Ανέκαθεν με απασχολούσε και προβλημάτιζε (ως απλό σκεπτόμενο άνθρωπο και λογικό ον) ο τρόπος λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου, πολύ δε περισσότερο αυτού των σύγχρονων Ελλήνων. Αναδιφώντας τελευταία έναν άκρως ενδιαφέροντα τόμο με συνεντεύξεις διάσημων συγγραφέων, έπεσα πάνω σε μια αξιοσημείωτη παρατήρηση η οποία, ως ένα σημείο τουλάχιστον, φωτίζει και εξηγεί τον παραπάνω προβληματισμό μου που, ενδεχομένως, να μην είναι μόνο δικός μου. Εξηγούμαι:
Σε μια ερώτηση που είχε υποβληθεί κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στον Joseph Heller το 1998, ένα χρόνο πριν το θάνατό του, από την συγγραφέα Ramona Koval (και δημοσιεύεται στο βιβλίο της Speaking Volumes – Conversations with remarkable writers, 2010) αναφορικά με το ενδιαφέρον του για το νεο-Δαρβινισμό, ο διάσημος συγγραφέας του Catch-22 απάντησε ως εξής:
Σε μια ερώτηση που είχε υποβληθεί κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στον Joseph Heller το 1998, ένα χρόνο πριν το θάνατό του, από την συγγραφέα Ramona Koval (και δημοσιεύεται στο βιβλίο της Speaking Volumes – Conversations with remarkable writers, 2010) αναφορικά με το ενδιαφέρον του για το νεο-Δαρβινισμό, ο διάσημος συγγραφέας του Catch-22 απάντησε ως εξής:
«Ίσως να οφείλεται στον κυνισμό μου, στην αίσθηση ότι είμαστε πολύ πιο περήφανοι για τον εαυτό μας απ’ ό,τι δικαιούμαστε, και πως όλα σχεδόν που μας συμβαίνουν σωματικά είναι προκαθορισμένα. Υπάρχει τώρα ένας άλλος τομέας που μ’ ενδιαφέρει [...] και αυτός ονομάζεται εξελικτική ψυχολογία – το γεγονός του πώς νιώθουμε, πώς σκεφτόμαστε, ακόμα και τι κάνουμε, είναι εκτός ελέγχου, συμπεριλαμβανομένου του χαρακτήρα μας, της προσωπικότητάς μας. Και υπάρχει ένα ενδιαφέρον κεφάλαιο στο βιβλίο Consilience του Edward O. Wilson, που ξεπερνά κατά πολύ τα όρια της αντίληψής μου, αλλά το τρίτο κεφάλαιο με γοήτευσε διότι καταπιάνεται με τα συμπεράσματα ανθρώπων οι οποίοι ειδικεύονται στον εγκέφαλο. Επισημαίνει κάτι που φαίνεται προφανές: πως δεν έχουμε κανέναν έλεγχο πάνω στον εγκέφαλό μας, και πως αυτός υπάρχει πριν από εμάς, και όλα στον εγκέφαλο προέρχονται ως αποτέλεσμα της γενετικής μας κληρονομιάς και εμπειρίας. Η εγκεφαλική επεξεργασία γίνεται με τρόπους που δεν μπορούμε να ελέγξουμε, και όλα όσα εσείς κι εγώ κάνουμε είναι προϊόν ενός εγκεφάλου που εκφράζεται ο ίδιος, κι εμείς δεν έχουμε κανέναν έλεγχο σ’ αυτό...»
Δεν ξέρω γιατί, αλλά έχω την αίσθηση ότι οι παραπάνω επισημάνσεις αφορούν κυρίως τους Έλληνες και ίσως λιγότερο τους άλλους λαούς. Διότι, παρατηρώντας ψύχραιμα το θέατρο του παραλόγου που αποκαλείται «ελληνική πραγματικότητα» και συγκεκριμένα πώς σκέφτονται και συμπεριφέρονται οι νεοέλληνες (πολιτικοί και πολίτες) και πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός τους – όχι σε εργαστηριακό επίπεδο αλλά στην καθημερινή πρακτική – δύσκολα θα μπορούσε να διαφωνήσει κανείς με τον ισχυρισμό του Heller όταν συμπεραίνει πως: «Δεν θα μπορούσα να πιστέψω [...] ότι δεν έχουμε κανέναν έλεγχο στο τι λέμε ή κάνουμε, στο τι είναι οι προσωπικότητές μας. Δεν μπορούμε να το πιστέψουμε αυτό. Αλλά επειδή δεν το πιστεύουμε, αυτό δεν σημαίνει πως δεν είναι έτσι...»
Σημ.: Ο αγγλικός όρος «catch-22 situation» (απ’ το ομώνυμο μυθιστόρημα του Heller) σημαίνει «μια κατάσταση η οποία εμποδίζει την ολοκλήρωση μιας σειράς δράσεων η οποία μπορεί να εδραιώσει μια ανωφελή αυτοδιαιωνιζόμενη αλληλουχία γεγονότων». Όρος που φωτογραφίζει ιδανικά τον φαύλο κύκλο των (πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών) των σημερινών αδιεξόδων της Ελλάδας.
