Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ
«Η κρίση στη ζωή της σημερινής ανθρωπότητας οφείλεται, σε ένα μεγάλο μέρος, στην ανεπάρκεια των πολιτικών ηγετών συγκριτικά προς το μέγεθος των προβλημάτων. Επίσης στην έλλειψη συντονισμού της οικονομικής πολιτικής των κρατών, στη δυσανάλογη ανάπτυξη της οικονομίας και του πολιτισμού στις διάφορες χώρες της οικουμένης και στον υπερπληθυσμό σε κάποιες από αυτές. Πιθανολογώ, ότι αυτές είναι οι κύριες αιτίες».
Λόγια του Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου, ενός απο τους πιο σημαντικούς Ελληνες διανοούμενους, που απεβίωσε σήμερα σε ηλικία 104 ετών. Ο εκλιπών ήταν πανεπιστημιακός και ακαδημαϊκός, ο γηραιότερος εν ζωή πρώην υπουργός στην Ελλάδα από την εποχή της Μεταπολίτευσης.Γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1913 στη Σμύρνη και μετά την Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έγινε διδάκτορας αυτού.
Εξελέγη καθηγητής φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ έχει διδάξει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο πανεπιστήμιο Νανσύ στη Γαλλία. Σε νεαρή ηλικία συνδέθηκε με στενή φιλία με τους Παναγιώτη Κανελλόπουλο, Κωνσταντίνο Τσάτσο και Γεώργιο Καρτάλη. Στη διάρκεια της Κατοχής υπήρξε ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ. Το 1945 ανέλαβε την προεδρία του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου Νέων, με αποτέλεσμα το 1947 να απολυθεί από την θέση του στο πανεπιστήμιο και να εκτοπιστεί στην Μακρόνησο, όπου παρέμεινε μέχρι το 1950.
Το 1989 ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου παιδείας στην κυβέρνηση Γρίβα και το 1990 στην κυβέρνηση Ζολώτα. Έχει τιμηθεί πλείστες φορές ενώ το 1984 εκλέχτηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της οποίας το 1993 ανέλαβε πρόεδρος. Επίσης ήταν επίτιμος πρόεδρος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας και μέλος διαφόρων ξένων ακαδημιών. Έχει εκδώσει πάνω από 30 βιβλία σχετικά με φιλοσοφικά και ιστορικά θέματα.Το 1990 προτάθηκε από τον Ενιαίο Συνασπισμό (όπου μετείχε και το ΚΚΕ) κατά την τέταρτη και πέμπτη ψηφοφορία για το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας. Έλαβε 21 ψήφους κατά την διαδικασία της ψηφοφορίας στην Βουλή, ερχόμενος πίσω από τους Κωνσταντίνο Καραμανλή (πρόταση της Νέας Δημοκρατίας που τελικά εξελέγη) και Ιωάννη Αλευρά (πρόταση του ΠΑΣΟΚ). Στο δημοψήφισμα του 2015 τάχθηκε υπέρ του »Ναι».
Πριν από μερικά χρόνια μας είχε υποδεχθεί στην Ακαδημία Αθηνών και μας είχε παραχωρήσει την παρακάτω συνέντευξη:
– Αλησμόνητη η απογοήτευση των Σμυρναίων, όταν απέπλευσε το θωρηκτό «Κιλκίς» από το λιμάνι της «καλλίστης πασών»…
– Η απόπλευση αυτή υποδηλούσε ότι αφήνονται οι Ελληνες της Σμύρνης στη διάθεση των Τούρκων του Κεμάλ, ενώ και άδοξα έσβηνε το εθνικό τους όνειρο.
– Ευτυχήσατε να μην παρασυρθείτε από τη δίνη των γεγονότων, αλλά και να μοχθήσετε δημιουργικά.
– Εζησα τα παιδικά μου χρόνια με τη ζοφερή ανταύγεια στη συνείδησή μου τού πυρπολημένου μεγαλείου της πατρίδας μου Σμύρνης και με δύσκολες βιοτικές συνθήκες, συνεπεία της προσφυγιάς. Κατόρθωσα όμως να μην καμφθώ από τις περιστάσεις και ήδη στο Α’ Γυμνάσιο Αθηνών ως έφηβος να διαπρέψω (βαθμός απολυτηρίου μου «ακέραιο Αριστα», όπως μόνο του Χαριλάου Τρικούπη από το ίδιο Γυμνάσιο), ύστερα δε, με την εργατικότητά μου, να φθάσω έως και το αξίωμα του ακαδημαϊκού.
