Μία εικόνα 1000 λέξεις: Η γυναίκα από το Δίστομο

Η μαυροντυμένη κοπέλα, η άσημη Μαρία Παντίσκα, είναι ίσως το πιο διάσημο πορτρέτο Ελληνίδας στον πλανήτη

Κωστής Χριστοδούλου

Μάρτιος 14 2015 08:04

Φθινόπωρο του 1944. Ο Ουκρανός φωτογράφος Ντμίτρι Κέσερ βρίσκεται στην Ελλάδα απεσταλμένος του περιοδικού Life και καταγράφει την υποχώρηση των Γερμανών . Χάρη σε αυτόν χρωστάμε μοναδικά ντοκουμέντα που έζησε η χώρα στην δεκαετία του '40. Ήταν παρόν με τον φακό του στα Δεκεμβριανά, στην επίσκεψη Τσόρτσιλ στην Αθήνα αλλά και αργότερα στον εμφύλιο πόλεμο.

Τον Οκτώβριο επισκέφθηκε και το μαρτυρικό Δίστομο λίγο μετά από τις θηριωδίες των Γερμανών και απαθανάτισε τους εναπομείναντες κατοίκους να προσπαθούν να σταθούν στα πόδια τους. Εκεί, μεταξύ των άλλων φωτογραφίζει την μαυροφορεμένη Μαρία Παντσίκα η οποία έμελλε να γίνει μία από τις πιο γνωστές φωτογραφίες που απεικονίζουν τον πόνο της απώλειας. Τις φωτογραφίες μαζί με τις μαρτυρίες τις στέλνει πίσω στην Αμερική και αυτές δημοσιεύονται τελικά στις 27 Νοεμβρίου στο Life.

To τεύχος αυτό ήρθε ξανά στο φως χάρη στην επιμονή ενός φοιτητή από το Δίστομο που σπούδαζε στην Καλιφόρνια. Έτσι αφηγείται ο ίδιος την εύρεση του περιοδικού στο “Αράχωβας Blog”: Το περασμένο καλοκαίρι περπατούσαμε με ένα φίλο στο Berkeley χωρίς συγκεκριμένο προορισμό. Δίπλα μας σε ένα ισόγειο κτήριο που έμοιαζε αποθήκη γίνονταν δημοπρασίες. Αποφασίσαμε να μπούμε  από περιέργεια, εκείνος για τα αντικείμενα της δημοπρασίας, εγώ και για την διαδικασία.

Στον τεράστιο χώρο υπήρχε ό,τι μπορείς να φανταστείς, από μικρά διακοσμητικά μέχρι αντίκες αυτοκινήτων, όλα για δημοπρασία. Χωριστήκαμε κι ο καθένας κατευθύνθηκε στα ενδιαφέροντά του. Σε ένα έδρανο ψηλό όπως στις αίθουσες δικαστηρίων οι υπεύθυνοι έβγαζαν σε δημοπρασία ένα ένα τα αντικείμενα  σύμφωνα με μια προκαθορισμένη σειρά που είχαμε κι εμείς στα χέρια μας. Ο φίλος έκανε δυο απόπειρες να πάρει κάποια βιβλία χωρίς επιτυχία. Κάποιοι αποφασισμένοι ανέβαζαν τις τιμές σε απαγορευτικά ύψη.

Συνέχιζα να περιεργάζομαι τα αντικείμενα μέχρι που έπεσα πάνω σε στοίβες παλιών περιοδικών Life τοποθετημένα σε ράφια και ταξινομημένα ανά δεκαετία. Κοίταξα χρονολογίες και είδα ότι υπήρχαν τεύχη ακόμα και πριν το ´50. Αυτό ενίσχυσε το ενδιαφέρον μου για τη δημοπρασία και έκανε την αναζήτηση συγκεκριμένη πλέον. Έψαξα να βρω το τεύχος με το αφιέρωμα στη σφαγή του Διστόμου. Ήξερα το έτος, 1944, αλλά όχι ακριβή ημερομηνία. Μια αναζήτηση στο κινητό μου έδωσε 29 Νοεμβρίου. Όμως όσο κι αν έψαχνα τεύχος με αυτή την ημερομηνία δεν βρήκα. Το Life ήταν εβδομαδιαίο, υπήρχαν πολλά τεύχη και τα εξώφυλλα δεν παρέπεμπαν πουθενά. Συνέχισα την αναζήτηση στο διαδίκτυο μέσω του κινητού και είδα ότι σε άλλη πηγή η ημερομηνία ήταν διαφορετική, 27 Νοεμβρίου 1944.

