‘’ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΟΥ ΣΟΚ’’. Της Ναόμι Κλάιν, συγκλονίζει

Το βιβλίο της Ναόμι Κλάιν ‘’ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΟΥ ΣΟΚ’’ περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο αυτό που βιώνουμε σήμερα. Μια σύνοψη αυτού του  βιβλίου περιγράφεται πιο κάτω και ο καθένας από εμάς πρέπει να το διαβάσει για να αντιληφθεί τι μαγειρεύεται σε βάρος των λαών.

Όμηρος Αλεξάνδρου

H βραβευμένη Καναδή δημοσιογράφος, συγγραφέας και κινηματογραφίστρια...

που έγινε γνωστή για τις θέσεις της εναντίον των αμερικανικών πολυεθνικών, Ναόμι Κλάιν, αναπτύσσει το επιχείρημα ότι οι σκληρές οικονομικές μεταρρυθμίσεις, που προωθούνται λίγες ημέρες μετά από μια φυσική καταστροφή ή το τέλος ενός πολέμου, δεν είναι τυχαίες, αλλά μέρος ενός καλά οργανωμένου σχεδίου.

Στο βιβλίο της, που έγινε διεθνές μπεστ σέλερ και στην Ελλάδα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη, προσεγγίζει γεγονότα και φυσικές καταστροφές ακραίας βίας –πραξικοπήματα, πολέμους, τυφώνες– και παρέχει τα στοιχεία που λειτουργούν ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο σοκ που υπέστησαν οι πολίτες και στις πολιτικές του ελεύθερου εμπορίου, οι οποίες εφαρμόστηκαν προτού οι άνθρωποι ξεπεράσουν την αμηχανία. Το τρίπτυχο αποκρατικοποιήσεις - ελεύθερο εμπόριο - περικοπή των δημοσίων δαπανών είναι το δόγμα που αποκαλεί «θεραπεία-σοκ» και έχει εφαρμοστεί σε δεκάδες χώρες.

Για την Κλάιν ο πόνος και ο αποπροσανατολισμός που υφίστανται οι άνθρωποι σε τέτοιες καταστάσεις γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης και μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία, προκειμένου να επιβληθεί η θεραπεία-σοκ. Βασική προϋπόθεση είναι ότι τα άτομα, σε ακραίες καταστάσεις, είναι αδύναμα να αντιδράσουν και συναινούν με την αμηχανία τους σε πολιτικές, οι οποίες, λεπτά πριν χτυπήσει η καταστροφή, θα είχαν προκαλέσει την αντίδρασή τους.

«Μόνο μία κρίση –είτε είναι πραγματική είτε απλώς εκλαμβάνεται σαν τέτοια– οδηγεί σε πραγματικές αλλαγές. Όταν ξεσπά μια κρίση, οι δράσεις που αναπτύσσονται εξαρτώνται από τις επικρατούσες ιδέες.

Πιστεύω ότι αυτή πρέπει να είναι η βασική λειτουργία μας: να αναπτύσσουμε εναλλακτικές πολιτικές που θα αντικαταστήσουν τις υπάρχουσες, να τις διατηρήσουμε ζωντανές και διαθέσιμες, έως ότου το πολιτικά αδύνατο καταστεί πολιτικά αναπόφευκτο». Αυτός είναι ο ορισμός που δίνει η Κλάιν για το δόγμα του σοκ, διά στόματος του βραβευμένου με Νόμπελ οικονομολόγου και «πατέρα» της θεωρίας του ελεύθερου εμπορίου Μίλτον Φρίντμαν.

Αυτές ακριβώς τις πολιτικές –«ενορχηστρωμένες επιδρομές» τις ονομάζει η ίδια– εναντίον των πολιτών, των δικαιωμάτων τους και της δημόσιας περιουσίας μετά από καταστροφικά γεγονότα είναι που ονομάζει «καπιταλισμό της καταστροφής».

Βασικός στόχος του βιβλίου είναι να αποκαλύψει την πραγματικότητα πίσω από το «προσωπείο» της θεωρίας του ελεύθερου εμπορίου, που έχει εξυμνηθεί σε ολόκληρο τον κόσμο, και να δείξει ότι τα ακραία οικονομικά μέτρα δεν επιβλήθηκαν με δημοκρατικό τρόπο.

