Πώς θα το δείξω αυτό; Θ’ αφήσω τον ίδιο τον Αϊνστάιν να μιλήσει. Αλλά δεν φτάνει μόνο αυτό: χρειάζεται και τεκμηρίωση – κάτι που παρέλειψε να συμπεριλάβει ο «εν γραφίδι» συνάδελφος, Θωμάς Ηλιόπουλος, την περασμένη Πέμπτη. Το να λέμε ότι ο Αϊνστάιν είπε ετούτο ή εκείνο, δεν ικανοποιεί εάν δεν έχουμε τις πηγές. Οι πηγές που καταθέτω είναι τα βιβλία: Albert Einstein, Ideas and Opinions (1973) και George Seldes, The Great Quotations (1977).
| Δρ Κώστας Βίτκος |
ΧΩΡΙΣ ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΕΣ
Εάν βιάζεστε και δεν έχετε υπομονή να διαβάσετε αποσπάσματα κειμένων του Αϊνστάιν, που παραθέτω πιο κάτω, τότε διαβάστε ετούτα εδώ τα σύντομα κομμάτια. Λέει ο Αϊνστάιν: «I do not believe in the God of theology who rewards good and punishes evil» (The Great Quotations, σελ. 225). Δηλαδή: «Δεν πιστεύω στον Θεό της θεολογίας, ο οποίος ανταμείβει το καλό και τιμωρεί το κακό».
Και πιο κάτω ο Αϊνστάιν απλώνει περισσότερο τη σκέψη του, λέγοντας:
«I cannot imagine a God who rewards and punishes the objects of his creation, whose purposes are modelled after our own – a God, in short, who is but a reflection of human frailty. Neither can I believe that the individual survives the death of his body, although feeble souls harbour such thoughts through fear or ridiculous egotisms» (ό. π.).
«I cannot imagine a God who rewards and punishes the objects of his creation, whose purposes are modelled after our own – a God, in short, who is but a reflection of human frailty. Neither can I believe that the individual survives the death of his body, although feeble souls harbour such thoughts through fear or ridiculous egotisms» (ό. π.).
Δηλαδή: «Δεν μπορώ να φανταστώ έναν Θεό που ανταμείβει και τιμωρεί τα αντικείμενα της δημιουργίας του, που οι σκοποί της σχηματοποιούνται πάνω στους δικούς μας σκοπούς – έναν Θεό, εν ολίγοις, που δεν είναι παρά μια αντανάκλαση ανθρώπινης αδυναμίας. Ούτε μπορώ να πιστέψω ότι το άτομο επιζεί του σωματικού του θανάτου, αν και οι εύθραυστες ψυχές υποκρύπτουν τέτοιες σκέψεις λόγω φόβου ή γελοίων εγωισμών».
Ο ΑΠΡΟΣΩΠΟΣ ΘΕΟΣ
Ωστόσο, όπως ο κάθε εχέφρων άνθρωπος, έτσι και ο Αϊνστάιν πιστεύει στον δικό του Θεό (έναν απρόσωπο Θεό, όπως αυτός του Αριστοτέλη) που παίζει ζάρια με τους ανθρώπους. Λέει ο Αϊνστάιν:
«My religion consists of a humble admiration of the illimitable superior spirit who reveals himself in the slight details we are able to perceive with our frail and feeble minds. That deeply emotional conviction of the presence of a superior reasoning power, which is revealed in the incomprehensible universe, forms my idea of God» (ό. π.).
Δηλαδή: «Η δική μου θρησκεία συνίσταται σ’ έναν ταπεινό θαυμασμό του απεριόριστου ανώτερου πνεύματος, που φανερώνει τον εαυτό του στις μικρολεπτομέρειες που αντιλαμβανόμαστε με τον αδύνατο κι εύθραυστο νου μας. Αυτή η βαθιά συγκινητική πεποίθηση ότι υπάρχει μια ανώτερη λογική δύναμη, που γίνεται φανερή στο ακατάληπτο σύμπαν, σχηματίζει την ιδέα μου για τον Θεό».
«My religion consists of a humble admiration of the illimitable superior spirit who reveals himself in the slight details we are able to perceive with our frail and feeble minds. That deeply emotional conviction of the presence of a superior reasoning power, which is revealed in the incomprehensible universe, forms my idea of God» (ό. π.).
Δηλαδή: «Η δική μου θρησκεία συνίσταται σ’ έναν ταπεινό θαυμασμό του απεριόριστου ανώτερου πνεύματος, που φανερώνει τον εαυτό του στις μικρολεπτομέρειες που αντιλαμβανόμαστε με τον αδύνατο κι εύθραυστο νου μας. Αυτή η βαθιά συγκινητική πεποίθηση ότι υπάρχει μια ανώτερη λογική δύναμη, που γίνεται φανερή στο ακατάληπτο σύμπαν, σχηματίζει την ιδέα μου για τον Θεό».
