Ιστορια Ελληνων.Ευαγγελικά: Όταν στην Αθήνα σκοτώνονταν για την καθαρεύουσα

Το Νοέμβρη του 1901 ξεσπούν στην Αθήνα βίαια επεισόδια με αφορμή τη μετάφραση των Ευαγγελίων. Αυτά τα επεισόδια πέρασαν στην Ιστορία ως «Ευαγγελικά».

Ηδη από το 1898, η βασίλισσα Ολγα είχε φροντίσει για τη μετάφραση των Ευαγγελίων σε απλούστερη γλώσσα. Το γεγονός σχολιάστηκε τότε δυσμενώς από τους καθαρευουσιάνικους κύκλους σε συνδυασμό με τη ρωσική καταγωγή της βασίλισσας. Λίγο αργότερα, η Ιερά Σύνοδος αρνήθηκε να εγκρίνει το κείμενο της μετάφρασης.

Στα μέσα του 1901, η εφημερίδα «Ακρόπολη» άρχισε να δημοσιεύσει σε συνέχειες τη μετάφραση της Καινής Διαθήκης, γραμμένη από τον Αλέξανδρο Πάλλη. Ξεσηκώνεται κύμα αντιδράσεων, οι πιο σημαντικές από αυτές ήταν το ψήφισμα των φοιτητών, το υπόμνημα της Θεολογικής Σχολής και το απορριπτικό έγγραφο του Πατριαρχείου. Το θέμα πήρε τεράστιες διαστάσεις. Οι εφημερίδες «Εμπρός», «Σκριπ», και «Καιροί» ξεσπάθωσαν εναντίον των δημοτικιστών αποκαλώντας τους «πουλημένους», «προδότες» κ.ά. Βασικό τους επιχείρημα ήταν ότι με τη μετάφραση γίνεται διάσπαση της θρησκευτικής και της εθνικής ενότητας. Στις 5, 6 και κυρίως στις 7 του Νοέμβρη γίνονται διαδηλώσεις με επιθέσεις εναντίον εφημερίδων. Το θέμα πήρε πολιτικές διαστάσεις. Στις 8 του Νοέμβρη οργανώθηκε συλλαλητήριο μπροστά στο Πανεπιστήμιο με συμμετοχή φοιτητών, συντεχνιών και πολλών υπόπτων στοιχείων. Μετά τις ομιλίες οργανώθηκε πορεία με συνθήματα εναντίον της κυβέρνησης και της βασίλισσας. Η επέμβαση του στρατού και της αστυνομίας είχε ως συνέπεια 11 νεκρούς και περίπου 80 τραυματίες. Ακολούθησε τετραήμερη κατάληψη του Πανεπιστημίου από τους φοιτητές. Και ενώ η κηδεία των θυμάτων πραγματοποιήθηκε την άλλη μέρα χωρίς επεισόδια, στη Βουλή έγινε θυελλώδης συζήτηση με αποτέλεσμα την παραίτηση της κυβέρνησης Θεοτόκη.

Φαίνεται ότι από ένα σημείο και πέρα, την πρωτοβουλία των κινήσεων πήραν άλλοι παράγοντες. Πρόκειται για τον ανταγωνισμό των Μεγάλων Δυνάμεων στον ελλαδικό χώρο. Ο βασιλιάς Γεώργιος εξέφραζε τα αγγλικά συμφέροντα, ο διάδοχος Κωνσταντίνος και ιδίως η γυναίκα του Σοφία, τα γερμανικά, ενώ η βασίλισσα Ολγα τα ρωσικά. Με τα γεγονότα αυτά η Σοφία επιδίωξε ίσως την παραίτηση των βασιλέων με στόχο την κατάληψη του θρόνου. Ο Γιάννης Κορδάτος στην Ιστορία του κάνει λόγο για άφθονο γερμανικό χρήμα, με το οποίο δωροδοκήθηκαν εκδότες εφημερίδων και δημοσιογράφοι. Ανεξαρτήτως των πολιτικών επιπτώσεων, με τα «Ευαγγελικά» το γλωσσικό ζήτημα πήρε έντονη εθνική και θρησκευτική χροιά, με συνέπεια να παρθούν μέτρα για την προστασία της καθαρεύουσας, τα οποία αργότερα κατοχυρώθηκαν από το Σύνταγμα του 1911. Η λύση του γλωσσικού έγινε ακόμη δυσκολότερη.

ΔΕΊΤΕ ΠΡΙΣΣΟΤΕΡΕΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ

Μετά το 1897 και την λήξη του ελληνοτουρκικού πολέμου, ο εκδημοκρατισμός του εκπαιδευτικού συστήματος κρίνεται αναγκαίος από το παλάτι και η αρχή γίνεται το 1898 όταν η βασίλισσα Όλγα έδωσε εντολή στην γραμματέα της, Ιουλία Σωμάκη, να μεταφραστεί το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο στην δημοτική. Η εντολή προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις των υπέρμαχων της καθαρεύουσας. 

Στις 9 Σεπτεμβρίου 1901 η εφημερίδα Ακρόπολις δημοσίευει το πρώτο κομμάτι του συγκεκριμένου Ευαγγελίου σε μετάφραση του Αλέξανδρου Πάλλη. Τίτλος του δημοσιεύματος: «Ευαγγέλιον εις την γλώσσαν του λαού». Η εφημερίδα ενημερώνει, δε, ότι θα δημοσιεύσει όλο το μετεφρασμένο Ευαγγέλιο σε συνέχειες. 

Αμέσως αντέδρασαν οι καθηγητές και οι φοιτητές της Θεολογικής Σχολής, ενώ στα πρωτοσέλιδα διαφόρων εφημερίδων οι υπέρμαχοι της δημοτικής γλώσσας εμφανίζονται ως άθεοι, προδότες και Σλάβοι, λόγω της καταγωγής της Όλγας. Στις 17 Οκτωβρίου η Ιερά Σύνοδος καταδικάζει κάθε μετάφραση ως «βέβηλον» και λόγω των ραγδαίων εξελίξεων στις 20 Οκτωβρίου η «Ακρόπολις» διακόπτει τη δημοσίευση της μετάφρασης. Τις επόμενες ημέρες εφημερίδες και διαδηλωτές επιτίθενται στην εφημερίδα. 

Σαν σήμερα 103 χρόνια πριν, στις 8 Νοεμβρίου διοργανώνεται ένα μεγάλο συλλαλητήριο στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου, με αίτημα τον αφορισμό των μεταφραστών.

Κατά το συλλαλητήριο προκλήθηκαν συγκρούσεις με την αστυνομία στα οποία έχασαν την ζωή τους τρεις φοιτητές και πέντε πολίτες, οι Ν. Πάνστρας, Α. Παπαναστασίου, Ε. Παπαντωνίου, Ε. Δράκος, Ι. Διβάρης, Φ. Ρήγος, Ι. Στεφανίδης, Στράτος, αγνώστων λοιπών στοιχείων. Τραυματίστηκαν 70 άλλοι. 

Οι φοιτητές θα παραμείνουν οχυρωμένοι στο πανεπιστήμιο, ενώ υπό την σκιά των γεγονότων, που έμειναν γνωστά ως τα "Ευαγγελικά" παραιτείται η κυβέρνηση Θεοτόκηκαι η βασίλισσα Όλγα φεύγει για λίγο από την Ελλάδα.