Τώρα που τυπικά τα Μνημόνια αποτελούν παρελθόν, τώρα που οι εταίροι μας χειροκροτούν τον ελληνικό λαό για τις θυσίες του, έχει σημασία να θυμηθούμε το colpo grosso που το ευρωιερατείο έστησε σε βάρος των Ελλήνων. Ας αρχίσουμε, λοιπόν, από τα προφανή και στοιχειώδη που στην περίπτωσή μας παρακάμφθηκαν για να μην βρεθούν με μαύρες τρύπες οι ευρωπαϊκές τράπεζες που είχαν στα χαρτοφυλάκιά τους ελληνικά ομόλογα, όπως εκ των υστέρων ομολόγησε και το Bloomberg.
Στον καπιταλισμό, λοιπόν, είναι κανόνας ότι μία χώρα που δεν μπορεί να πληρώσει τους δανειστές της χρεοκοπεί. Τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι πέφτει στα χέρια του ΔΝΤ. Το Ταμείο της επιβάλλει ένα σκληρό πρόγραμμα λιτότητας, συνδυασμένο με σαρωτικές αλλαγές νεοφιλελεύθερης κατεύθυνσης. Ταυτοχρόνως, όμως, επιβάλει στους δανειστές και το κούρεμα του χρέους. Κούρεμα σε ποσοστό που θα επιτρέψει στη χρεοκοπημένη χώρα να ξανασταθεί με κάποιον τρόπο στα πόδια της και να μπορέσει να πληρώσει το χρέος που θα παραμείνει μετά το κούρεμα.
Ας μην ξεχνάμε ότι στον καπιταλισμό ευθύνη δεν έχει μόνο ο δανειζόμενος, έχει και ο δανειστής. Εάν ήταν κάθε κράτος να πληρώνει το χρέος του, δεν θα υπήρχε διαφοροποίηση στο επιτόκιο δανεισμού. Η διαφορά στα επιτόκια δανεισμού αντανακλά ακριβώς τη διαφορά ρίσκου. Το κούρεμα, λοιπόν, ενός μη βιώσιμου δημόσιου χρέους είναι η τιμωρία του δανειστή, ο οποίος δεν υπολόγισε σωστά το ρίσκο, ή ρισκάρισε και έχασε.
Όσον αφορά το ελληνικό χρέος το 2009-10, δεν υπάρχει οικονομολόγος στην υφήλιο που να υποστηρίζει ότι ήταν βιώσιμο. Η Ελλάδα, άλλωστε, την άνοιξη του 2010 είχε αποκλεισθεί από τις αγορές. Οι γερμανικές και οι γαλλικές τράπεζες που τότε είχαν στα χέρια τους τον μεγάλο όγκο των ελληνικών ομολόγων δεν ήθελαν να υποστούν το αναγκαίο κούρεμα. Ούτε οι κυβερνήσεις στο Βερολίνο και στο Παρίσι το ήθελαν, επειδή θα έπρεπε να καλύψουν την τρύπα που θα δημιουργούσε το κούρεμα. Για την ακρίβεια, θα υποχρεώνονταν να ανακεφαλαιοποιήσουν τις τράπεζες τους με χρήματα από τον γερμανικό και τον γαλλικό κρατικό προϋπολογισμό.
Δανειακές συμβάσεις για να μας πληρώνεις
Αντί γι’ αυτό και αφού βρήκαν τους αναγκαίους πρόθυμους στο ελληνικό πολιτικό σύστημα, εφάρμοσαν το colpo grosso. Έβαλαν όλες οι χώρες-μέλη της Ευρωζώνης, ακόμα και τις πιο φτωχές, να δανείσουν την Ελλάδα -ανάλογα με το ποσοστό τους στο ΑΕΠ της Ευρωζώνης- για να πληρώσει στο άρτιο (στην ονομαστική τιμή τους) όλα τα ομόλογα που έληγαν μέχρι τις αρχές του 2012, όταν έγινε το περιβόητο PSI.
Οι γερμανικές και γαλλικές τράπεζες είχαν εσωτερική πληροφόρηση από τις κυβερνήσεις τους, οι οποίες και αποφάσιζαν σχετικά. Κράτησαν, λοιπόν, τα ελληνικά ομόλογα που έληγαν μέχρι τις αρχές του 2012, ξέροντας ότι θα τα πληρωθούν στο ακέραιο. Τα υπόλοιπα, που έληγαν αργότερα, τα «έσπρωξαν» στη δευτερογενή αγορά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην πληρώσουν το τίμημα της επιπολαιότητάς του να δανείσουν στην Ελλάδα ποσά που ουσιαστικά δεν μπορούσε να αποπληρώσει.