– Αληθεύει ότι μικρός παίζατε μπιτς βόλεϊ και πετροπόλεμο;
– Πετροπόλεμο έπαιζαν οι συμμαθητές μου και προσπαθούσα εγώ με τη βοήθεια και του δίδυμου αδελφού μου να τους επιβάλω ειρήνη. Δεν έπαιξα ποτέ μπιτς βόλεϊ, αλλά καθαρό βόλεϊ, και μάλιστα ως αναπληρωματικός παίκτης ομάδας πρωταθλήτριας Αθηνών.
-Ο δάσκαλος που σας ενέπνευσε;
– Στο πανεπιστήμιο, οι -αρχικά- υφηγητές Κωνσταντίνος Τσάτσος και Παναγιώτης Κανελλόπουλος, οι έπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο πρώτος, πρωθυπουργός ο δεύτερος.
-Ακαδημαϊκός, υπουργός Παιδείας, πανεπιστημιακός. Η ύψιστη διάκριση;
– Στη συνείδησή μου είναι ισότιμες οι διαδοχικές ιδιότητές μου, ως καθηγητού πανεπιστημίου, ακαδημαϊκού ή και υπουργού Παιδείας. Μέλημα είχα πάντοτε να εκπληρώ το αντίστοιχο καθήκον μου άριστα, δίχως φειδώ των πνευματικών μου δυνάμεων.
– Μοιραστήκατε μεταξύ Φιλοσοφίας, Φιλολογίας, Ιστορίας και πολιτικής. Ποια σας κέρδισε;
– Με την πολιτική ως διαχείριση εξουσίας ή ως δράση -έστω κομματική- δεν ασχολήθηκα ποτέ, αν και ως συγγραφεύς και ως αρθρογράφος πραγματεύθηκα -ήδη ως νέος- πολλά σπουδαία προβλήματα πολιτικής. Από νέος επίσης είχα ελκυσθεί από την Ιστορία και τη Φιλολογία. Τελικά, πρώτη θέση έχει στην πνευματική μου υπόσταση η Φιλοσοφία.
-Πόσα βιβλία έχετε συγγράψει μέχρι σήμερα; Ολα σε δημοτικίζουσα καθαρεύουσα;
– Εκτός από τη διδακτορική διατριβή μου, για την έννοια του δικαιώματος, γραμμένη στην καθαρεύουσα το 1939, και το βασικό μου σύγγραμμα «Φιλοσοφία του Δικαίου», γραμμένο σε καθαρεύουσα επίσης το 1954, όλα τα άλλα 32 βιβλία μου είναι γραμμένα σε πολύ φροντισμένη δημοτική, εφάμιλλη προς την κομψότητα και την ακρίβεια της καθαρεύουσας.
-Οι νέοι δείχνουν απογοητευμένοι και αγανακτισμένοι. Τι θα τους συμβουλεύατε;
– Να μη χάνουν το θάρρος τους, χρειάζεται σκληρός αγώνας, δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να εγκαταλείψουν την προσπάθειά τους.
-Στον πολιτισμό της Δύσης κυριαρχούν η φιλαυτία και ο οικονομισμός;
– Αν όχι κυριαρχούν, υπάρχουν όμως σε κάποιο βαθμό και δεν καταγγέλλονται ούτε καταπολεμούνται, όπως και όσο πρέπει.
-Πώς θα επανασχεδιάσουμε τον πολιτισμό μας;
– Με ταυτόχρονη έμπνευση από την αρχαία ελληνική σοφία, τη χριστιανική ηθική και την επίγνωση των αναγκών και των δυνατοτήτων της εποχής μας.
-Μια προσωπικότητα, πολιτική ή πνευματική, που ξεχώρισε από τη σύγχρονη ιστορία μας;
– Πολλοί ξεχώρισαν. Ως λειτουργός του πνεύματος, ο Διονύσιος Σολωμός. Ως πολιτικοί, ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, «η Μεγάλη Τετράς», αλλά και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Γεώργιος Καρτάλης, ο Σπύρος Μαρκεζίνης (για τους ζώντες είναι πρόωρο να γίνει λόγος).