Η συγγραφέας ξεκινά από τη Λατινική Αμερική στη δεκαετία του ’60, ακολουθεί το αιματηρό μονοπάτι της θεωρίας του ελεύθερου εμπορίου για τέσσερις ολόκληρες δεκαετίες, τα πλοκάμια που άπλωσε σε όλο τον κόσμο και φτάνει στις ΗΠΑ του σήμερα και στον πόλεμο στο Ιράκ. Το Δόγμα του Σοκ βλέπει τη θεραπεία του σοκ να εφαρμόζεται στα Νησιά Φόκλαντ το 1982, τη σφαγή στην Πλατεία Τιεν Αν Μεν το 1989, την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, την κρίση στην Ασία το 1997.

Η μαφία των Παιδιών του Σικάγου

Το βιβλίο παρουσιάζει το νομπελίστα οικονομολόγο Μίλτον Φρίντμαν ως το «δόκτορα του σοκ», έναν άνθρωπο που δεν δίστασε να επιβάλει τις ιδέες του για μια αγορά απαλλαγμένη από την κρατική παρέμβαση με κάθε κόστος.

Όπως αναφέρει η Κλάιν στο βιβλίο, που γράφτηκε ένα χρόνο σχεδόν μετά το θάνατο του επιφανούς οικονομολόγου που συνδέθηκε με Αμερικανούς προέδρους, όπως ο Ρίτσαρντ Νίξον και ο Ρόναλντ Ρέιγκαν αλλά και ο δικτάτορας Αουγκούστο Πινοτσέτ, το όραμά του ήταν ένας «καθαρός καπιταλισμός».

Σε αυτό το οικονομικό σύστημα τα πάντα θα βρίσκονταν στα χέρια των εταιρειών και το κράτος δεν θα έκανε καμία απολύτως παρέμβαση στην αγορά. Η «αγία τριάδα» της θεωρίας του Φρίντμαν προέβλεπε ιδιωτικοποιήσεις, δραστικές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και απορρύθμιση - ελεύθερο εμπόριο.

Τα βασανιστήρια και η θεραπεία-σοκ

Το Δόγμα του Σοκ συνδέει τα βασανιστήρια με ηλεκτροσόκ με το σοκ που δέχεται μια κοινωνία από τα σκληρά οικονομικά μέτρα. Η Ναόμι Κλάιν κάνει εκτενή αναφορά στα πειράματα με ηλεκτροσόκ και ψυχότροπες ουσίες που έγιναν στη δεκαετία 1950 στο Ινστιτούτο Άλαν του Πανεπιστημίου Μακγκίλ στον Καναδά υπό την εποπτεία του διευθυντή Γουέιν Κάμερον και τη χρηματοδότηση της CIA.

Ο ψυχίατρος προσπαθούσε με ηλεκτροσόκ και ακραίες μεθόδους να αποκόψει έναν άνθρωπο από την πραγματικότητα και μέσα από το σοκ να τον επαναφέρει σε μια κατάσταση «λευκού χαρτιού», όπου ο καθένας θα μπορούσε να «γράψει» τον ιδανικό άνθρωπο.

Τα πειράματα απέτυχαν όταν οι ασθενείς-πειραματόζωα επέστρεφαν σε νηπιακό στάδιο και έφταναν σε σημείο να ξεχνούν πώς μιλάει κανείς, αλλά προέκυψε κάτι χρήσιμο για την αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών: Ένα εγχειρίδιο «πόνου», μέθοδοι, δηλαδή, προκειμένου οι ανακριτές να μπορούν να προκαλούν σοκ στα θύματα μέχρι να αποσπάσουν τις πληροφορίες που θέλουν. Η υπόθεση αποκαλύφθηκε τη δεκαετία του 1970 και η Κλάιν υποστηρίζει ότι το ίδιο εγχειρίδιο εφαρμόζεται μέχρι σήμερα από τις υπηρεσίες στις αμερικανικές βάσεις στο Γκουαντάναμο και το Αμπού Γκράιμπ.

Το δόγμα του σοκ μιμείται ακριβώς αυτή τη διαδικασία και προσπαθεί να επιτύχει σε μαζική κλίμακα ό,τι επιτυγχάνουν τα βασανιστήρια κατά τη διάρκεια της ανάκρισης ενός ατόμου.

