ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΡΓΑ. Η μουσική στο γάμο της αρχαίας Ελλάδας

Η νύφη παίζει την τριγωνική άρπα ανάμεσα σε φίλες της.

Γαμικός λέβης, γύρω στο 430 π.Χ. Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης.

Οι γάμοι στην αρχαιότητα γίνονταν το μήνα Γαμηλιώνα, όταν γιορταζόταν η ιερογαμία του Δία και της Ήρας. Η παλαιότερη μαρτυρία για το γάμο είναι ένα απόσπασμα της Ιλιάδας, όπου κάποιοι τραγουδούν με συνοδεία οργάνων τον υμέναιο και άλλοι έχουν στήσει χορό.Σε υδρίες και λουτροφόρους του 7ου αιώνα π.Χ. απεικονίζονται ζευγάρια που χορεύουν υπό τον ήχο αυλών ή ομαδικός χορός με χωριστά τα δύο φύλα γύρω από το λυριστή. Τον ίδιο αιώνα η Σαπφώ συνθέτει επιθαλάμια που αγόρια και κορίτσια τραγουδούσαν μπροστά στον νυφικό θάλαμο, όπως θα κάνει και ο Θεόκριτος (3ος αιώνας π.Χ.). Από τα επιθαλάμια, τα «κατακοιμητικά» είχαν σκοπό να αποκοιμίσουν τους νεόνυμφους ενώ τα «διεγερτικά» να τους ξυπνήσουν. Για τους αγγειογράφους του 6ου αιώνα π.Χ. αγαπημένο θέμα ήταν ο γάμος του Πηλέα και της Θέτιδας που αποδίδεται με δύο τρόπους: α) πομπή των θεών που πηγαίνουν στη γιορτή και β) πομπή των νεόνυμφων πάνω σε άρμα την ώρα της «αγωγής», όταν η νύφη εγκαταλείπει το πατρικό της. Και στις δύο περιπτώσεις τα μουσικά όργανα είναι απαραίτητα. Στην κεραμική του 6ου και του 5ου αιώνα π.Χ. σε άρμα απεικονίζονται και τα ζευγάρια Μενέλαος και Ελένη, Ηρακλής και Ήβη, Άλκηστη και Άδμητος, Κάδμος και Αρμονία. Γαμήλια αγγεία είναι οι υδρίες, οι λουτροφόροι και οι γαμικοί λέβητες και όλα συνδέονται με το νυφικό λουτρό. Η ερυθρόμορφη αγγειογραφία του 5ου αιώνα π.Χ., χωρίς να εγκαταλείπει τη γαμήλια πομπή με τέθριππο, αναδεικνύει νέα γαμήλια θέματα.
Στην προγαμιαία τελετή της λουτροφορίας, αυλοί και κρόταλα ρυθμίζουν το βηματισμό των παρισταμένων. 
Οι παραστάσεις επικυρώνουν τις πληροφορίες του Πολυδεύκη (1ος αιώνας μ.Χ.), ότι το «γαμήλιο αύλημα» παίζεται με έναν ή με δύο αυλούς.
Από το τέλος του 5ου και στον 4ο αιώνα π.Χ. το ενδιαφέρον των αγγειογράφων στρέφεται και στον κόσμο των γυναικών που προετοιμάζονται για το γάμο. 

Το «νυμφοστολείν» των αρχαίων αποδίδεται με σκηνές από το δωμάτιο της νύφης που συχνά παίζει η ίδια λύρα, βάρβιτο ή τρίγωνο την ώρα που οι φίλες της παίζουν μουσική και τραγουδούν νυφιάτικα τραγούδια. 
Σε γαμήλιο λέβητα των αρχών του 5ου αιώνα π.Χ. ξεδιπλώνεται ο γαμήλιος χορός της νύφης με τις φίλες της. 
Ο Θεόκριτος μας πληροφορεί ότι το «επιθαλάμιο τραγούδι της Ελένης» τραγουδούσαν και χόρευαν οι δώδεκα παρθένες της Σπάρτης μπρος στο δωμάτιο των νεόνυμφων.
Ως προς το θέμα της αναχώρησης των νεόνυμφων, συχνά το τέθριππο εγκαταλείπεται και η νύφη βαδίζει χαμαίπους ενώ ο άντρας τής κρατάει το χέρι. 
Την αλληλένδετη σχέση ανάμεσα στο γάμο και στη μουσική εκπροσωπεί η μυθική μορφή του Υμέναιου, της προσωποποίησης του γάμου. 
Μυθογράφοι της ύστερης αρχαιότητας παραδίδουν ότι ήταν γιος μιας Μούσας και του Απόλλωνα, ξακουστός μουσικός που τον καλούσαν στους γάμους για να τραγουδήσει.
Λίγο πριν τραγουδήσει στο γάμο του Διόνυσου και της Αριάδνης, βουβάθηκε ή πέθανε. Από τότε σε όλους τους γάμους τραγουδούν τον υμέναιο.
Το άρθρο συνοδεύει πλούσια εικονογράφηση ενώ σημειώνονται αναλογίες με τραγούδια ή έθιμα από τη νεότερη Ελλάδα. 
archaiologia.gr

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
O γάμος και τα έθιμα στην Αρχαία Ελλάδα..