Με το πρώτο Μνημόνιο, λοιπόν, η Ελλάδα βρέθηκε σε τριπλά χειρότερη θέση:
- Πρώτον, το χρέος της πέρασε από το ευνοϊκό ελληνικό δίκαιο στο δυσμενές για τον οφειλέτη αγγλικό δίκαιο.
- Δεύτερον, το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ εκτοξεύθηκε παρά το PIS, λόγω της δραστικής συρρίκνωσης του ΑΕΠ.
- Τρίτον, ο κορμός του ανεπομείναντος χρέους έπαψε να είναι χρέος προς ιδιώτες και έγινε χρέος προς κράτη. Η αλλαγή αυτή κατέστησε από πολιτικής απόψεως εξαιρετικά δύσκολο μελλοντικό κούρεμά του.
Μεταμοντέρνα αποικία
Η ειρωνεία της υπόθεσης είναι πως αυτοί που έστησαν το colpo grosso επικαλούνταν στη συνέχεια το αποτέλεσμα της δικής τους μεθόδευσης (το γεγονός ότι η Ελλάδα μετά την ψήφιση του πρώτου Μνημονίου και της πρώτης δανειακής σύμβασης χρώσταγε κατά κανόνα σε κράτη, δηλαδή σε φορολογούμενους) για να αρνηθούν την ελάφρυνση. Πρώτοι και καλύτεροι οι Μέρκελ και Σόιμπλε.
Γι’ αυτούς, το ελληνικό χρέος δεν ήταν ένα πρόβλημα που έπρεπε να επιλυθεί. Πρώτον, για να μπορέσει η Ελλάδα να σταθεί και πάλι στα πόδια της. Δεύτερον, για να αντιμετωπισθεί ένας παράγοντας αστάθειας στην Ευρωζώνη. Γι’ αυτούς το ελληνικό χρέος χρησιμοποιήθηκε σαν όπλο για τη μετατροπή του αδύναμου κρίκου της ευρωπαϊκής αλυσίδας (Ελλάδα) σε μεταμοντέρνα αποικία, στην οποία έχουν πάψει να ισχύουν οι κανόνες και οι ποικίλες οικονομικές-κοινωνικές προδιαγραφές που ισχύουν ως κοινοτικό δίκαιο στην υπόλοιπη ΕΕ.
Με το colpo grosso ουσιαστικά παρακάμφθηκαν οι κανόνες του καπιταλισμού. Γιατί η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου αποδέχθηκε τη μεθόδευση του ευρωιερατείου; Είχε δίκιο όταν έλεγε πως κληρονόμησε μία δημοσιονομική βόμβα, αν και είχε προειδοποιηθεί γι’ αυτό και δεν έκανε τίποτα για να προλάβει τα χειρότερα. Η κυβέρνησή του διέπραξε αλλεπάλληλα λάθη. Δεν προσπάθησε σοβαρά να απενεργοποιήσει τη δημοσιονομική βόμβα που κληρονόμησε. Για την ακρίβεια, προκάλεσε την έκρηξή της, αυξάνοντας μάλιστα το κόστος για τη χώρα.
«Μνημόνιο ή χρεοκοπία;»
Το πολιτικό όπλο της κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου ήταν το εκβιαστικό δίλημμα «Μνημόνιο ή χρεοκοπία». Με αυτό το όπλο εφαρμόστηκε η τακτική του σοκ, που το ΔΝΤ έχει ήδη εφαρμόσει σε άλλες χώρες. Η τακτική αυτή έχει σκοπό να ακινητοποιεί την κοινωνία, ώστε να μην είναι σε θέση να αντιδράσει όταν υποβάλλεται σ’ αυτό το ιδιότυπο κράμα «θεραπείας» που συνδυάζει το νεοφιλελευθερισμό και τη λεηλασία.