Για την Κλάιν στο επίπεδο της κοινωνίας ο ψυχολόγος που προσπάθησε να κάνει το ίδιο πείραμα ονομαζόταν Μίλτον Φρίντμαν. «Όσοι ασπάζονται το δόγμα του σοκ είναι πεπεισμένοι ότι μόνο μία μεγάλη ρήξη, ένας πόλεμος, μία τρομοκρατική επίθεση μπορεί να τους εξασφαλίσει το είδος του μεγάλου λευκού καμβά που ποθούν. Είναι ακριβώς αυτές οι καθοριστικές στιγμές, όταν ψυχολογικά είμαστε έρμαια και σωματικά ξεριζωμένοι, που αυτοί οι δεξιοτέχνες της χειραγώγησης της πραγματικότητας απλώνουν τα χέρια τους και αρχίζουν να αναπλάθουν τον κόσμο».

Έτσι, το πρώτο αιματηρό πείραμα των Παιδιών του Σικάγου ξεκίνησε στη Λατινική Aμερική. Μετά το πραξικόπημα, που ήταν το πρώτο σοκ για τους πολίτες, ακολουθούσε η θεραπεία-σοκ. Όσα τμήματα της κοινωνίας αντιστέκονταν ή αποτελούσαν μία εν δυνάμει απειλή στη νέα τάξη πραγμάτων δέχτηκαν και ένα τρίτο σοκ: εξολοθρεύονταν με βασανιστήρια σε στρατόπεδα των καθεστώτων, με μεθόδους όμως που να γίνονται γνωστές στους πολίτες και το σοκ να διατηρείται στην κοινωνία.

Η δικτατορία δίνει τη θέση της στον οικονομικό πόλεμο

Σήμερα η Κλάιν χαρακτηρίζει «κοκαΐνη» των χρηματοοικονομικών αγορών τις αυστηρές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, τις ιδιωτικοποιήσεις και το ελεύθερο εμπόριο. Τα πραξικοπήματα όμως ήταν αιματηρά και στη συνέχεια τα πειράματα έγιναν με πιο «δημοκρατικούς» τρόπους.

Προκειμένου λοιπόν να «γονατίσει» μία χώρα γρήγορα, η επίθεση στο νόμισμά της είναι η καλύτερη λύση. Οι χώρες που αντιμετώπισαν υψηλά ελλείμματα για την Κλάιν βρέθηκαν μπροστά σε ένα αδιέξοδο που είχε μία μόνο λύση: να παραχωρήσουν τα πάντα προκειμένου να σώσουν την οικονομία τους.

Για την Κλάιν αυτή η «δικτατορία του χρέους» σημαίνει ότι το πακέτο διάσωσης περιλαμβάνει, εκτός από τα δάνεια, τις ιδιωτικοποιήσεις και τις πολιτικές του ελεύθερου εμπορίου και οι χώρες δέχονται ολόκληρο το πακέτο χωρίς να έχουν άλλη επιλογή.

Η Κλάιν εξηγεί ότι το οικονομικό σοκ έχει μία βασική υπόθεση: ότι οι άνθρωποι μπορεί να αντιστέκονται σε τμηματικές αλλαγές, όπως την περικοπή ενός προγράμματος υγείας ή μία εμπορική συμφωνία, αλλά αν υπάρξουν δεκάδες ταυτόχρονες αλλαγές προς κάθε κατεύθυνση τότε δημιουργείται ένα αίσθημα ματαιότητας στον πληθυσμό που περιέρχεται σε κατάσταση αδράνειας.

Για την Ελλάδα υποστηρίζει ότι αντιστέκεται στις τεχνικές του σοκ, καθώς έχει βαθιά ιστορική μνήμη και επιμένει ότι η χώρα έχει εναλλακτικές. «Δυστυχώς έχετε πολιτικούς που ευχαρίστως τονίζουν το αίσθημα των πολιτών ότι είναι αβοήθητοι και δεν έχουν άλλη επιλογή».

Ερ : Το δόγμα του σοκ και η άνοδος του καπιταλισμού της καταστροφής. Πώς ξεκίνησε η ιδέα γι’ αυτό το βιβλίο;

Απ : Η ιδέα αυτή ξεκίνησε όταν βρισκόμουν στο Ιράκ το 2004.