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ
«Η κρίση στη ζωή της σημερινής ανθρωπότητας οφείλεται, σε ένα μεγάλο μέρος, στην ανεπάρκεια των πολιτικών ηγετών συγκριτικά προς το μέγεθος των προβλημάτων. Επίσης στην έλλειψη συντονισμού της οικονομικής πολιτικής των κρατών, στη δυσανάλογη ανάπτυξη της οικονομίας και του πολιτισμού στις διάφορες χώρες της οικουμένης και στον υπερπληθυσμό σε κάποιες από αυτές. Πιθανολογώ, ότι αυτές είναι οι κύριες αιτίες».
Λόγια του Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου, ενός απο τους πιο σημαντικούς Ελληνες διανοούμενους, που απεβίωσε σήμερα σε ηλικία 104 ετών. Ο εκλιπών ήταν πανεπιστημιακός και ακαδημαϊκός, ο γηραιότερος εν ζωή πρώην υπουργός στην Ελλάδα από την εποχή της Μεταπολίτευσης.Γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1913 στη Σμύρνη και μετά την Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιο Αθηνών και έγινε διδάκτορας αυτού.
Εξελέγη καθηγητής φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ έχει διδάξει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο πανεπιστήμιο Νανσύ στη Γαλλία. Σε νεαρή ηλικία συνδέθηκε με στενή φιλία με τους Παναγιώτη Κανελλόπουλο, Κωνσταντίνο Τσάτσο και Γεώργιο Καρτάλη. Στη διάρκεια της Κατοχής υπήρξε ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ. Το 1945 ανέλαβε την προεδρία του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου Νέων, με αποτέλεσμα το 1947 να απολυθεί από την θέση του στο πανεπιστήμιο και να εκτοπιστεί στην Μακρόνησο, όπου παρέμεινε μέχρι το 1950.
Το 1989 ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου παιδείας στην κυβέρνηση Γρίβα και το 1990 στην κυβέρνηση Ζολώτα. Έχει τιμηθεί πλείστες φορές ενώ το 1984 εκλέχτηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της οποίας το 1993 ανέλαβε πρόεδρος. Επίσης ήταν επίτιμος πρόεδρος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας και μέλος διαφόρων ξένων ακαδημιών. Έχει εκδώσει πάνω από 30 βιβλία σχετικά με φιλοσοφικά και ιστορικά θέματα.Το 1990 προτάθηκε από τον Ενιαίο Συνασπισμό (όπου μετείχε και το ΚΚΕ) κατά την τέταρτη και πέμπτη ψηφοφορία για το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας. Έλαβε 21 ψήφους κατά την διαδικασία της ψηφοφορίας στην Βουλή, ερχόμενος πίσω από τους Κωνσταντίνο Καραμανλή (πρόταση της Νέας Δημοκρατίας που τελικά εξελέγη) και Ιωάννη Αλευρά (πρόταση του ΠΑΣΟΚ). Στο δημοψήφισμα του 2015 τάχθηκε υπέρ του »Ναι».
Πριν από μερικά χρόνια μας είχε υποδεχθεί στην Ακαδημία Αθηνών και μας είχε παραχωρήσει την παρακάτω συνέντευξη:
– Αλησμόνητη η απογοήτευση των Σμυρναίων, όταν απέπλευσε το θωρηκτό «Κιλκίς» από το λιμάνι της «καλλίστης πασών»…
– Η απόπλευση αυτή υποδηλούσε ότι αφήνονται οι Ελληνες της Σμύρνης στη διάθεση των Τούρκων του Κεμάλ, ενώ και άδοξα έσβηνε το εθνικό τους όνειρο.
– Ευτυχήσατε να μην παρασυρθείτε από τη δίνη των γεγονότων, αλλά και να μοχθήσετε δημιουργικά.
– Εζησα τα παιδικά μου χρόνια με τη ζοφερή ανταύγεια στη συνείδησή μου τού πυρπολημένου μεγαλείου της πατρίδας μου Σμύρνης και με δύσκολες βιοτικές συνθήκες, συνεπεία της προσφυγιάς. Κατόρθωσα όμως να μην καμφθώ από τις περιστάσεις και ήδη στο Α’ Γυμνάσιο Αθηνών ως έφηβος να διαπρέψω (βαθμός απολυτηρίου μου «ακέραιο Αριστα», όπως μόνο του Χαριλάου Τρικούπη από το ίδιο Γυμνάσιο), ύστερα δε, με την εργατικότητά μου, να φθάσω έως και το αξίωμα του ακαδημαϊκού.
