Ο Αύγουστος ήταν ο έκτος μήνας στο ρωμαϊκό ημερολόγιο και λεγόταν sextilis, αλλά προς τιμήν του Οκταβιανού Αύγουστου τον μετονόμασαν σε Αύγουστ (Σεβαστός) το έτος 8 π.Χ. . Ο ίδιος ο Οκταβιανός το 4 π.Χ. πρόσθεσε μια ακόμα μέρα. Λέγεται ότι το έκανε για να μην υστερεί ο μήνας αυτός ο αφιερωμένος στον ίδιο σε μέρες από τον Ιούλιο που είχε 31 μέρες και ήταν αφιερωμένος στον Ιούλιο καίσαρα. Αντίστοιχος μήνας των αρχαίων Ελλήνων ήταν ο Μεταγειτνιών, ενώ στο Βυζάντιο ήταν ο τελευταίος μήνας και η 31 Αυγούστου λεγόταν κλειδοχρονιά. Ο λαός τον ονόμασε συκολόγο, Δριμάρη, Αλουστος, Πενταφάγης, παχομύγης, τραπεζοφόρος.
Σε αλλοτινές εποχές που οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να ερμηνεύσουν τις καιρικές αλλαγές και άλλα φυσικά φαινόμενα τις απέδιδαν στα κακά πνεύματα και στις δαιμονικές παρουσίες που ζηλεύουν την ανθρώπινη ευτυχία. Έτσι λοιπόν πίστευαν ότι την όμορφη αυτή εποχή για τους ανθρώπους «χαλούσαν» τα κακά πνεύματα. Είναι οι δρίμες του Αυγούστου ή δρίματα. Η λέξη παράγεται από την λέξη δριμύς. Τα κακοποιά πνεύματα που κυριαρχούν αυτές τις μέρες φέρονται με σκληρότητα στους ανθρώπους και καταστρέφουν τις σοδιές και την υγεία τους. Στην Κύπρο τις αποκαλούσαν «κακαουστιές», κακές μέρες. Πίστευαν ότι διαρκούν από τρεις ως δώδεκα μέρες. Τα ξωτικά αυτά, οι καλικάντζαροι του καλοκαιριού, γυρίζουν στα βουνά και τα λαγκάδια και επηρεάζουν τα νερά. Αντίστοιχες δυσοίωνες μέρες εθεωρούντο και οι έξι πρώτες μέρες του Μαρτίου σχετική παροιμία το επιβεβαιώνει: «Τ΄ Αυγούστου οι δρίμες στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα», δηλαδή τον Αύγουστο σαπίζουν τα υφάσματα και τον Μάρτιο τα ξύλα.
Τις πρώτες μέρες του Αυγούστου «μηνολογιάζουν», δηλαδή προβλέπουν τον καιρό για όλους τους μήνες του χρόνου. Είναι τα γνωστά μερομήνια. Από τον καιρό των δώδεκα πρώτων ημερών μάντευαν τον καιρό όλου του χρόνου.
Στον Πόντο τις έλεγαν «σαπέας» (από το ρήμα σαπίζω). Στη διάρκεια τους δεν έπλεναν τα ρούχα, γιατί πίστευαν ότι θα σαπίσουν, δεν λούζονταν για να μην πέσουν τα μαλλιά τους, δεν έκοβαν ξύλα για να μην σκουληκιάσουν, δεν έκαναν γάμους ούτε βαπτίσεις. Δεν έμπαιναν στους κήπους για να μην σαπίσουν τα φυτά, δεν έκαναν ούτε τουρσιά. Όλα αυτά τα παθήματα τα έλεγαν «αυγουστιάσματα».
Κατά τη λαϊκή παράδοση ο Αύγουστος είναι ο μήνας που τρέφει τους άλλους έντεκα. Οι περισσότεροι καρποί συλλέγονταν αυτόν τον μήνα. Τα ξακουστά φουντούκια του Πόντου συλλέγονταν τώρα και εξάγονταν σε όλη την Ευρώπη. Καπνός, καρύδια, σταφύλια, δαμάσκηνα, απίδια ωρίμαζαν την εποχή αυτή.
Στα ψηλά μέρη του Πόντου ξεκινούσε το όργωμα των χωραφιών και ξεκινούσε η σπορά. Το όργωμα γινόταν με πρωτόγονο τρόπο, με το ξύλινο αλέτρι του Ησιόδου. Ακολουθούσε η σπορά, με το νέο φεγγάρι πάντα και το καλόπιασμα των βοδιών στα οποία έδιναν από μια χούφτα κριθάρι.
Στην περιοχή του παππού μου, το Επές, την εποχή αυτή αλώνιζαν τα σιτηρά, ζύμωναν ψωμιά με το νέο σιτάρι και έλεγαν ¨νε ΄ν ψωμίν και νε΄ ν καρδίαν (νέο ψωμί και νέα καρδιά).
Τον Αύγουστο γινόταν και οι προεργασίες της επιστροφής των ζώων από τα παρχάρια. Υπάρχει η παροιμία: «Επάτεσα σον Αύγουστον και ση χιονί την άκραν /τα ζα φεύ΄νε ας σον παρχάρ, φεύ΄νε αση ν αντάραν». Κατέβαζαν τα ζώα στα χαμηλά και άφηναν τα πρόβατα έξω στα χωράφια να κοπρίσουν την γη με τα κοπριά και ούρα, «κάθιζαν γιατάχ», δηλαδή έκαναν ένα στρώμα που λίπαινε τα χωράφια.
Ήταν ο μήνας που η καλή πόντια νοικοκυρά ετοίμαζε όλες τις προμήθειες του χειμώνα. Για τις τεμπέλες και τις ανεπρόκοπες έλεγε η λαϊκή παροιμία: «Αυγουστοκοδέσποινα, καλαντογυρεύτρα», δηλαδή η οικοδέσποινα που δεν έκανε καμία δουλειά και έμενε άπραγη τον Αύγουστο, τον Γενάρη θα ζητιανεύει, γιατί δεν θα είχε φροντίσει να έχει αποθέματα.
Όλοι οι πόντιοι τηρούσαν με μεγάλη ευλάβεια τη σαρακοστή του Αυγούστου, τη θεωρούσαν ισοδύναμη με την μεγάλη νηστεία της σαρακοστής. Θυμάμαι τη γιαγιά μου που την τηρούσε με ευλάβεια μέχρι τον θάνατό της στα 98 της χρόνια. Έτρωγε μόνον ψάρι και λάδι στις 6 Αυγούστου, της μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
Αύγουστε καλέ μου μήνα να ‘σουν δυο φορές τον χρόνο.
Εικ.: Λεπτομέρεια από πίνακα του Γιάννη τσαρούχη
(Πρώτη δημοσίευση – Αύγουστος 2016)
