δείχνουν ότι η Ερέτρια συνέχισε να αναπτύσσεται καθ’ όλη την Αρχαϊκή Περίοδο.
Το τελικό αποτέλεσμα κρίνεται ως αβέβαιο καθότι…………η μεν Ερέτρια μάλλον ηττήθηκε, η δε Χαλκίδα σίγουρα δεν ηττήθηκε………αλλά αμφότερες παρήκμασαν.
Πηγές – αναφορές
Ηροδότου «Ιστορίες» 5.99.1
Θουκυδίδου «Πελοποννησιακός πόλεμος» 1.15.3
Στράβων «Γεωγραφία» 10.1.11 – 12.448
Πλουτάρχου «Ηθική» 760c – 761b
D.W. Bradeen’s «Ο Ληλάντιος πόλεμος και ο Φείδων του Άργους»
Ηροδότου «Ιστορίες» 5.99.1
Θουκυδίδου «Πελοποννησιακός πόλεμος» 1.15.3
Στράβων «Γεωγραφία» 10.1.11 – 12.448
Πλουτάρχου «Ηθική» 760c – 761b
D.W. Bradeen’s «Ο Ληλάντιος πόλεμος και ο Φείδων του Άργους»