Ήμουν δημοσιογράφος και κάλυπτα τα γεγονότα για το αμερικανικό περιοδικό Ηarper’s και παρακολουθούσα τον επικεφαλής των αμερικανικών δυνάμεων στις επαρχίες του Ιράκ, Paul Bremer, που ήταν πολύ τολμηρός και επέβαλε ανοιχτά την οικονομική θεραπεία-σοκ στη χώρα. Ήταν πολύ ξεκάθαρο στο Ιράκ ότι η στρατηγική ήταν –και χρησιμοποιώ τα λόγια των αρμοδίων στο βιβλίο– «να χρησιμοποιηθεί το σοκ του πολέμου» προκειμένου να «μαλακώσει» η χώρα, να δημιουργηθεί το κατάλληλο έδαφος και να μετασχηματιστεί οικονομικά. Αυτό προσπάθησαν να κάνουν, αλλά απέτυχαν από πολλές απόψεις, επειδή υπήρξε τόση πολλή αντίσταση. Και τότε ήταν που ένα άλλο είδος σοκ αναδύθηκε: τα βασανιστήρια, και ήμουν στο Ιράκ όταν ξέσπασε το σκάνδαλο του Αμπού Γκράιμπ.

Έτσι η ιδέα για το βιβλίο προήλθε από τα τρία είδη του σοκ: το σοκ της εισβολής, το οικονομικό σοκ και έπειτα το σοκ των βασανιστηρίων. Όλα ξεδιπλώνονται στον «καμβά» του Ιράκ και έπειτα, όταν αναγνώρισα το σχήμα αυτών των τριών ειδών σοκ, τα είδα να αποτελούν πανομοιότυπο πρότυπο που μεταφερόταν και σε άλλες χώρες.

Ερ : Με τι σχετίζεται Το Δόγμα του Σοκ; Είναι, δηλαδή, ένα βιβλίο για την οικονομία, την πολιτική, τη συνωμοσία ή ένα δημοσιογραφικό ταξίδι σε μεγάλα γεγονότα;

Απ : Σίγουρα δεν αναφέρεται σε θεωρίες συνωμοσίας και όλα όσα γράφω βασίζονται σε πηγές, γεγονότα και απευθείας λεγόμενα αρμόδιων. Δεν είναι, δηλαδή, μία θεωρία που δημιούργησα, μία σκοτεινή συνωμοσία που βρίσκεται εκεί έξω στον κόσμο. Το βιβλίο είναι μία εξήγηση της δύναμης και πώς η δύναμη λειτουργεί στον κόσμο. Το βλέπω ως μια εναλλακτική ιστορία για τον τρόπο που μια εξαιρετικά αντιδημοφιλής θεωρία, ο νεοφιλελευθερισμός, θριάμβευσε σε ολόκληρο τον κόσμο.

Επιπλέον, ο ρόλος που διαδραμάτισε το σοκ και η κρίση δεν είχαν γίνει σοβαρό αντικείμενο μελέτης, καθώς και η συμβολή της βίας. Υπήρχαν μελέτες για ξεχωριστές χώρες αλλά ποτέ μία διήγηση για το νεοφιλελευθερισμό και τις πρακτικές του σε διάφορα μέρη του πλανήτη. Έτσι πιστεύω ότι βλέπω το βιβλίο. Θέλω να ξαναπώ την ιστορία που έχει ειπωθεί μόνο από τους νικητές. Όταν οι νικητές λένε την ιστορία τους, αφήνουν απέξω τη βία, τα πτώματα – κάνουν μια διαφήμιση της νίκης. Ο τρόπος που είδα τη θεραπεία του σοκ ήταν μια νέα πλευρά στην ιστορία των ανθρώπων.

Ερ : Στο βιβλίο σχετίζετε τα βασανιστήρια που έκανε ο ψυχίατρος Γουέιν Κάμερον με χρηματοδότηση της CIA με την οικονομική θεραπεία-σοκ. Πώς φτάσατε στο σημείο να συνδέσετε αυτά τα δύο γεγονότα που μοιάζουν να μην έχουν καμία σχέση;

Aπ : Οι οικονομολόγοι έχουν επιλέξει αυτή τη μεταφορική έννοια για τη θεραπεία του σοκ. Δεν είναι δική μου μεταφορά.

