Ο Αμερικανός ακαδημαϊκός και στοχαστής, Νόαμ Τσόμσκι,
αναλύει τις δέκα τεχνικές για τη χειραγώγηση της κοινής
γνώμης.
Το κείμενο αποτελεί μέρος μιας συλλογής συνεντεύξεων
του Ν.Τσόμσκι, όπου ο κορυφαίος διανοητής διαπιστώνει
διεισδυτικές παρατηρήσεις για τους θεσμούς που διαμορ-
φώνουν τη σκέψη του κοινού και οι οποίοι βρίσκονται στην
υπηρεσία της ισχύος και του κέρδους.
1. Η τεχνική της διασκέδασης
Πρωταρχικό στοιχείο του κοινωνικού ελέγχου, η τεχνική
της διασκέδασης συνίσταται στη στροφή της προσοχής του
κοινού από τα σημαντικά προβλήματα και
από τις μεταλλαγές που αποφασίστη-
καν...από τις πολιτικές και οικονομικές
ελίτ, με ένα αδιάκοπο καταιγισμό διασκε-
δαστικών και ασήμαντων λεπτομε-
ρειών.Η τεχνική της διασκέδασης είναι
επίσης απαραίτητη για να αποτραπεί το
κοινό από το να ενδιαφερθεί για ουσια-
στικές πληροφορίες στους τομείς της
επιστήμης, της οικονομίας, της Ψυχολο-
γίας, της Νευροβιολογίας και της Κυβερ-
νητικής. «Κρατήστε
αποπροσανατολισμένη την προσοχή του
κοινού, μακριά από τα αληθινά κοινωνικά προβλήματα, αιχ-
μαλωτισμένη σε θέματα χωρίς καμιά πραγματική
σημασία.Κρατήστε το κοινό απασχολημένο, απασχολημένο,
απασχολημένο, χωρίς χρόνο για να σκέφτεται• να επιστρέ-
φει κανονικά στη φάρμα με τα άλλα ζώα». Απόσπασμα από
το Όπλα με σιγαστήρα για ήσυχους πολέμους.
2 . Η τεχνική της δημιουργίας προβλημάτων,
και στη συνέχεια παροχής των λύσεων
Αυτή η τεχνική ονομάζεται επίσης «πρόβλημα-αντίδραση-
λύση». Πρώτα δημιουργείτε ένα πρόβλημα, μια «έκτακτη
κατάσταση» για την οποία μπορείτε να προβλέψετε ότι θα
προκαλέσει μια συγκεκριμένη αντίδραση του κοινού, ώστε
το ίδιο να ζητήσει εκείνα τα μέτρα που εύχεστε να το κά-
νετε να αποδεχτεί.Για παράδειγμα: αφήστε να κλιμακωθεί
η αστική βία, ή οργανώστε αιματηρές συμπλοκές, ώστε το
κοινό να ζητήσει τη λήψη μέτρων ασφαλείας που θα περιο-
ρίζουν τις ελευθερίες του.Ή, ακόμη: δημιουργήστε μια οι-
κονομική κρίση για να κάνετε το κοινό να δεχτεί ως αναγκαίο
κακό τον περιορισμό των κοινωνικών δικαιωμάτων και την
αποδόμηση των δημοσίων υπηρεσιών.
3. Η τεχνική της υποβάθμισης
Για να κάνει κάποιος αποδεκτό ένα απαράδεκτο μέτρο,
αρκεί να το εφαρμόσει σταδιακά κατά «φθίνουσα κλίμακα»
για μια διάρκεια 10 ετών. Μ’ αυτόν τον τρόπο επιβλήθηκαν
ριζικά νέες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες (νεοφιλελευ-
θερισμός) στις δεκαετίες του 1980 και 1990.Μαζική ανεργία,
αβεβαιότητα, «ευελιξία», μετακινήσεις, μισθοί που δεν δια-
σφαλίζουν πια ένα αξιοπρεπές εισόδημα• τόσες αλλαγές,
που θα είχαν προκαλέσει επανάσταση, αν είχαν εφαρμοστεί
αιφνιδίως και βίαια.
