Της Γιώτας Ιωακειμίδου
Ο Βασίλειος Α′ ο Μεγαλοκομνηνός βασίλεψε από το 1332-1340. Πρώτη του σύζυγος υπήρξε η Ειρήνη Παλαιολογίνα καταγόμενη από τη μεγάλη οικογένεια των Παλαιολόγων, συγκεκριμένα ήταν νόθα κόρη του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ανδρόνικου Γ΄ Παλαιολόγου. Ο γάμος αυτός δεν ευτύχησε, καθώς ήταν αποτέλεσμα πολιτικών σκοπιμοτήτων.
Το διαζύγιο από την Ειρήνη Παλαιολογίνα και ο γάμος με την Ειρήνη την Τραπεζούντια το 1338 θεωρήθηκε μεγάλο σκάνδαλο και μοιχεία και συντάραξε τα ήθη της εποχής. Οι αντιδράσεις ήταν από πολλές πλευρές. Πρώτα-πρώτα αντέδρασε οι πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεις Ιωάννης ΙΔ΄ Καλέκης, επειδή χωρίς να πάρει διαζύγιο, έδιωξε τη σύζυγό του και συζούσε με την ερωμένη του. Ο πατριάρχης ζητούσε επιτακτικά από τον μητροπολίτη Τραπεζούντας Ακάκιο να επαναφέρει τον βασιλιά στην ηθική τάξη. Ο πατριάρχης σε επιστολή του στον μητροπολίτη Τραπεζούντας Ακάκιο περιγράφει την παρεκτροπή του αυτοκράτορα Βασιλείου Μεγαλοκομνηνού ως εξής: «έμαθα ότι ο αυθέντης της Τραπεζούντας δεν στέργει την σύζυγό του, την περιφρονεί και την πικραίνει, παρόλο που με διαβεβαιώσατε ότι δεν συμβαίνει τίποτα από αυτά». Ο πατριάρχης ζητάει από τον μητροπολίτη να συνετίσει τον μοιχό.
Παρά τις προσπάθειες του Ακάκιου το βασιλικό ζεύγος χωρίζει με έριδες και μεγάλο μίσος. Ο πατριάρχης και η ιερά σύνοδος επανέρχονται κατηγορώντας με σφοδρότητα τον Ακάκιο και τους αρχιερείς, επειδή ανέχτηκαν το διαζύγιο, πράξη όπως υποστηρίζουν «επάρατη και άνομη». Τους απειλεί δε να τους αφορίσει όλους και να τους εκβάλλει από το σώμα της εκκλησίας.
Ο πατριάρχης επηρεάστηκε βεβαίως από τον αυλικό Νικηφόρο Γρηγορά, ο οποίος χαρακτήριζε την Ειρήνη την Τραπεζούντια ως μοιχαλίδα, και από τον ίδιο τον αυτοκράτορα, πατέρα της Ειρήνης Παλαιολογίνας, Ανδρόνικου Γ΄ Παλαιολόγου (1328-1341).
Τα πράγματα όμως δεν ήταν ακριβώς έτσι. Τα πραγματικά αίτια του διαζυγίου δεν ήταν μόνον λόγοι ηθικοί, αλλά κυρίως πολιτικοί. Την Ειρήνη Παλαιολογίνα την είχαν επιβάλλει ως σύζυγο οι σχολάριοι. Αυτοί είχαν έρθει στην Τραπεζούντα μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204 και συντέλεσαν στην ίδρυση της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας. Στην Τραπεζούντα όμως υπήρχε και ντόπια ολιγαρχία, οικογένειες δυνατών, όπως των Δωρανιτών, των Καβασιτών, των Ζανιχιτών και Καμαχηνών. Οι μεταξύ τους διαμάχες για την επικράτησή τους ήταν σφοδρές και άγγιζαν και τον ίδιο τον αυτοκράτορα. Όλοι οι εμφύλιοι σπαραγμοί στην Τραπεζούντα είχαν σαν αιτία την φιλαρχία αυτών των οικογενειών. Οι σχολάριοι σαν επήλυδες που ήταν δεν είχαν τόσο μεγάλη υποστήριξη από τους γηγενείς, τους υποστήριζε όμως η Βυζαντινή αυλή.
Οι σχολάριοι ήταν αυτοί οι οποίοι βοήθησαν τον Βασίλειο Α΄ να εκθρονίσει άνομα τον ανεψιό του Μανουήλ Β΄ και να ανέλθει στον θρόνο. Συνέπεια αυτής της βοήθειας ήταν να επιβάλλουν τον γάμο του Βασιλείου με την Ειρήνη Παλαιολογίνα. Με αυτόν τον γάμο ήθελαν να δέσουν την τύχη της Τραπεζούντας στο άρμα του Βυζαντίου και να αποκτήσουν οι ίδιοι μεγάλη δύναμη παραγκωνίζοντας τις άλλες μεγάλες οικογένειες.