Πράγματι στις στοίβες με τα παλιά περιοδικά υπήρχε τεύχος με αυτήν την ημερομηνία. Το κράτησα στα χέρια μου αλλά δεν ήταν αυτό που περίμενα να δω. Από όσα είχα κατά καιρούς διαβάσει μου είχε σχηματιστεί η εντύπωση ότι η φωτογραφία σύμβολο της Μαρίας Παντίσκα που όλοι έχουμε δει σε αφίσες και φυλλάδια, ήταν εξώφυλλο του τεύχους κι εδώ έβλεπα μια αμερικανίδα στρατιώτη. Αργότερα διάβασα ότι ήταν η ηθοποιός Γερτρούδη Λόρενς η οποία είχε συμπληρώσει μια περιοδεία επτά εβδομάδων στις συμμαχικές εμπροσθοφυλακές στην Ευρώπη.

Όταν όμως ξεφύλλισα το περιοδικό, βρήκα στη σελίδα 21 σχεδόν ολοσέλιδη τη γνωστή  φωτογραφία. Ήταν ένα αφιέρωμα στις καταστροφές που έκαναν οι Γερμανοί στη χώρα μας και μέσα σ´ αυτό το αφιέρωμα τη μεγαλύτερη έκταση είχε  η σφαγή του Διστόμου.

Τα εκατοντάδες περιοδικά life που υπήρχαν εκεί είχαν  πουληθεί όλα μαζί σε κάποιον συλλέκτη που όταν  είδε την επιμονή μου να ξεφυλλίζω το συγκεκριμένο τεύχος με πλησίασε. Του ζήτησα αν γίνεται να το αγοράσω. Δέχθηκε και χωρίς περισσότερες  εξηγήσεις για το τι σημαίνει το τεύχος αυτό για μένα, κανονίσαμε μια τιμή και έγινε δικό μου”.

Το επίμαχο άρθρο που φέρει τον τίτλο “Τι έκαναν οι Γερμανοί στην Ελλάδα” ξεκινάει με την φωτογραφία της Μαρίας Παντίσκα και την λεζάντα “Η Μαρία Παντίσκα ακόμη θρηνεί τέσσερις μήνες μετά τη δολοφονία της μητέρας της από τους Γερμανούς στη σφαγή στο ελληνικό χωριό Δίστομο”.

Όπως αναφέρει το ρεπορτάζ στην επόμενη σελίδα: “Μια από τις τελευταίες επίσημες γερμανικές πράξεις στην Ελλάδα ήταν η σφαγή του Διστόμου. Μια πόλη περίπου 60 μίλια βορειοδυτικά των Αθηνών. Τον περασμένο Ιούνιο ένας περαστικός Γερμανός ρώτησε τον παππά του Διστόμου πατέρα Σωτήριο Ζήση αν υπήρχαν αντάρτες στην περιοχή. Ο παππάς είπε ότι δεν ήξερε κανέναν. Οι Γερμανοί όμως έκαναν επίθεση στην πόλη. Στην αρχή επέστρεψαν και σκότωσαν  τον πατέρα Ζήση. Λίγες μέρες αργότερα μια ομάδα μαυροφορεμενων ανδρών των SS μπήκαν στο Δίστομο, διέταξαν τους ανθρώπους να κλειστούν στα σπίτια τους, πέρασαν απο σπίτι σε σπίτι πυροβολώντας όλους αυτούς που μπορούσαν να βρουν. Σε δυο ώρες είχαν σκοτώσει 1000 Διστομίτες (σ.σ. Ο αριθμός που αναφέρεται στο άρθρο είναι λανθασμένος καθώς στην σφαγή του Δίστομου έχασαν την ζωή τους 228 άνδρες, γυναίκες και παιδιά ) από τους 1200. Οι ελάχιστοι επιζήσαντες έτυχε να βρίσκονται στα βουνά και στα χωράφια. Αφού οι Γερμανοί τελείωσαν με τη σφαγή πήραν λάφυρα και έκαψαν το μικρό χωρίο. Δεκαπέντε μέρες αργότερα επέστρεψαν αλλά αυτή τη φορά οι χωρικοί είχαν προειδοποιηθεί και είχαν φύγει στα βουνά. Οι Γερμανοί πήραν λάφυρα για άλλη μια φορά”.