Το επιτυγχάνουν, προβάλλοντας εκβιαστικά διλήμματα, τα οποία επιδέχονται μονοσήμαντη απάντηση. Με άλλα λόγια, βάζουν την κοινωνία να διαλέξει ανάμεσα στην υποτιθέμενη καταστροφή και στην επώδυνη θεραπεία που της προτείνουν. Υπό το κράτος αυτού του εκβιαστικού διλήμματος, η ελληνική Βουλή ψήφισε το πρώτο Μνημόνιο και τα δύο επόμενα που ακολούθησαν.
Γιατί, όμως, η χρεοκοπία θα ήταν περισσότερο καταστροφή από αυτό που συντελέσθηκε τα τελευταία οκτώ και χρόνια; Προφανώς, σε περίπτωση χρεοκοπίας θα είχε επιβληθεί μία βίαιη δημοσιονομική προσαρμογή. Αυτή, όμως, επιβλήθηκε και με τα Μνημόνια. Πιθανότατα θα είχε επιβληθεί με ταχύτερο ρυθμό. Με τη χρεοκοπία, όμως, εκ των πραγμάτων θα είχε κουρευτεί το χρέος και μάλιστα δραστικά, προκειμένου να καταστεί βιώσιμο.
Η απειλή του ευρωιερατείου για να μη συμβεί αυτό ήταν πως εάν η Ελλάδα επέλεγε να κηρύξει χρεοκοπία, θα την εξανάγκαζε να φύγει από το ευρώ. Είναι αμφίβολο εάν σ’ εκείνες τις συνθήκες η απειλή αυτή θα γινόταν πράξη, λόγω του συστημικού κινδύνου που θα προέκυπτε τότε για ολόκληρη την Ευρωζώνη. Ακόμα και εάν υποθέσουμε, όμως, ότι θα συνέβαινε υπήρξε η οποιαδήποτε αξιόπιστη μελέτη για τα συν και πλην των δύο επιλογών;
Η απάντηση είναι όχι. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα ήταν ιδεολογικά και πολιτικά μονοδρομισμένο. Το ίδιο και η ελληνική κοινή γνώμη, η οποία ήθελε να πιστέψει τις διαβεβαιώσεις για σύντομη έξοδο από την κρίση. Χρειάσθηκε να υποστεί όσα υπέστη τα τελευταία οκτώ χρόνια για να κάνει δεύτερες σκέψεις και όχι πάντα.
Και στα γόνατα και σε ομηρία
Το μόνο σίγουρο είναι, πάντως, πως οι Γερμανοί και οι Γάλλοι διέσωσαν τις τράπεζές τους, φορτώνοντας όλο το βάρος στον ελληνικό λαό και σε όσους απροειδοποίητους τρίτους υπέστησαν το κούρεμα του PSI στις αρχές του 2012. Μετά από αυτό τον επιτυχέστατο γι’ αυτούς χειρισμό της ελληνικής χρεοκοπίας, πως να μην επαινούν τους Έλληνες που πλήρωσαν ολόκληρο τον λογαριασμό!
Έτσι φθάσαμε στο σήμερα. Η Ελλάδα βγαίνει από τα Μνημόνια, αλλά έχοντας η οικονομία και η κοινωνία υποστεί καταστροφές. Και βεβαίως έχοντας αναλάβει επώδυνες δεσμεύσεις για πολλά-πολλά χρόνια (π.χ. δυσβάσταχτο πρωτογενές πλεόνασμα). Αν και είναι κοινός τόπος πως το ελληνικό χρέος και μετά το PSI παραμένει μη βιώσιμο έχει αποκλεισθεί με τη βούλα του Eurogroup και με την ελληνική υπογραφή πως η ελάφρυνση δεν θα προκύψει από κούρεμα. Τα μέτρα αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους ήταν δειλά, γεγονός που αντί να λύνει το πρόβλημα το μεταθέτει.
Είναι κοινός τόπος για τους ανεξάρτητους οικονομολόγους πως το ελληνικό χρέος παραμένει μη βιώσιμο και μετά τα μεσοπρόθεσμα μέτρα που αποφάσισε το Eurogroup. Αυτός είναι ο λόγος, άλλωστε, που το ΔΝΤ αρνήθηκε να συμμετάσχει χρηματοδοτικά στο ελληνικό πρόγραμμα και η ΕΚΤ αρνήθηκε να εντάξει την Ελλάδα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Το αποτέλεσμα είναι η ελληνική οικονομία να παραμένει και στα γόνατα και σε ιδιότυπη ομηρία.0
Σταύρος Λυγερός . Από SL.press.gr
