Ως «μεγάλη και πολύ θετική διπλωματική εξέλιξη» χαρακτήρισαν ανώτατοι κυβερνητικοί κύκλοι τη δήλωση Ερντογάν, ο οποίος σε αντίθεση με σχετικά πρόσφατες επιθετικές δηλώσεις του κατά της συνθήκης, ο Τούρκος πρόεδρος δήλωσε ότι συμφωνεί να εφαρμόζεται πλήρως η «Λωζάνη».
Γράφει ο Λουκάς Δημάκας
Και όπως ανέφεραν οι ίδιοι κύκλοι, ενώπιον της ελληνικής αντιπροσωπείας όχι μόνο δεν αμφισβήτησε καθόλου τη συνθήκη, αντίθετα δήλωσε ότι τη σέβεται.
Στην Αθήνα το Μέγαρο Μαξίμου έσπευσε μάλιστα δια των ιδίων κύκλων να πει ότι «πρόκειται για ένδειξη υποχώρησης από τις μέχρι πρότινος θέσεις του αμφισβήτησης της αξίας της συνθήκης της Λωζάνης» ωστόσο κράτησε και μια «πισινή» προσθέτοντάς: «Κάτι, βέβαια, που μένει να αποδειχτεί στην πράξη»…
Είναι όμως η πρόσφατη αναφορά Ερντογαν μια «υποχώρηση» έναντι της Ελλάδας ή μήπως η προηγούμενη αμφισβήτηση της Λωζάνης , ΔΕΝ αφορούσε μόνο ή τόσο την Ελλάδα, αλλά, αντίθετα, αφορούσε την ίδια την Τουρκία άλλα και πολλές άλλες χώρες, καθώς με την «Λωζάνη» περιοριζόταν δραστικά η έκταση Οθωμανική Αυτοκρατορία; Είχε σαφώς τότε ερμηνευτεί ότι ο Ερντογάν αμφισβητώντας τη Συνθήκη της Λωζάνης επισημοποίησε ότι η Άγκυρα θέλει να επαναχαράξει τα σύνορά της με προφανή σκοπό να μεγαλώσει την επικράτειά της σε βάρος των γειτονικών της χωρών – προφανώς και σε σχέση με την Ελλάδα…
Μια πρώτη εκτίμηση λοιπόν είναι ότι η Άγκυρα, με την νέα δήλωση Ερτογάν, απλώς μαζεύει τους τότε λεονταρισμούς της έναντι της Δύσης γενικότερα καθώς έθιγαν το στάτους κβο σε μια πάρα πολύ μεγάλη περιοχή. Δεχόμενος πιέσεις από πολλές χώρες – ΗΠΑ, Γερμανία κ.α – έκανε πίσω στα λόγια «πουλώντας» ήπιο πρόσωπο , αλλά ποιος τον εμποδίζει να τα ξαναπεί έτσι ή «γιουβέτσι»;
Άλλωστε όσον αφορά την Ελλάδα τουλάχιστον, η νεο-Οθωμανική Τουρκία έχει την δική της ερμηνεία όσον αφορά και θέματα κυριαρχίας στο Αιγαίο και θέματα της λεγόμενης αποστατικοποίησης: Την συνθήκη της Λωζάνης την ερμηνεύει όπως θέλει – συνεπώς μια δήλωση αποδοχής της Συνθήκης που έκανε τώρα για τακτικούς λόγους, λίγη αξία έχει στην πράξη… Και ως εκ τούτου οι «πανηγυρισμού» των κυβερνητικών κύκλων ελπίζουμε να γίνονται «μόνο» για μικροκομματικούς εσωτερικούς λόγους- και όχι να αποτελούν πεποίθηση της και προϊών διπλωματικής, γεωπολιτικής και ιστορικής ανάλυσης…
Ερντογάν: Μια Συνθήκη κατά το δοκούν…
Η εξήγηση είναι απλή και έχει βάθος: Εδώ και πάρα πολλά χρόνια η Άγκυρα έχει αρθρώσει μια στρατηγική που έχει συγκεκριμένους αναθεωρητικούς στόχους που «πατούν» πάνω στην δική της – αβάσιμη, αντιεπιστημονική και αυθαίρετη – ερμηνεία της Συνθήκης της Λωζάνης. Την ίδια ώρα που ο Ερντογάν έλεγε τα «άλφα» ή τα «βήτα» για την Συνθήκη αυτή, η πολιτική του στο Αιγαίο ήταν αναθεωρητική στο Αιγαίο – με κλιμακούμενη επιθετικότητα. Και στο «θεωρητικό – νομικό» επίπεδο, συνεχώς όλο αυτό το διάστημα, έχει αναρτημένη στην επίσημη ιστοσελίδα της κρατικής της ραδιοτηλεόρασης , την δική της ερμηνεία για την «Λωζάνη».