Η Μαρία Παντίσκα έφυγε από την ζωή σε ηλικία 84 ετών πριν από έξι ακριβώς χρόνια, στις 16 Μαρτίου 2009. Εντύπωση προκαλεί ότι παρόλο ότι υπήρξε η πλέον χαρακτηριστική φυσιογνωμία από τους επιζώντες, και ενώ υπάρχουν αρκετές μαρτυρίες από άλλους επιζώντες, δεν υπάρχει κάποια γνωστή μαρτυρία από την ίδια.

Εδώ μπορείτε να ξεφυλλίσετε το τεύχος του περιοδικού

 http://news247.gr/

Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας 2011: Αλλη μια «ψήφος» για το Δίστομο!

Άλλη μια «ψήφος» στην ανάγκη δικαίωσης των θυμάτων της Σφαγής του Διστόμου Βοιωτίας από τους Γερμανούς- όπως και όλων των μαρτυρικών πόλεων και χωριών- αποτελεί η απονομή ενός από τα 8 Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας 2011 στο βιβλίο του Γιώργου Χ. Θεοχάρη με τίτλο «Δίστομο - 10 Ιουνίου 1944 – Το ολοκαύτωμα», εκδόσεις Σύγχρονη Έκφραση.

Μια βράβευση πού αντανακλά στον αγώνα των συγγενών των θυμάτων του Μαρτυρικού Διστόμου που τώρα βρίσκεται σε μια δύσκολη φάση καθώς αναμένεται η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης.

Τα βραβεία, που αφορούν στις εκδόσεις του έτους 2010, κατέληξε η Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας από τον «βραχύ κατάλογο» των υποψήφιων προς βράβευση έργων. Σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία που διέπει τον θεσμό των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας δίνεται στη δημοσιότητα το σκεπτικό βράβευσης της αρμόδιας Επιτροπής για κάθε κατηγορία.

Τα βραβεία

Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων: Απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Ντίνο Χριστιανόπουλο για το σύνολο του έργου του.

Βραβείο Μυθιστορήματος: Απονέμεται ομόφωνα στον Θωμά Κοροβίνη για το έργο του με τίτλο «Ο γύρος του θανάτου», εκδόσεις Άγρα.

Βραβείο Διηγήματος-Νουβέλας: Απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Χρήστο Οικονόμου για το έργο του με τίτλο «Κάτι θα γίνει, θα δεις», εκδόσεις Πόλις.

Βραβείο Ποίησης: Απονέμεται ομόφωνα στον Γιώργο Μαρκόπουλο για το έργο του με τίτλο «Κρυφός κυνηγός», εκδόσεις Κέδρος.

Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής: Απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στην Γεωργία Γκότση για το έργο της με τίτλο «Η διεθνοποίησις της φαντασίας: Σχέσεις της ελληνικής με τις ξένες λογοτεχνίες τον 19ο αιώνα», εκδόσεις Gutenberg και στην Βενετία Αποστολίδου για το έργο της με τίτλο «Τραύμα και μνήμη: Η πεζογραφία των πολιτικών προσφύγων» εκδόσεις Πόλις.

Βραβείο Μαρτυρίας-Βιογραφίας-Χρονικού-Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας: Το Βραβείο Χρονικού – Μαρτυρίας απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Γιώργο Χ. Θεοχάρη για το έργο του με τίτλο «Δίστομο – : 10 Ιουνίου 1944 – Το ολοκαύτωμα», εκδόσεις Σύγχρονη Έκφραση.

Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα: Απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στον Mιχάλη Γεννάρη για το έργο του με τίτλο «Πρίγκιπες και δολοφόνοι», εκδόσεις Ίνδικτος και στον Θοδωρή Ρακόπουλο για το έργο του με τίτλο «Φαγιούμ», εκδόσεις Μανδραγόρας.

Ειδικό βραβείο σε λογοτέχνη του οποίου το βιβλίο προάγει σημαντικά το διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα: δεν απονέμεται.

Η Επιτροπή απαρτίζεται από τους: Νίκο Δαββέτα (συγγραφέα και κριτικό λογοτεχνίας), Λίζυ Τσιριμώκου (Καθηγήτρια Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης), Χρήστος Αστερίου (Συγγραφέας), Δημήτρης Καργιώτης (Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων), Τίνα Μανδηλαρά (Κριτικός Λογοτεχνίας), Δημήτρης Μίγγας (Συγγραφέας), Ανδρέας Μήτσου (Συγγραφέας), Λίνα Πανταλέων (Κριτικός Λογοτεχνίας).

