Ο Χόιτ Μπράιαν Γι, κινεζικής καταγωγής αναπληρωτής βοηθός ΥΠΕΞ των ΗΠΑ, είναι ένας έμπειρος διπλωμάτης, που υπηρέτησε σε δύσκολα πόστα. Από το Ζάγκρεμπ της Κροατίας, ήρθε ως γενικός πρόξενος στη Θεσσαλονίκη σε μια εποχή που τα Βαλκάνια έβραζαν ακόμα και από εκεί εστάλη να υπηρετήσει για ένα διάστημα στην Καμπούλ, προτού αναρριχηθεί στα υψηλά κλιμάκια της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Τον «Κινέζο» με τα άπταιστα ελληνικά επιστράτευσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, για να σβήσει τη φωτιά που πήγε να ανάψει στα Σκόπια και όπως δείχνουν τα πράγματα μάλλον τα κατάφερε – έστω προσωρινά. Από τη Δευτέρα που έφυγε από τα Σκόπια, αφού είδε την πολιτική και πολιτειακή ηγεσία, οι τόνοι έπεσαν, η ρητορική της όξυνσης αμβλύνθηκε κάπως και κατά πώς δείχνουν τα πράγματα η κατάσταση οδεύει προς εκτόνωση. Το τι ακριβώς διημείφθη στις συναντήσεις και αν υπάρχει παρασκήνιο δεν έχει γίνει ακόμα γνωστό. Ξέρουμε μόνο τι δήλωσε ο ίδιος αμέσως μετά και τι είπαν και οι πρωταγωνιστές της κρίσης συνομιλητές του.
Ο Χόιτ Μπράιαν Γι μπορεί να μην είναι... Χόλμπρουκ και θιασώτης της διπλωματίας του «οδοστρωτήρα», κατέστησε όμως, με τον ήρεμο και μειλίχιο λόγο του, σαφές στους αντιμαχομένους ότι οι ΗΠΑ δεν θα επιτρέψουν να εξελιχθεί η κρίση από πολιτική σε εθνοτική και να καταλήξουν Αλβανοί και Σλαβομακεδόνες στα όπλα, όπως την άνοιξη του 2001.
Μέχρι και την περασμένη Κυριακή, ο αμερικανικός παράγοντας έδειχνε να απουσιάζει από την πιο επικίνδυνη, τούτη την περίοδο, εστία έντασης των Βαλκανίων, την ΠΓΔΜ. Υπήρχε η εντύπωση ότι οι ΗΠΑ, μετά την αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο, έχουν πάψει να ενδιαφέρονται για τα Βαλκάνια και αποτέλεσμα αυτού του «κενού ισχύος» ήταν η συνεχής κλιμάκωση της κρίσης που απειλούσε να αποσταθεροποιήσει την ίδια τη χώρα και να εξαπλωθεί στις άλλες γύρω εύφλεκτες ζώνες.
Ηταν τέτοια η απαξίωση προς την αμερικανική πλευρά από τον Γκρούεφσκι, που ο ίδιος και ο πρόεδρος Ιβανόφ όχι μόνο αγνοούσαν τις συστάσεις και παραινέσεις του πρέσβη των ΗΠΑ στα Σκόπια, αλλά ενίοτε του κουνούσαν και το δάχτυλο, ενώ αγνοούσαν παντελώς τις ευρωπαϊκές παρεμβάσεις της Φεντερίκα Μογκερίνι. Ο Χόιτ Μπράιαν Γι, όμως, φαίνεται ότι ήρθε και έβαλε τα πράγματα στη θέση τους, αξιώνοντας να τηρηθούν οι συνταγματικές διαδικασίες με τον σχηματισμό «μεταρρυθμιστικής κυβέρνησης», του συνασπισμού Σοσιαλδημοκρατών και αλβανικών κομμάτων, ενώ προέβαλε και το καρότο της ένταξης στις ευρωατλαντικές δομές. Οι δυτικοί δεν μπορούσαν να αφήσουν να εξελιχθεί άλλο η κρίση. Πολύ περισσότερο, μάλιστα, όταν στο παιγνίδι έχει εμπλακεί και η Ρωσία, παίρνοντας ανοικτά το μέρος του εθνικιστή Γκρούεφσκι και καλώντας, διά του Πατριάρχη Κυρίλλου, στη Μόσχα τον πρόεδρο Ιβανόφ προκειμένου να τον παρασημοφορήσει για την προσφορά του στην... Ορθοδοξία.