Εδώ ο Αϊνστάιν (σχεδόν) αντιγράφει τον Έλληνα φιλόσοφο Αναξαγόρα. Το παρατσούκλι που είχαν «κολλήσει» στον Αναξαγόρα (στενό φίλο του Περικλή) ήταν ο «Νους»! Τον αποκαλούσαν ο «Νους» επειδή πίστευε ότι ετούτον εδώ τον αισθητό κόσμο που μας περιβάλλει τον κατασκεύασε κάποιος ανώτερος νους.
ΛΟΓΙΚΕΣ ΑΠΟΡΙΕΣ
Όποιος σκέφτεται, έχει απορίες. Κάποιες από τις απορίες του Αϊνστάιν αφορούσαν στην ύπαρξη ενός προσωπικού, παντοδύναμου Θεού που τίποτα δεν του ξεφεύγει κάτω από τη φτέρνα του! Για την «παντοδυναμία» του Θεού, στο βιβλίο Ideas and Opinions, ο Αϊνστάιν λέει:
«How is it possible to think of holding men responsible for their deeds and thoughts before such an almighty Being? In giving out punishment and rewards He would to a certain extent be passing judgment on Himself. How can this be combined with the goodness and righteousness ascribed to Him?» (σελ. 48-9).
«How is it possible to think of holding men responsible for their deeds and thoughts before such an almighty Being? In giving out punishment and rewards He would to a certain extent be passing judgment on Himself. How can this be combined with the goodness and righteousness ascribed to Him?» (σελ. 48-9).
Δηλαδή: «Πώς είναι δυνατόν να σκεφτούμε ότι οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις και τις σκέψεις τους ενώπιον ενός τέτοιου παντοδύναμου Όντος; Με το να μοιράζει τιμωρία και ανταμοιβές, θα μπορούσε, μέχρι ένα σημείο, να κρίνει τον ίδιο του τον εαυτό. Πώς μπορεί αυτό να συνδεθεί με την καλοσύνη και δικαιοσύνη που του αποδίδουν;»
Οι απορίες αυτές είναι εύλογες, δεδομένου ότι αν ο Θεός είναι παντοδύναμος, τότε κάθε συμβάν, κάθε ανθρώπινη πράξη, κάθε σκέψη, κάθε αίσθηση και κάθε φιλοδοξία είναι επίσης έργο δικό του. Δεν μπορώ ν’ ανοιγοκλείσω τα βλέφαρά μου, αν ο Θεός δεν το εγκρίνει. Γι’ αυτό ακούμε τους θεόληπτους να λένε: «Πρώτα ο Θεός...»
Σχετικά με τη σύγκρουση θρησκείας και επιστήμης, ο Αϊνστάιν λέει: «The main source of the present day conflicts between the spheres of religion and of science lies in this concept of a personal God» (ό.π. σελ. 47). Δηλαδή: «Η βασική αιτία της σημερινής σύγκρουσης ανάμεσα στη θρησκεία και την επιστήμη βρίσκεται σε αυτή την αντίληψη περί ύπαρξης ενός προσωπικού Θεού».
Σχετικά με τη σύγκρουση θρησκείας και επιστήμης, ο Αϊνστάιν λέει: «The main source of the present day conflicts between the spheres of religion and of science lies in this concept of a personal God» (ό.π. σελ. 47). Δηλαδή: «Η βασική αιτία της σημερινής σύγκρουσης ανάμεσα στη θρησκεία και την επιστήμη βρίσκεται σε αυτή την αντίληψη περί ύπαρξης ενός προσωπικού Θεού».
Τέλος, ο Αϊνστάιν, απευθυνόμενους στους δασκάλους, λέει: «In their struggle for the ethical good, teachers of religion must have the stature to give up the doctrine of a personal God, that is, give up that source of fear and hope which in the past placed such vast power in the hands of priests» (ό.π. σελ. 48).
Δηλαδή: «Στον αγώνα τους για το ηθικό καλό, οι δάσκαλοι της θρησκείας πρέπει να έχουν το ανάστημα να εγκαταλείψουν το δόγμα περί ύπαρξης ενός προσωπικού Θεού, δηλ. να εγκαταλείψουν αυτή την πηγή φόβου και ελπίδας, που στο παρελθόν έθεσε τέτοια τεράστια δύναμη στα χέρια των παπάδων».
Κατακλείδα: Η επίκληση του ονόματος του Αϊνστάιν δεν βοηθά στη στήριξη της πίστης στην ύπαρξη κάποιου παντοδύναμου προσωπικού Θεού που κατοικεί πάνω από τα σύννεγα. Δεν συμφέρει...
Δρ Κώστας Βίτκος Μελβούρνη