Χωρίς αυτή να είναι η μόνη «επιστημονική – νομική ανάλυση» που «κυκλοφορεί» από την Άγκυρα, το συγκεκριμένο κείμενο είναι του δρ. Φατίχ Έρμπας που η Άγκυρα τον θεωρεί ειδικό σε θέματα στρατηγικών διεθνούς ασφαλείας και ο οποίος την περίοδο 1986-2014 ανέλαβε διάφορα καθήκοντα σε μονάδες και διοικήσεις του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων, της Διοίκησης Ναυτικών Δυνάμεων και της Διοίκησης της Νότιας Πτέρυγας του ΝΑΤΟ, ενώ δίδαξε και στη Διοίκηση Ακαδημιών Πολέμου και στο Ινστιτούτο Στρατηγικών Ερευνών.
Πρόκειται γενικά για την γνωστή ως θεωρία των «γκρίζων ζωνών», μια σειρά καινοφανών ισχυρισμών που ανέπτυξαν Τούρκοι αξιωματούχοι από τα μέσα της δεκαετίας του ’90. Η θεωρία αυτή «επανερμηνείας» των διεθνών Συνθηκών συνίσταται στην αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας σε μία σειρά νήσων, νησίδων και βραχονησίδων στο Αιγαίο. Ειδικότερα, η Τουρκία ισχυρίζεται ότι η ελληνική κυριαρχία υφίσταται μόνο σε εκείνα τα νησιά του Αιγαίου, τα οποία αναφέρονται ονομαστικά στα κείμενα των Συνθηκών με τις οποίες αυτά τα νησιά παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα.
Τι λένε τα σχετικά άρθρα
Το διεθνές νομικό πλαίσιο, ωστόσο, με το οποίο ρυθμίστηκαν τα θέματα κυριαρχίας στην περιοχή μετά τους Παγκοσμίους Πολέμους (Συνθήκες Λωζάνης 1923 και Παρισίων 1947) είναι απολύτως σαφές και αδιαμφισβήτητο, αναφέρεται από τα ισχύοντα παγίως κείμενα του ΥΠΕΞ.
Ειδικότερα το άρθρο 12 της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923 προβλέπει τα εξής: «Η ληφθείσα απόφασις της 13ης Φεβρουαρίου 1914 υπό της Συνδιασκέψεως του Λονδίνου εις εκτέλεσιν των άρθρων 5 της Συνθήκης του Λονδίνου της 17/30 Μαΐου 1913 και 15 της Συνθήκης των Αθηνών της 1/14 Νοεμβρίου 1913, η κοινοποιηθείσα εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν τη 13 Φεβρουαρίου 1914 και αφορώσα εις την κυριαρχίαν της Ελλάδος επί των νήσων της Ανατολικής Μεσογείου, εκτός της Ίμβρου, Τενέδου και των Λαγουσών νήσων (Μαυρυών), ιδία των νήσων Λήμνου, Σαμοθράκης, Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας επικυρούται, υπό την επιφύλαξιν των διατάξεων της παρούσης Συνθήκης των συναφών προς τις υπό την κυριαρχίαν της Ιταλίας διατελούσας νήσους, περί ων διαλαμβάνει το άρθρο 15. Εκτός αντιθέτου διατάξεως της παρούσης Συνθήκης, αι νήσοι, αι κείμεναι εις μικροτέραν απόστασιν των τριών μιλίων της ασιατικής ακτής, παραμένουσιν υπό την τουρκικήν κυριαρχίαν».