ΠΗΓΗ: prionokordela.gr

 ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ: ΟΥΤΕ ΤΑ ΛΕΦΤΑ ΣΑΣ ΟΥΤΕ ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΘΕΛΩ

 Στο μεταξύ,ο ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος  αρνήθηκε  το «μεγάλο βραβείο γραμμάτων» που του απένειμαν τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας. «Ούτε θα εμφανιστώ ούτε θα απλώσω το χέρι για να το πάρω. Δεν θέλω ούτε τα βραβεία ούτε τα λεφτά τους» σχολίασε, παραπέμποντας σε παλιότερο κείμενό του (1979) με τον εμβληματικό τίτλο «Εναντίον».

«Είμαι εναντίον της κάθε τιμητικής διάκρισης, απ' όπου και αν προέρχεται. Δεν υπάρχει πιο χυδαία φιλοδοξία από το να θέλουμε να ξεχωρίζουμε. Αυτό το απαίσιο ‘’υπείροχον έμμεναι άλλων’’, που μας άφησαν οι αρχαίοι. Είμαι εναντίον των βραβείων, γιατί μειώνουν την αξιοπρέπεια του ανθρώπου…» αναφέρει, μεταξύ άλλων, σ' εκείνο το κείμενό του ο Ντίνος Χριστιανόπουλος.

H νομική «κραυγή» ενός Διστομίτη δικηγόρου

Μια τραγική διάσταση της Σφαγής του Διστόμου το 1944 απο τους Ναζί έδωσε, με αφορμή σχετικό Συμπόσιο στο Πανεπιστήμιο της Χάγης, ο συμμετέχων Διστομίτης δικηγόρος, κ. Μιλτιάδης Σφουντούρης, για να ανατρέψει τους γερμανικούς νομικούς ισχυρισμούς ότι  η Γερμανία έχει «ασυλία» (ετεροδικία), σε περιπτώσεις που την ενάγουν ιδιώτες για πολεμικές αποζημιώσεις.
«Οι 218 σφαγιασθέντες κάτοικοι του Διστόμου, ανάμεσά τους και 57 παιδιά κάτω των 17 ετών, μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι… φορούσαν στρατιωτικές στολές και κρατούσαν όπλα; Διότι μόνο έτσι θα μπορούσαν οι Γερμανοί νομικοί να ισχυριστούν οτι έκαναν, δήθεν, πολεμική πράξη. Απλά ήταν ένα στυγερό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας! Πολύ περισσότερο που 1 στους 4 νεκρούς ήταν αβάπτιστα μωρά λίγων μηνών, παιδάκια, άγουροι έφηβοι».
Το επιστημονικό συμπόσιο, που  διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο για τα Συνταγματικά και Ανθρώπινα Δικαιώματα, είχε θέμα «Αποζημιώσεις λόγω μαζικών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύγχρονες εξελίξεις και προκλήσεις σχετικά με την ετεροδικία του κράτους».
Ο γραμματέας της Πανελλήνιας Ένωσης Θυμάτων Ναζιστικής Κατοχής, κ. Μιλτιάδης Σφουντούρης, που μαζί με τον Πρόεδρο της Ένωσης, κ. Καρκούλια, βρίσκεται στη Χάγη, εκπροσωπώντας και τον Πολιτισμικό Σύλλογο Διστόμου, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, τόνισε ότι «αύριο Τετάρτη θα ακούσουμε τις ελληνικές θέσεις εντός της αιθούσης».
«Εμείς ζητάμε», είπε ο 56χρονος δικηγόρος, «να εκτελεστεί η απόφαση των ελληνικών και των ιταλικών δικαστηρίων υπέρ της αποζημίωσης των συγγενών των θυμάτων. Η ετεροδικία κάμπτεται όταν πρόκειται για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας».
Σήμερα, στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, παρουσιάστηκαν οι θέσεις της ιταλικής κυβέρνησης  Όπως τόνισαν οι εκπρόσωποι της ιταλικής πλευράς και μεταδίδει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ), δεν μπορεί να τεκμηριωθεί ετεροδικία για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, αφού υποστήριξαν ότι η ετεροδικία υφίσταται μόνο για την επίλυση διαφορών μεταξύ κρατών. Τόνισαν δε ότι τα εγκλήματα πολέμου δικάζονται από τα δικαστήρια και δεν λύνονται μέσω των διεθνών συμβάσεων και ως τέτοια θεωρούνται τα εγκλήματα, που διέπραξαν τα ναζιστικά στρατεύματα…