Κάθε πόλεμος έχει την πόλη του· σύμβολο της αντίστασης αλλά και της ντροπής του. Το Σαράγεβο, για παράδειγμα, συμβόλιζε τα πάθη της Βοσνίας. Η Βηρυτός εκείνα του Λιβάνου. Σε τούτον εδώ της Συρίας, ο κλήρος έλαχε στη Χομς.
Η Χομς είναι η τρίτη μεγαλύτερη συριακή πόλη. Βιομηχανικό κέντρο, 100 χιλιόμετρα βορείως της Δαμασκού, πάνω στον οδικό άξονα βορρά-νότου. Ο πληθυσμός της πριν απ’ τον πόλεμο έφτανε τα 2.000.000. Ήταν απ’ τις πρώτες περιοχές που εξεγέρθηκαν και το πληρώνει έκτοτε. Ήταν απ’ τις πρώτες, επίσης, που έπνιξε στο αίμα η ανεξέλεγκτη θρησκευτική βία: απ’ τη μια πλευρά οι σουνίτες μουσουλμάνοι που είναι η πλειοψηφία στη Συρία κι απ’ την άλλη οι αλαουίτες -στους οποίους ανήκουν και οι Άσαντ- οι Χριστιανοί και οι Δρούζοι.
Η πολιορκία της Μπάμπα Αμρ
Tον πρώτο καιρό, λοιπόν, τον προπέρσινο Φλεβάρη συγκεκριμένα, επίκεντρο των συγκρούσεων ήταν μια από τις πιο φτωχές συνοικίες της Χομς, η
Μπάμπα Αμρ, στα νοτιοδυτικά. Διότι, βλέπεις, εκεί είχαν ταμπουρωθεί, τότε, σουνίτες αντάρτες της πόλης και της ευρύτερης περιοχής, συνεπικουρούμενοι από ομοθρήσκους τους λιποτάκτες του στρατού. Για μήνες ο στρατός τη βομβάρδιζε από εδάφους και αέρος. Αδιακρίτως και αδιαλείπτως. Τα κτίρια γέμιζαν τρύπες, κόνταιναν, ξέρναγαν πέτρες και σκόνη. Εκατοντάδες σκοτώθηκαν, ανάμεσά τους και κάμποσοι δημοσιογράφοι που έμπαιναν λαθραία στην κόλαση της Μπάμπα Αμρ μέσα από υπόγεια τούνελ. Η βετεράνος του πολεμικού ρεπορτάζ,
Μαρί Κόλβιν, ήταν μία απ’ αυτούς. Παρά την πολιορκία και τους ανελέητους βομβαρδισμούς, οι αντάρτες της Μπάμπα Αμρ κράτησαν αρκετούς μήνες. Μόνο όταν μπήκε στη μάχη, στο πλευρό του συριακού στρατού, η Χεζμπολά, άλλαξαν οι συσχετισμοί υπέρ του καθεστώτος, η συνοικία έπεσε κι οι αντάρτες υποχώρησαν σε άλλες περιοχές εντός και εκτός Χομς.
Η σχιζοφρενικά σουρεαλιστική γενναιοδωρία του πολέμου
Οι γραμμές του πολέμου στη Χομς μετακινήθηκαν κάμποσες φορές μετά την πτώση της Μπάμπα Αμρ. Αλλού προωθήθηκαν οι αντάρτες αλλού ο στρατός, σε γενικές γραμμές, όμως, το καθεστώς ελέγχει πλέον το μεγαλύτερο μέρος της πόλης. Στις γειτονιές που έμεναν εξαρχής οι υποστηρικτές της Δαμασκού ή εκείνες που “καθάρισαν” τους πρώτους μήνες της εξέγερσης οι κυβερνητικοί -έτσι ώστε στα σπίτια των εκδιωχθέντων να μετακομίσουν, επίσης εκτοπισμένοι, αλαουίτες και λοιπές φίλα προσκείμενες μειονότητες- ο πόλεμος είναι γενναιόδωρος. Τον ακούν, διότι οι οβίδες σκάνε 10 τετράγωνα πιο πέρα. Τον βλέπουν, διότι τα σύννεφα του μαύρου καπνού σκοτεινιάζουν τον ουρανό. Μέχρις εκεί, όμως. Τα σπίτια είναι στη θέση τους, τα μαγαζιά ανοικτά, τα σχολεία λειτουργούν -όσο και όπως- το ίδιο και τα νοσοκομεία. Υπάρχει νερό, ηλεκτρικό και βεβαίως φαγητό. Αυτή τη σχιζοφρενικά σουρεαλιστική εικόνα την έχω συναντήσει σ’ όλους τους εμφυλίους. Δες αυτή τη φωτογραφία. Όπως σωστά υποπτεύεσαι μ’ αυτά που σου ‘χω πει ήδη, είναι απ’ τη Χομς. Η περιοχή λέγεται Ινσάτ. ‘Α-θ-ι-κ-τ-η. Το εξωφρενικά παράλογο είναι, δε, ότι τη χωρίζει μόνο ένας δρόμος από τη Μπάμπα Αμρ.