Ποιος μπορούσε να πιέσει τους εμπλεκομένους στην αντιπαράθεση ώστε να αποκατασταθεί η συνταγματική ομαλότητα, να λειτουργήσει το δημοκρατικό πολίτευμα και, κυρίως, να μη διαταραχθεί η αρμονική συμβίωση των δύο κοινοτήτων; Αποδείχθηκε πως οι Αμερικανοί εξακολουθούν να έχουν τον πρώτο λόγο στη διατήρηση της αρχιτεκτονικής ασφάλειας και του συνοριακού status, που οικοδομήθηκε μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας στα Δυτικά Βαλκάνια, και πολύ δύσκολα θα την εμπιστευθούν στους Ευρωπαίους.
Η λύση
Οι εξελίξεις τρέχουν στα Σκόπια και εκτός απροόπτου ο Ζάεφ και τα αλβανικά κόμματα θα σχηματίσουν τελικά κυβέρνηση. Η αίσθηση, ωστόσο, που κυριαρχεί είναι ότι με την αμερικανική παρέμβαση αποσοβήθηκαν τα χειρότερα και η πολιτική ομαλότητα θα αποκατασταθεί βήμα βήμα. Οι πάντες, ωστόσο, γνωρίζουν ότι όσο παραμένει στο πολιτικό παιγνίδι ο Γκρούεφσκι, τα πράγματα δεν πρόκειται να ηρεμήσουν. Η σημερινή κρίση φέρει ξεκάθαρα το όνομά του. Ως πρωθυπουργός, επί τρεις θητείες, με την πολιτική του εξαρχαϊσμού και το αφήγημα του «μακεδονισμού», αλλά και τη συνεχή υπονόμευση, διά της απονεύρωσης της Συμφωνίας της Αχρίδας, έσπρωξε στην απέναντι πλευρά, αντί να φέρει κοντά το ισχυρό αλβανικό στοιχείο (πλησιάζει το 30% του πληθυσμού), το οποίο συσπειρώθηκε σε εθνικιστική βάση αφήνοντας περιθώρια σε οράματα τύπου Μεγάλης Αλβανίας. Δεν δίχασε, όμως, μόνο τις δύο εθνότητες, αλλά και την ίδια τη σλαβομακεδονική κοινωνία, κυβερνώντας με «εργαλεία» το κομματικό και διεφθαρμένο κράτος, χειραγωγημένη δικαιοσύνη, φιμωμένα ΜΜΕ και ένα απίστευτο δίκτυο μυστικών υπηρεσιών που έφτασε σε σημείο, όπως αποκαλύφθηκε με ντοκουμέντα, να παρακολουθεί για λογαριασμό τους τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις 30.000 πολιτών.
Ηταν αυτοί οι λόγοι για τους οποίους ακόμα και ο δυτικός παράγοντας ήθελε να απαλλαγεί από τον πρώην εκλεκτό του, εκτιμώντας πως αποτελεί παράγοντα ανωμαλίας και τροχοπέδη για την ευρωατλαντική πολιτική της ΠΓΔΜ. Και έτσι έγιναν οι πρόωρες εκλογές, με τον εθνικιστή ηγέτη να μην αποδέχεται την τήρηση του συντάγματος και να επιμένει σε εκ νέου προσφυγή στην κάλπη προσδοκώντας στην υφαρπαγή της ψήφου των Σλαβομακεδόνων διά της διχαστικής επίκλησης «κίνδυνου» αλβανοποίησης του κράτους. Φοβάται ενδεχομένως πως εάν δεν κυβερνήσει, κινδυνεύει να πάει φυλακή, δεδομένου ότι η ανεξάρτητη εισαγγελέας που τοποθετήθηκε από τη Βουλή για να διερευνήσει τα έργα και τις ημέρες της διακυβέρνησής του, έχει ασκήσει εναντίον του διώξεις για βαρύτατα αδικήματα.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ -Σταύρος Τζίμας
.jpg)