4. Η στρατηγική της αναβολής (Σαλαμοποιήση)
Ένας άλλος τρόπος για να γίνει αποδεκτή μια αντιλαϊκή
απόφαση είναι να την παρουσιάσετε ως «οδυνηρή αλλά
αναγκαία», αποσπώντας την συναίνεση του κοινού στο
παρόν, για την εφαρμογή της στο μέλλον. Είναι πάντοτε πιο
εύκολο να αποδεχτεί κάποιος αντί μιας άμεσης θυσίας μια
μελλοντική. Πρώτα απ’όλα, επειδή η προσπάθεια δεν πρέ-
πει να καταβληθεί άμεσα.Στη συνέχεια, επειδή το κοινό έχει
πάντα την τάση να ελπίζει αφελώς ότι «όλα θα πάνε καλύ-
τερα αύριο» και ότι μπορεί, εντέλει, να απο-
φύγει τη θυσία που του ζήτησαν. Τέλος,
μια τέτοια τεχνική αφήνει στο κοινό ένα κά-
ποιο χρονικό διάστημα, ώστε να συνηθίσει
στην ιδέα της αλλαγής, και να την αποδε-
χτεί μοιρολατρικά, όταν κριθεί ότι έφθασε
το πλήρωμα του χρόνου για την τέλεσή
της.
5 . Η στρατηγική του να απευθύνεσαι στο
κοινό σαν να είναι μωρά παιδιά
Η πλειονότητα των διαφημίσεων που
απευθύντονται στο ευρύ κοινό χρησιμοποι-
ούν έναν αφηγηματικό λόγο, επιχειρήματα, πρόσωπα και
έναν τόνο ιδιαιτέρως παιδικό, εξουθενωτικά παιδιάστικο,
σαν να ήταν ο θεατής ένα πολύ μικρ ό παιδί ή σαν να ήταν
διανοητικώς ανάπηρος.Όσο μεγαλύτερη προσπάθεια κατα-
βάλλεται να εξαπατηθεί ο θεατής, τόσο πιο παιδιάστικος
τόνος υιοθετείται από τον διαφημιστή. Γιατί; «Αν [ο διαφη-
μιστής] απευθυνθεί σε κάποιον σαν να ήταν παιδί δώδεκα
ετών, τότε είναι πολύ πιθανόν να εισπράξει, εξαιτίας του
έμμεσου και υπαινικτικού τόνου, μιαν απάντηση ή μιαν αν-
τίδραση τόσο απογυμνωμένη από κριτική σκέψη, όσο η
απάντηση ενός δωδεκάχρονου παιδιού». Απόσπασμα από
το «Όπλα με σιγαστήρα για ήσυχους πολέμους».
6 . Η τεχνική του να απευθύνεστε
στο συναίσθημα μάλλον παρά στη λογική
Η επίκληση στο συναίσθημα είναι μια κλασική τεχνική για
να βραχυκυκλωθεί η ορθολογιστική ανάλυση, επομένως η
κριτική αντίληψη των ατόμων. Επιπλέον, η χρησιμοποίηση
του φάσματος των αισθημάτων επιτρέπει να ανοίξετε τη
θύρα του ασυνείδητου για να εμφυτεύσετε ιδέες, επιθυ-
μίες, φόβους, παρορμήσεις ή συμπεριφορές…
7. Η τεχνική του να κρατάτε το κοινό σε άγνοια
και ανοησία
Συνίσταται στο να κάνετε το κοινό να είναι ανίκανο να αν-
τιληφθεί τις τεχνολογίες και τις μεθοδολογίες που χρησι-
μοποιείτε για την υποδούλωσή του. «Η ποιότητα της
εκπαίδευσης που παρέχεται στις κατώτερες κοινωνικές τά-
ξεις πρέπει να είναι πιο φτωχή, ώστε η τάφρος της άγνοιας
που χωρίζει τις κατώτερες τά-
ξεις από τις ανώτερες τάξεις να
μη γίνεται αντιληπτή από τις κα-
τώτερες». Απόσπασμα από το
« πλα με σιγαστήρα για ήσυχους
πολέμους».
