Εμπλοκή των ΗΠΑ στο πραξικόπημα του 1967 έβλεπε ο σάχης του Ιράν Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, όπως προκύπτει από συνομιλία του με τον αμερικανό πρεσβευτή στην Τεχεράνη Ρίτσαρντ Χελμς τρεις ημέρες μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.
Στις 23 Ιουλίου 1974 ο Παχλαβί εξέθεσε στον Χελμς τις απόψεις του για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, χωρίς να γνωρίζει ακόμα τις διεργασίες για σχηματισμό μεταβατικής κυβέρνησης και την επιστροφή του μετέπειτα πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Στο τηλεγράφημα με κωδικό 1974TEHRAN06170 που εντόπισαν «ΤΑ ΝΕΑ» με τη νέα εφαρμογή του Wikileaks, ο σάχης είπε στον αμερικανό διπλωμάτη ότι «οι ΗΠΑ απέτυχαν στην Ελλάδα υποστηρίζοντας το στρατιωτικό πραξικόπημα και την εκθρόνιση του βασιλιά».
Ο Χελμς αρνήθηκε οποιαδήποτε σχέση των ΗΠΑ με τα συγκεκριμένα γεγονότα και ο Παχλαβί πρόσθεσε ότι η μόνη λύση για την Ελλάδα εκείνη την περίοδο ήταν η μοναρχία. «Εάν οι Αριστεροί προκαλέσουν τους στρατιωτικούς - κάτι το οποίο θα γίνει αργά ή γρήγορα - ο ελληνικός λαός δεν θα έχει πού να στηριχθεί και θα επικρατήσει αναρχία στη χώρα», τόνισε ο τότε ηγέτης του Ιράν. «Η μοναρχία είναι η μόνη εγγύηση για να μην αποκτήσει η χώρα κομμουνιστική κυβέρνηση», συμπλήρωσε.
Παρόμοιους φόβους με του Παχλαβί για τα ελληνικά πολιτικά δρώμενα είχε μεταφέρει στον Χελμς τον Ιούνιο του 1973 ο ιρανός υπουργός Δικαιοσύνης Αλάμ (τηλεγράφημα 1973TEHRAN03980). Στο ίδιο τηλεγράφημα που εξιστορεί αυτή τη συνάντηση γίνεται αναφορά σε ταξίδια του σάχη σε Γιουγκοσλαβία, Ρουμανία και Βουλγαρία. Εκεί, ο ιρανός ηγέτης είχε διαπιστώσει ότι τα κομμουνιστικά καθεστώτα ήταν ικανοποιημένα από την πτώση της μοναρχίας στην Ελλάδα.
Η αγωνία του για την τύχη του θεσμού δεν ήταν σημάδι ανασφάλειας για το δικό του πολιτικό μέλλον. Ο Χελμς άλλωστε σχολίαζε τότε ότι ο Παχλαβί αισθανόταν ιδιαίτερα ισχυρός στη χώρα του - η δική του εκθρόνιση άλλωστε συνέβη έξι χρόνια αργότερα. Τον συνέδεε όμως μακρά φιλία με τη βασιλική οικογένεια της Ελλάδας. Στο αμερικανικό τηλεγράφημα λίγες ημέρες μετά την εισβολή στην Κύπρο αναφέρεται ότι ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος, που από το 1967 είχε εγκαταλείψει την Ελλάδα, σχεδίαζε διακοπές στην Κασπία με τον σάχη. Ο Παχλαβί όμως του είχε ζητήσει να αναβάλει την επίσκεψή του εξαιτίας της κρίσιμης περιόδου στην Ελλάδα.
Η στήριξη
Παρά τις καλές σχέσεις με τη βασιλική οικογένεια, ο σάχης εξήγησε στον αμερικανό πρεσβευτή κατά την ίδια συνάντηση ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το να υποστηρίξει δημοσίως την Τουρκία στο θέμα της Κύπρου. Η δημόσια δήλωση υποστήριξης του σάχη είχε γίνει την επομένη της αποβίβασης τουρκικών στρατευμάτων στη Μεγαλόνησο.
Ο Παχλαβί τόνισε, σύμφωνα με το αμερικανικό τηλεγράφημα, ότι το Ιράν έπρεπε να ταχθεί υπέρ των τουρκικών θέσεων λόγω κοινού θρησκεύματος. Ακόμη οι δύο χώρες μαζί με το Ιράκ, το Πακιστάν και τη Μεγάλη Βρετανία είχαν συμμαχικές σχέσεις βάσει του Συμφώνου της Βαγδάτης (το 1979 μετά την ανατροπή του σάχη, το νέο τότε ισλαμικό καθεστώς του Ιράν απέσυρε τη χώρα από τη συμμαχία).
Στην κατ' ιδίαν συνομιλία του όμως με τον Χελμς ο σάχης ξεκαθάρισε ότι «οι Τούρκοι δεν είχαν καμία νομιμοποίηση, βάσει των διεθνών συνθηκών, για εισβολή στην Κύπρο». Ενα μήνα αργότερα, σε τηλεγράφημα του αμερικανού πρεσβευτή στην Αγκυρα Γουίλιαμ Μάκομπερ, με ημερομηνία 27 Αυγούστου 1974 (κωδικός: 1974ANKARA06875), αξιωματούχος της πρεσβείας μετέφερε την κουβέντα που είχε με τον σύμβουλο του ιρανικού υπουργείου Εξωτερικών Νταριούς Κουπάλ.
Σύμφωνα με τον αξιωματούχο, ο Κουπάλ ανησυχούσε ότι οι Τούρκοι μπορεί να αρχίσουν τρίτο γύρο στρατιωτικών επιχειρήσεων στην Κύπρο. Σε αυτή την περίπτωση, ο ιρανός υπουργός Εξωτερικών Χαλατμπαρί είχε ξεκαθαρίσει στον τούρκο ομόλογό του Τουράν Γκιουνές ότι το Ιράν θα δυσκολευτεί να λειτουργήσει ως ο «πιο κοντινός σύμμαχος» της Τουρκίας.
Best.gr