– Αληθεύει ότι μικρός παίζατε μπιτς βόλεϊ και πετροπόλεμο;
– Πετροπόλεμο έπαιζαν οι συμμαθητές μου και προσπαθούσα εγώ με τη βοήθεια και του δίδυμου αδελφού μου να τους επιβάλω ειρήνη. Δεν έπαιξα ποτέ μπιτς βόλεϊ, αλλά καθαρό βόλεϊ, και μάλιστα ως αναπληρωματικός παίκτης ομάδας πρωταθλήτριας Αθηνών.
-Ο δάσκαλος που σας ενέπνευσε;
– Στο πανεπιστήμιο, οι -αρχικά- υφηγητές Κωνσταντίνος Τσάτσος και Παναγιώτης Κανελλόπουλος, οι έπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο πρώτος, πρωθυπουργός ο δεύτερος.
-Ακαδημαϊκός, υπουργός Παιδείας, πανεπιστημιακός. Η ύψιστη διάκριση;
– Στη συνείδησή μου είναι ισότιμες οι διαδοχικές ιδιότητές μου, ως καθηγητού πανεπιστημίου, ακαδημαϊκού ή και υπουργού Παιδείας. Μέλημα είχα πάντοτε να εκπληρώ το αντίστοιχο καθήκον μου άριστα, δίχως φειδώ των πνευματικών μου δυνάμεων.
– Μοιραστήκατε μεταξύ Φιλοσοφίας, Φιλολογίας, Ιστορίας και πολιτικής. Ποια σας κέρδισε;
– Με την πολιτική ως διαχείριση εξουσίας ή ως δράση -έστω κομματική- δεν ασχολήθηκα ποτέ, αν και ως συγγραφεύς και ως αρθρογράφος πραγματεύθηκα -ήδη ως νέος- πολλά σπουδαία προβλήματα πολιτικής. Από νέος επίσης είχα ελκυσθεί από την Ιστορία και τη Φιλολογία. Τελικά, πρώτη θέση έχει στην πνευματική μου υπόσταση η Φιλοσοφία.
-Πόσα βιβλία έχετε συγγράψει μέχρι σήμερα; Ολα σε δημοτικίζουσα καθαρεύουσα;
– Εκτός από τη διδακτορική διατριβή μου, για την έννοια του δικαιώματος, γραμμένη στην καθαρεύουσα το 1939, και το βασικό μου σύγγραμμα «Φιλοσοφία του Δικαίου», γραμμένο σε καθαρεύουσα επίσης το 1954, όλα τα άλλα 32 βιβλία μου είναι γραμμένα σε πολύ φροντισμένη δημοτική, εφάμιλλη προς την κομψότητα και την ακρίβεια της καθαρεύουσας.
-Οι νέοι δείχνουν απογοητευμένοι και αγανακτισμένοι. Τι θα τους συμβουλεύατε;
– Να μη χάνουν το θάρρος τους, χρειάζεται σκληρός αγώνας, δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να εγκαταλείψουν την προσπάθειά τους.
-Στον πολιτισμό της Δύσης κυριαρχούν η φιλαυτία και ο οικονομισμός;
– Αν όχι κυριαρχούν, υπάρχουν όμως σε κάποιο βαθμό και δεν καταγγέλλονται ούτε καταπολεμούνται, όπως και όσο πρέπει.
-Πώς θα επανασχεδιάσουμε τον πολιτισμό μας;
– Με ταυτόχρονη έμπνευση από την αρχαία ελληνική σοφία, τη χριστιανική ηθική και την επίγνωση των αναγκών και των δυνατοτήτων της εποχής μας.
-Μια προσωπικότητα, πολιτική ή πνευματική, που ξεχώρισε από τη σύγχρονη ιστορία μας;
– Πολλοί ξεχώρισαν. Ως λειτουργός του πνεύματος, ο Διονύσιος Σολωμός. Ως πολιτικοί, ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, «η Μεγάλη Τετράς», αλλά και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Γεώργιος Καρτάλης, ο Σπύρος Μαρκεζίνης (για τους ζώντες είναι πρόωρο να γίνει λόγος).