Σύμφωνα με το άρθρο 15 της Συνθήκης της Λωζάννης «Η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας παντός δικαιώματος και τίτλου επί των κάτωθι απαριθμουμένων νήσων, τουτέστι της Αστυπαλαίας, Ρόδου, Χάλκης, Καρπάθου, Κάσσου, Τήλου, Νισύρου, Καλύμνου, Λέρου, Πάτμου, Λειψούς, Σύμης και Κω, των κατεχομένων νυν υπό της Ιταλίας και των νησίδων των εξ αυτών εξαρτωμένων, ως και της νήσου Καστελλορίζου». Περαιτέρω, το άρθρο 14 της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων (10.12.1947) προβλέπει : «Η Ιταλία εκχωρεί εις την Ελλάδα εν πλήρει κυριαρχία τας νήσους της Δωδεκανήσου τας κατωτέρω απαριθμουμένας, ήτοι: Αστυπάλαιαν, Ρόδον, Χάλκην, Κάρπαθον, Κάσον, Τήλον, Νίσυρον, Κάλυμνον, Λέρον, Πάτμον, Λειψών, Σύμην, Κω και Καστελλόριζον, ως και τας παρακειμένας νησίδας».
Το «κλειδί»
Είναι σαφές από τα παραπάνω ότι από τα άρθρα 12 και 16 προκύπτει ότι η Τουρκία παραιτήθηκε κάθε κυριαρχικού δικαιώματος επί όλων των νησιών που βρίσκονται πέραν των 3 μιλίων από την ασιατική ακτή, πλην της Ίμβρου, της Τενέδου και των Λαγουσών.
Η στρεβλή ερμηνεία που επιχειρεί η Άγκυρα – και εκεί φαίνεται ότι θα «πατήσει» ο Ερντογάν – είναι αντιστροφή της λογικής: Παρακάμπτει την ΡΗΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΌΤΙ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΊΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΟΝΟ ΣΕ ΝΗΣΟΥΣ ΜΕΧΡΙ 3 ΜΙΛΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΑΚΤΕΣ (συν Ίμβρο, Τένεδο..) και υποστηρίζει – αυθαίρετα και πέραν του γράμματος της Συνθήκης – ότι ελληνική κυριαρχία υπάρχει μόνο σε όποια νησιά αναφέρονται ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΑ.
Οι τουρκικοί ισχυρισμοί
Αυτό προσπαθεί με αυθαίρετο τρόπο να εμφανίσει ο δρ. Ερμπας αναφέροντας στο κείμενό του που υπάρχει σταθερά αναρτημένο στην TRT TV ότι:
– το σημαντικότερο έγγραφο που καθορίζει το νομικό καθεστώς των νησιών του Αιγαίου είναι η Συνθήκη της Λωζάνης της 24ης Ιουλίου 1923. Στο άρθρο 12 της Συνθήκης επιβεβαιώνεται η τουρκική κυριαρχία στα νησιά τα οποία απαριθμούνται ονομαστικά, και στα νησιά βάσει του κανόνα των τριών μιλίων, απαριθμούνται ονομαστικά τα νησιά που παραχωρούνται στην Ελλάδα και το θέμα των νησιών που παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα με την απόφαση των Έξι Μεγάλων Δυνάμεων του Φεβρουάριου του 1914. Στο άρθρο 15 απαριθμούνται ονομαστικά τα νησιά που παραχωρούνται στην Ιταλία και το θέμα των νησίδων που παραχωρήθηκαν ως φυσικό επακόλουθο της εξάρτησης τους στα νησιά που απαριθμήθηκαν.
