Ο άλλος πόλεμος για τα γενόσημα

Tου 

Πασχου Mανδραβελη

Στις αρχές της δεκαετίας του ’50 η πολιομυελίτιδα ήταν η πιο μεταδοτική νόσος στις ΗΠΑ. Το 1955 ο μεγάλος Αμερικανός καθηγητής Jonas Edward Salk ανακοίνωσε την ανακάλυψη του εμβολίου κατά του θανατηφόρου ιού. Mετά την ανακάλυψη, ο ερευνητής ρωτήθηκε ποιος θα έχει την πατέντα για το νέο φάρμακο. «Θα έλεγα ο κόσμος», απάντησε ο Salk. «Δεν υπάρχει πατέντα. Mπορείς να πατεντάρεις τον ήλιο;».

Κατά μια έννοια το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας ήταν ευθύς εξ αρχής γενόσημο φάρμακο. Επειδή δεν είχε πατέντα (ένα νομικό τερτίπι που δημιουργεί τεχνητό μονοπώλιο για περιορισμένο χρόνο) εκατομμύρια παιδιά εμβολιάστηκαν και η ασθένεια θεωρείται σχεδόν εξαφανισμένη.

Αυτή τη στιγμή σε ολόκληρο τον κόσμο διεξάγεται ένας διαφορετικός πόλεμος για τα γενόσημα. Πολλές χώρες, των οποίων ο πληθυσμός μαστίζεται από ασθένειες, παράγουν «πειρατικά» τα φάρμακα που χρειάζονται, ώστε να εξασφαλίσουν ότι ειδικά οι φτωχοί δεν θα πεθάνουν επειδή κάποια πολυεθνική έχει ένα χαρτί που της δίνει την ευκαιρία να τιμολογεί τα φάρμακα όπως θέλει. Το 2000 η Βραζιλία είχε καταγεγραμμένα 1,2 εκατ. κρούσματα AIDS. Η θεραπεία κάθε ασθενούς κόστιζε με πατενταρισμένα φάρμακα 4.500 δολάρια κατ’ έτος (το ίδιο κοκτέιλ στις αναπτυγμένες χώρες τιμολογούνταν 10.000 δολ.). Τα οκτώ από τα 12 φάρμακα του κοκτέιλ παράγονταν τοπικά, αλλά η κυβέρνηση αποφάσισε να επιτρέψει την εισαγωγή γενοσήμων τους από όλο τον κόσμο. Φυσικά έγινε ο «κακός χαμός». Οι ΗΠΑ (πιεζόμενες από το λόμπι των φαρμακοβιομηχανιών) προσέφυγαν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, αλλά τελικά η Βραζιλία κέρδισε. Κατάφερε να δώσει καθολική περίθαλψη στους ασθενείς, εξοικονομώντας ταυτόχρονα 1,1 δισ. δολάρια. Η επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ σχεδόν ομόφωνα (απείχαν οι ΗΠΑ) ψήφισε ότι η πρόσβαση στην θεραπεία του AIDS είναι ανθρώπινο δικαίωμα.

Το ίδιο έκανε και η Νότια Αφρική όταν αποφάσισε να εισαγάγει από τρίτες χώρες φάρμακα που παράγονταν φθηνά επειδή παραβίαζαν τις πατέντες των παραγωγών εταιρειών. Επειτα από πολλές δικαστικές διαμάχες οι φαρμακευτικές εταιρείες συμβιβάστηκαν: δίνουν τα φάρμακα με έκπτωση 70 - 90%!

Ο πόλεμος για τα γενόσημα θα τραβήξει σε μάκρος. Οι φαρμακοβιομηχανίες υποστηρίζουν ότι οι πατέντες και η υψηλή τιμή χρηματοδοτούν την έρευνα για την παραγωγή νέων φαρμάκων. Οι ακτιβιστές υπέρ της καθολικής περίθαλψης δείχνουν τα υπέρογκα κέρδη των εταιρειών και ζητούν την ευρεία χρήση των γενόσημων φαρμάκων, ακόμη και με παραβίαση των νόμων περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Μόνο η ελληνική αριστερά, ξεκομμένη από τα παγκόσμια ρεύματα και τυφλωμένη από το αντιμνημονιακό της μένος, κράτησε επαμφοτερίζουσα στάση. Ενίσχυσε κατ’ ουσίαν το μέτωπο των εταιρειών, αναπαράγοντας κινδυνολογίες, αυτές που αποφέρουν σε κάποιους πολλά κέρδη σε βάρος των ασθενών και των ασφαλιστικών Ταμείων.

Τα λεφτά είναι πολλά. Ο τζίρος των συνταγογραφούμενων φαρμάκων θα είναι το 2013 παγκοσμίως 1 τρισ. δολάρια. Από αυτά τα λεφτά ένα μεγάλο ποσό δίνεται για το λόμπινγκ των εταιρειών. Πουθενά όμως στον κόσμο δεν βγαίνουν γιατροί στην τηλεόραση, όπως κατήγγειλε ο κ. Λοβέρδος, για να κινδυνολογήσουν ότι: «Θα πεθάνουν οι άνθρωποι. Οδηγούνται στις ΜΕΘ σωρηδόν». Υπάρχει ιατρική δεοντολογία που τηρείται δρακόντεια από τους ιατρικούς συλλόγους. Στην Ελλάδα πάλι, πρόεδρος του μεγαλύτερου ιατρικού συλλόγου είναι ο κ. Γ. Πατούλης...

O Πάσχος Μανδραβέλης,αρθρογραφεί στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ των Αθηνών.