Ο Βασίλειος ήταν ελεύθερη φύση και πολύ γρήγορα άρχισε να ενοχλείται από τον σφικτό εναγκαλισμό των σχολαρίων. Η καημένη η Ειρήνη του θύμιζε καθημερινά αυτό το άχθος. Άρχισε να την απεχθάνεται και να την μισεί. Πολύ σύντομα την έδιωξε από το παλάτι. Εγκαθιστά στο παλάτι την ερωμένη του Ειρήνη την Τραπεζούντια και αποκτά μαζί της δυο παιδιά. Οι γνώμες διίστανται, άλλοι την αποκαλούν μοιχαλίδα και εταιρίδα, ενώ ο Πανάρετος την αποκαλεί «Δέσποινα» και λεει ότι ο γάμος αυτός ευλογήθη το 1339 μ. Χ. και είναι νόμιμη σύζυγος του βασιλιά κυρ – Βασιλείου.
Ο Ακάκιος δεν είχε το θάρρος να εκθέσει στον πατριάρχη και την ιερά σύνοδο τα πραγματικά αίτια του διαζυγίου. Κατάφερε όμως να βοηθήσει ώστε να παντρευτεί το παράνομο ζεύγος και έπεισε και την Παλαιολογίνα να μην προβεί σε καμιά ενέργεια. Αν ο Βασίλειος δεν φοβόταν την εκκλησία και τον λαό της Τραπεζούντας λέγεται ότι θα την είχε δολοφονήσει. Η προσβεβλημένη Ειρήνη έβγαινε στους δρόμους και καταριόταν το ζεύγος.
Ο αυτοκράτορας Βασίλειος πεθαίνει ξαφνικά στις 6 Απριλίου του 1340. Αμέσως μετά μπαίνει στο παλάτι η Ειρήνη Παλαιολογίνα με τη φρουρά της, διώχνει την Ειρήνη την Τραπεζούντια και την εξορίζει με τα δυο παιδιά της στο Βυζάντιο. Τα παιδιά είναι οι κατοπινοί βασιλείς Αλέξιος Γ΄ (1349-1390) και ο Καλογιάννης
Στέλνει μήνυμα στον αυτοκράτορα πατέρα της Ανδρόνικο Γ΄ Παλαιολόγο να της στείλει άμεσα γαμπρό, να νυμφευτεί και να ανέβει στον θρόνο. Ο αυτοκράτορας όμως έλειπε σε εκστρατεία στην Ελλάδα και ο γαμπρός καθυστερούσε να έλθει.
Μεθυσμένη από τη δύναμη της εξουσίας έκανε πολλά λάθη και προκάλεσε την αντίδραση του λαού και των αντίπαλων μερίδων. Οι ιθαγενείς άρχοντες δεν θα επέτρεπαν να διασαλευτεί η διαδοχή του θρόνου από τα καπρίτσια μιας γυναίκας. Ξεσηκώθηκαν, ξεσήκωσαν και τον λαό της Τραπεζούντας. Η κατάσταση οδηγείτο σε εμφύλια διαμάχη ξανά ανάμεσα στις γνωστές οικογένειες που ανέφερα πιο πάνω.
Ενώ οι αντίθετες μερίδες μάχονται γύρω από το παλάτι και τον ναό του Αγίου Ευγενίου, οι Ασπροπροβατάδες εισέρχονται στα οροπέδια και τα παρχάρια της Τραπεζούντας. Το 1341 μπαίνουν στην πόλη και την πυρπολούν. Μεγάλο πλήθος κατοίκων, κυρίως γυναικόπαιδα, χάθηκαν, όπως και ζώα στη μεγάλη αυτή πυρκαγιά. Το ίδιο καλοκαίρι ενσκήπτει λιμός, λόγω ανομβρίας και ακριδών.
Εν τω μεταξύ πεθαίνει ο πατέρας της και ο επόμενος αυτοκράτορας Ιωάννης Καντακουζηνός στέλνει τον 56χρονο Μιχαήλ Κομνηνό ως μέλλοντα σύζυγο της Ειρήνης.
Πριν φτάσει όμως ο γαμπρός, ξέσπασε στάση και η Ειρήνη φυλακίστηκε. Την ίδια τύχη θα έχει και ο επίδοξος γαμπρός. Μετά από πολλές περιπέτειες στον θρόνο ανέρχεται τελικά το 1349 ο Αλέξιος Γ΄ ο Μεγαλοκομνηνός, ο γιος του Βασιλείου Β΄ και της Ειρήνης της Τραπεζούντιας.