– Η Τουρκία με το άρθρο 16 της Συνθήκης της Λωζάνης – συνεχίζει το κείμενο – δήλωνε ότι παραιτείται από κάθε τίτλο και δικαίωμα στα νησιά που αναφέρονται στα άρθρα 12 και 15. Στο συγκεκριμένο άρθρο ωστόσο γίνεται αναφορά στην Τουρκία ως ενδιαφερόμενο μέρος σε μελλοντικές αποφάσεις όσον αφορά την τύχη αυτών των νησιών.
Και άλλο τρiκ…
Επειδή κατανοεί ότι αυτά δεν στέκουν σε επιστημονική – νομική αξιολόγηση, προσθέτει και ένα άλλον αβάσιμο έτσι και αλλιώς αβάσιμο ισχυρισμό που αφορά δήθεν εσωτερική και όχι διεθνή διάσταση:
«Ένα άλλο έγγραφο το οποίο επικαλείται η Ελλάδα για το θέμα της κυριαρχίας στο Αιγαίο – αναφέρει εν συνεχεία- είναι η Τουρκο-Ιταλική συμφωνία της 4ης Ιανουαρίου 1932. Η Ελλάδα αν και υποστηρίζει ότι βάσει των διατάξεων της προαναφερθείσας συμφωνίας η Τουρκία παραιτήθηκε από τα δικαιώματα της, το έγγραφο αυτό δεν πρόκειται για μια έγκυρη συμφωνία καθότι δεν ολοκληρώθηκε η εσωτερική νομική διαδικασία».
Και συνεχίζει με το γιατί θεωρεί από την πλευρά πως είναι αβάσιμοι οι ισχυρισμοί της Ελλάδας :
– Με την ειρηνευτική Συνθήκη των Παρισίων που υπογράφηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1947, η Ιταλία μεταβίβασε στην Ελλάδα τα κατεχόμενα νησιά. Η Ελλάδα – υποστηρίζει ο δρ. Φατίχ Έρμπας στο κείμενο που έχει αναρτημένο η τουρκική κρατική ΤRT – παρουσιάζει τη συγκεκριμένη συνθήκη ως αποδεικτικό στοιχείο. Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει τις αποφάσεις αυτές τόσο επειδή δεν ήταν συμβαλλόμενη στη συγκεκριμένη συνθήκη, όσο και λόγω των ελληνικών διεκδικήσεων στα νησιά στα οποία η Τουρκία δεν δέχτηκε ποτέ την ιταλική κυριαρχία.
– Εν κατακλείδι, οι βραχονησίδες Κάρντακ (σ.σ έτσι αναφέρει τα Ίμια, στα οποία επικεντρώνει) σε καμία περίπτωση δεν είναι ένα κομμάτι που αφέθηκε στην Ελλάδα. Ούτε και πρόκειται για το μοναδικό μέρος στο Αιγαίο που ισχύει κάτι τέτοιο. Υπάρχουν νησιά, νησίδες και βραχονησίδες σε όλο το Αιγαίο των οποίων σε καμία περίοδο της ιστορίας η κυριαρχία δεν παραχωρήθηκε στην Ελλάδα. (σ.σ εδώ είναι και τα… κουφά περί 150 νησιών που είναι… δικά της, της… Γαύδου συμπεριλαμβανομένης).
Βεβαίως η Ελλάδα, δυνάμει των νομικών τίτλων, ασκεί νομίμως, αδιαλείπτως, εμπράκτως και με ειρηνικό τρόπο την κυριαρχία της επί όλων των νήσων, νησίδων και βραχονησίδων που εμπίπτουν, κατά τα προαναφερόμενα, στο έδαφός της χωρίς να έχει υπάρξει ουδεμία αμφισβήτηση από άλλο κράτος, πλην των αβάσιμων όψιμων αμφισβητήσεων της Τουρκίας που ξεκίνησαν ουσιαστικά στις 26 Δεκεμβρίου 1995, με τα Ίμια – είναι πολύ γνωστά τα όσα ακολούθησαν.
