Άποψη. Η σύγχρονη κριση υπονομευει την αξία του ανθρωπισμού

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ  ΓΟΓΓΑΚΗ *

Η οικονομική κρίση που διέρχεται η χώρα μας εδώ και περίπου 6 χρόνια, βαθαίνει ολοένα. Η πολιτική και πολιτισμική κρίση έχει γενικευτεί, πλέον, σε όλους τους τομείς. Στην παιδεία, την υγεία, τη δημόσια διοίκηση, τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τη δικαιοσύνη, τον ιδιωτικό τομέα. Κυρίως, όμως, η σύγχρονη κρίση αποκαλύπτει το βαθύ πρόβλημα της έλλειψης ανθρωπισμού.

Περπατώντας κανείς στον ρημαγμένο δρόμο της Λεωφόρου Βουλιαγμένης, που κάποτε έσφυζε κι αυτός από ζωή, διασχίζοντας τα βρώμικα πεζοδρόμια της πόλης -της πιο βρώμικης πρωτεύουσας της Ευρώπης- μια μέρα στην οποία κυριαρχεί η αναστάτωση των πολιτών από την απεργία των μέσων, διαπιστώνει για άλλη μια φορά τα σημάδια της παρακμής.

Ανάμεσα στους διαβάτες κυκλοφορούν νέα ή ηλικιωμένα άτομα με όλα τα χαρακτηριστικά της κατάρρευσης, παραπατώντας τυφλωμένα από τις ναρκωτικές ουσίες ή ζητιανεύοντας. Ανθρώπινα ράκη, πεταμένα σχεδόν στο δρόμο, κοντά στα σκουπίδια, χωρίς καμιά κρατική φροντίδα, αφού η ανθρώπινη ζωή έχει χάσει την αξία της.

Άραγε, οι ανθρώπινες αυτές τραγικές φιγούρες δεν ανήκουν σε καμιά κοινωνία, σε κανένα κοινωνικό κράτος, σε κανέναν πολιτισμό; Δεν έχουν γεννηθεί ανάμεσά μας, και δεν υπάρχει θεσμός που να έχει την υποχρέωση της περίθαλψής τους; Μήπως ζούμε σε μια σκληρή περίοδο επιβίωσης, κατά την οποία επιβιώνει όποιος αντέξει;

Τις προάλλες στην οδό Χαριλάου Τρικούπη ήταν κάποιος ξαπλωμένος μες στη μέση του δρόμου. Όλοι, όλοι ανεξαιρέτως οι οδηγοί έκαναν παράκαμψη από τ’ αριστερά του και… προσπερνούσαν. Κανείς δεν ήθελε να χασομερήσει για ένα ανθρώπινο ράκος και κανείς δεν επιθυμούσε να εμπλακεί. Πώς γίναμε έτσι ανάλγητοι!

Στην αδιέξοδη, απρόσωπη κι ίσως απάνθρωπη πόλη μοναδικά σημεία ζωής είναι ορισμένα καφέ, στα οποία με φτηνό κόστος σπαταλούν οι νέοι τον αξόδευτο λόγω ανεργίας χρόνο τους. «Μοιραίοι, σαν να περιμένουμε όλοι κάποιο θαύμα», έναν Μεσία, έναν από μηχανής θεό, που θα λύσει ως δια μαγείας τα προβλήματα.

Στο μεταξύ, ως χείριστο, ίσως, πάντων, μπορεί να θεωρηθεί η παραχώρηση προς τους δανειστές για 99 έτη του παραγωγικού πλούτου της χώρας. Σε 100 έτη, όμως, θα είμαστε όλοι αστρόσκονη… Έχουν επικρατήσει, επομένως, ο νόμος της ελεύθερης παγκοσμιοποιημένης αγοράς και ο σκληρός οικονομικός ανταγωνισμός, που ευνοούν το κεφάλαιο. Το σύστημα αυτό δημιουργεί μεγάλες ταξικές αντιθέσεις, πάμπλουτους και πάμπτωχους, μεγιστάνες και άστεγους, ενώ το να μην αμείβεται κανείς ανάλογα προς την προσφερόμενη εργασία συνιστά εκμετάλλευση και αντιβαίνει στην ανθρώπινη φύση.

Το χαρακτηριστικό αυτής της κρίσης συνίσταται στο ότι δεν πρόκειται για «αναδιανομή του πλούτου», αλλά για «υπερσυγκέντρωση του πλούτου». Και ως τέτοια δεν βασίζεται στην αξία του ανθρωπισμού. Αντιθέτως, την αγνοεί.

Η παθητικοποίηση, όμως, και ο πολιτικός φετιχισμός δεν αποτελούν λύση.

Η διατύπωση της ωμής πραγματικότητας είναι μια αναγκαία αρχή, η οποία, σταδιακά, θα οδηγήσει σε αναζητήσεις για μια οικουμενικότητα με ορθό λόγο και με ανθρώπινες αξίες. Για έναν καλύτερο κόσμο όπως τον έχουμε ονειρευτεί, με ανθρωπισμό. Γιατί «η ανθρωπιά μου είναι μια νίκη ενάντια στον εαυτό μου», έλεγε ο Νίτσε.

* Η Κωνσταντίνα Γογγάκη είναι Επίκουρη Καθηγήτρια του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου διδάσκει Εισαγωγή στη Φιλοσοφία & Φιλοσοφία του Αθλητισμού