8. Η τεχνική του να ενθαρρύνεις το κοινό
να αρέσκεται στη μετριότητα
Συνίσταται στο να παρακινείς το κοινό να βρίσκει «cool»
ό,τι είναι ανόητο, φτηνιάρικο και ακαλλιέργητο.
9. Η τεχνική του να αντικαθιστάς
την εξέγερση με την ενοχή
Συνίσταται στο να κάνεις ένα άτομο να πιστεύει ότι είναι
το μόνο υπεύθυνο για την συμφορά του, εξαιτίας της δια-
νοητικής ανεπάρκειάς του, της ανεπάρκειας των ικανοτήτων
του ή των προσπαθειών του. Έτσι, αντί να εξεγείρεται εναν-
τίον του οικονομικού συστήματος, απαξιώνει τον ίδιο τον
εαυτό του και αυτο-ενοχοποιείται, κατάσταση που περιέχει
τα σπέρματα της νευρικής κατάπτωσης, η οποία έχει μεταξύ
άλλων και το αποτέλεσμα της αποχής από οποιασδήποτε
δράση. Και χωρίς τη δράση, γλιτώνετε την επανάσταση!
10. Η τεχνική του να γνωρίζεις τα άτομα καλύτερα
από όσο γνωρίζουν τα ίδια τον εαυτό τους
Στη διάρκεια των τελευταίων πενήντα ετών, οι κατακλυ-
σμιαία πρόοδος της επιστήμης άνοιξε μια ολοένα και πιο
βαθειά τάφρο ανάμεσα στις γνώσει του ευρέως κοινού και
στις γνώσεις που κατέχουν και χρησιμοποιούν οι ιθύνουσες
ελίτ.Χάρη στη Βιολογία, τη Νευροβιολογία και την εφαρμο-
σμένη ψυχολογία, το «σύστημα» έφτασε σε μια εξελιγμένη
γνώση του ανθρώπινου όντος, και από την άποψη της φυ-
σιολογίας και από την άποψη της ψυχολογίας.
Το σύστημα έφτασε να γνωρίζει τον μέσο άνθρωπο κα-
λύτερα απ’ όσο γνωρίζει ο ίδιος τον εαυτό του. Αυτό ση-
μαίνει ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το σύστημα
ασκεί έναν πολύ πιο αυξημένο έλεγχο και επιβάλλεται με
μια μεγαλύτερη ισχύ επάνω στα άτομα απ’ όσο τα άτομα
στον ίδιο τον εαυτό τους.
Και όμως για να καταρρεύσουν όλα αυτά αρκεί μια στιγμή
αφύπνισης. Το «κόκκινο χάπι» που έλεγε ο Μορφέας στόν
Νέο στην ταινία Μatrix. Αν υπάρξει έστω μια φευγαλέα
στιγμή αφύπνισης όλο το οικοδόμημα καταστρέφεται και
πέφτει όπως μια κουρτίνα, και το κυριότερο η κουρτίνα αυτή
δεν μπορεί να αναρτηθεί ξανά. Για αυτό σας παρουσιάζουμε
τις 10 τεχνικές, μόλις τις παρατηρήσετε ότι συμβαίνουν
γύρω σας και εφαρμόζονται κάθε μέρα, η αφύπνιση έρχεται
νομοτελειακά. Για όποιον θέλει περισσότερη αφύπνιση ας
διαβάσει το «σπήλαιο του Πλάτωνα» και θα ξημερώσει ένας
καινούριος κόσμος.
Από το διαδίκτυο
Ν