Έκτοτε το Τουρκικό ΥΠΕΞ με ρηματικές διακοινώσεις του επικαλείται τουρκική κυριαρχία επί των Ιμίων και -στο πλαίσιο έμπρακτης εφαρμογής της «θεωρίας των γκρίζων ζωνών» που στηνόταν σιγά σιγά- – έχει θέσει θέμα διμερούς διαπραγμάτευσης για νήσους, νησίδες και βραχονησίδες στο Αιγαίο, το καθεστώς των οποίων είναι δήθεν αδιευκρίνιστο από νομικής απόψεως.
Ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο
Ωστόσο, το νομικό καθεστώς των νήσων και νησίδων του Αιγαίου, όπως προαναφέραμε, είναι ξεκάθαρο. Ειδικότερα η ελληνική κυριαρχία επί των Ιμίων προκύπτει σαφώς από διεθνή συμβατικά κείμενα, δηλαδή τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923, τις Ιταλο-τουρκικές Συμφωνίες του 1932 και τη Συνθήκη των Παρισίων του 1947, όπως προαναφέραμε.
Συγκεκριμένα:
– Βάσει της Συνθήκης της Λωζάνης (άρθρο 15) τα Ίμια μαζί με όλο το Δωδεκανησιακό σύμπλεγμα περιήλθαν στην Ιταλία. Επιπλέον, επαναλαμβάνουμε, από τα άρθρα 12 και 16 προκύπτει ότι η Τουρκία παραιτήθηκε κάθε κυριαρχικού δικαιώματος επί όλων των νησιών που βρίσκονται πέραν των 3 μιλίων από την ασιατική ακτή, πλην της Ίμβρου, της Τενέδου και των Λαγουσών. Συνεπώς παραιτήθηκε κάθε κυριαρχικού της δικαιώματος και επί των Ιμίων που βρίσκονται σε απόσταση 3,7 μίλια από τις τουρκικές ακτές.
– Με την Ιταλο-Τουρκική Συμφωνία του Ιανουαρίου 1932 και του συμπληρωματικού αυτής Πρωτοκόλλου της 28.12.1932, βάσει των οποίων οριοθετήθηκαν τα θαλάσσια σύνορα των δύο χωρών μεταξύ Μικρασιατικής Ακτής και Δωδεκανησιακού συμπλέγματος. Τονίζεται ότι τα Ίμια περιήλθαν στην Ιταλία με τη Συνθήκη της Λωζάννης, κάτι που απλώς επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι στο σημείο 30 του συμπληρωματικού Πρωτοκόλλου που υπεγράφη στις 28.12.1932 αναφέρονται ως ένα από τα σημεία ιταλικής κυριαρχίας από τα οποία θα υπολογίζεται η μέση γραμμή για το διαχωρισμό των χωρικών υδάτων μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας.
– Βάσει της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων του 1947 (άρθρο 14), η κυριαρχία επί των Δωδεκανήσων, συμπεριλαμβανομένων των Ιμίων, περιήλθε από την Ιταλία στην Ελλάδα. Δηλαδή, η Ελλάδα διαδέχθηκε την Ιταλία, ασκούσα αυτή πλέον κυριαρχία επί των Δωδεκανήσων.
Τι πρέπει να αποφύγει η Ελλάδα
Μπορεί μεν τα νομικά «όπλα» του Ερντογάν να είναι τζιούφια, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν θα επιχειρήσει να τα χρησιμοποιήσει. Είτε αποδεχόμενος την Συνθήκη της Λωζάνης είτε όχι.
Αν κάτι χρειάζεται από την πλευρά μας είναι να μην «τσιμπήσουμε»και μετατρέψουμε την τακτική Ερντογάν μέρος της εσωτερικής αντιπαράθεσης.
Και αυτό φοβάμαι ότι πήγε να γίνει με ένα non paper από κυβερνητικές πηγές. Ας μην συνεχιστεί, είναι η ταπεινή μου γνώμη: Διότι πέραν των άλλων ο Ερντογάν μπορεί να κινείται χωρίς κόστος, από το «έτσι» στο «γιουβέτσι»!
Λουκάς Δημάκας -thecaller.gr