Δες τώρα αυτόν το χάρτη από ρεπορτάζ της Wall Street Journal. Παρουσιάζει την κατάσταση επί του εδάφους όπως έχει αυτή τη στιγμή. Οι κόκκινες περιοχές βρίσκονται υπό την πολιορκία των κυβερνητικών δυνάμεων καθώς ελέγχονται από τους αντάρτες.
Χομς όπως Σαράγεβο
Η απόλυτη δυστυχία είναι στην κοκκινίλα δεξιά. Εκεί είναι η Παλιά Πόλη της Χομς. Υφίσταται ότι και το Σαράγεβο πριν από 20 χρόνια. Περίκλειστο από το στρατό, το μέρος είναι απολύτως σφραγισμένο. Κοινώς δεν μπαίνει δεν βγαίνει τίποτα και κανείς. Εξακόσιες μέρες τώρα. Τρεις χιλιάδες άμαχοι και 4000 αντάρτες υπολογίζεται ότι είναι μέσα. Οι πληροφορίες που φτάνουν από κει λένε πως οι άνθρωποι πεθαίνουν απ’ την πείνα και τις αρρώστιες. Λένε πως οι γαστρεντερίτιδες θερίζουν τα παιδιά. Διότι τρώνε, λένε, μονίμως ακατάλληλη τροφή: φύλλα απ’ τα δέντρα, γρασίδι και θάμνους.
Άθλια παιχνίδια στην πλάτη των αμάχων
Αστεία πράγματα.
Ποιος θ’ αφήσει τους αμάχους, και μάλιστα τα γυναικόπαιδα, να φύγουν; Οι αντάρτες; Διάβασε,
εδώ, τι μου έλεγε για κάποιους από δαύτους πριν από λίγο καιρό ο έλληνας γιατρός της Συρίας, Δημήτρης Μόγνιε. Τα γυναικόπαιδα, δυστυχώς, είναι πολύτιμη ασπίδα προστασίας. Έτσι και ξεμυτίσουν απ’ τα όρια της Παλιάς Πόλης, οι μαχητές έχουν τελειώσει. Την επόμενη κιόλας στιγμή ο στρατός θα τους λειώσει. Άσε που πολλοί από τους αμάχους έχουν στενή συγγενική σχέση με τους αντάρτες. Συνεπώς -μένουν και υπομένουν.
Το στοίχημα αυτή την ώρα είναι να μπορέσει τουλάχιστον να φτάσει ανθρωπιστική βοήθεια στους πολιορκημένους. Ο ΟΗΕ έχει έτοιμο το κονβόι. Γεμάτα τα φορτηγά, περιμένουν σε μια αποθήκη έξω από τη Χομς το πράσινο φως
Όμως τα μηνύματα δεν είναι ενθαρρυντικά. Το καθεστώς εφ
ευρίσκει διαρκώς νέα προσκόμματα.
Δες, αν θέλεις, το τρέιλερ από το βραβευμένο ντοκιμαντέρ του Ταλάλ Ντερκί για τα πάθη της Χομς. Ο τίτλος του είναι “Επιστροφή στη Χομς”. Τα γυρίσματα έγιναν μεταξύ Αυγούστου 2011 και Αυγούστου 2013. Είναι η πραγματική ιστορία δύο φίλων -του 19χρονου γκολκίπερ της Εθνικής Συρίας και του 24χρονου φίλου του που καταγράφει με την κάμερα του την εξέλιξη του πολέμου. Κάπου – κάπου ο σκηνοθέτης παρεμβαίνει με δηκτικά σχόλια όπως αυτό: σιωπηλός σαν τάφος ο κόσμος παρακολουθεί πως μας σκοτώνουν τον ένα μετά τον άλλον…