Είναι δική τους και στις στιγμές-κλειδιά για την οικονομική μετατροπή, είτε στη Ρωσία της δεκαετίας του ’80 είτε στη Λατινική Αμερική, οι κορυφαίοι οικονομολόγοι διάλεξαν μία ψυχολογική μεταφορική έννοια γι’ αυτό που έκαναν εκείνο τον καιρό. «Η χώρα χρειάζεται μία θεραπεία-σοκ», «μία δόση του πικρού φαρμάκου», «άρρωστη χώρα που την επαναφέραμε με σοκ». Αυτά έλεγαν. Έτσι σήμερα χρησιμοποιούν αυτή την ιατρική μεταφορά και θα έλεγα ότι δεν τη διάλεξα, απλώς την πήρα στα σοβαρά.

Κι αφού έκρινα ότι είναι μια σοβαρή μεταφορά ξεκίνησα την έρευνα. Τι είναι η θεραπεία-σοκ; Πώς λειτουργεί ως μέρος μιας τεχνικής που χρησιμοποιείται στην ανακριτική και όχι στην ψυχολογία; Αυτά τα ερωτήματα με έφεραν στα πειράματα του Κάμερον, γιατί αυτά τα πειράματα σχημάτισαν τις σύγχρονες ανακριτικές τεχνικές που βλέπει κανείς στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν και στο Γκουαντάναμο.

Κι όταν διάβασα το εγχειρίδιο της CIA για τους ανακριτές, που αποχαρακτηρίστηκε και δόθηκε στη δημοσιότητα τη δεκαετία του 1980, όπως λέω και στο βιβλίο, σοκαρίστηκα με τη στρατηγική που χρησιμοποιούσαν για να προκαλέσουν οπισθοδρόμηση του φυλακισμένου στην παιδική του ηλικία και να βλέπει τον ανακριτή σαν μια πατρική φιγούρα.

Τότε ανοίγεται ένα παράθυρο ευκαιρίας, όταν ο αιχμάλωτος βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση της οπισθοδρόμησης και μπορείς να τον οδηγήσεις να κάνει στην κυριολεξία ό,τι του πεις. Όταν διάβασα το εγχειρίδιο, είχα μόλις γυρίσει από το Ιράκ και σκέφτηκα ότι αυτό ακριβώς προσπαθούσαν να κάνουν εκεί. Ήταν κάτι που ήταν οφθαλμοφανές στο Ιράκ και δηλωνόταν από τους Αμερικανούς αξιωματούχους, ότι ήθελαν να χρησιμοποιήσουν όσο περισσότερο σοκ μπορούσαν στην εισβολή, προκειμένου οι Ιρακινοί να μπορούν να διαταχθούν να πάνε από το σημείο Α στο σημείο Β, επειδή θα ήταν τόσο αμήχανοι μετά από όσα θα έχουν περάσει.

Έζησα στην Αργεντινή για δύο χρόνια και στη Λατινική Αμερική έχει ξεκινήσει μια μεγάλη συζήτηση γύρω από τους τρόπους με τους οποίους μία ατομική κατάσταση μπορεί να γίνει συλλογική, για το πώς κάτω από τη δικτατορία οι άνθρωποι τραυματίστηκαν σε συλλογικό βαθμό.

Αυτό με έκανε να ενδιαφερθώ για τον τρόπο που το σοκ γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης σε άλλα μέρη του πλανήτη, όπως στο Ιράκ ή στις ΗΠΑ μετά την 11η Σεπτεμβρίου, όταν ο πληθυσμός ήταν εμφανώς σε κατάσταση σοκ και οπισθοδρόμησης, προκειμένου να προωθήσουν πολύ αντιδημοφιλείς και επικίνδυνες μεταρρυθμίσεις.

Το επιχείρημά μου στο βιβλίο είναι ότι οι χώρες με δυνατή ιστορική μνήμη, ιδίως του φασισμού και της δικτατορίας, καταλαβαίνουν τις επιδράσεις αυτών των τεχνικών του σοκ και αντιστέκονται περισσότερο. Είναι, δηλαδή, πιο ανθεκτικές απέναντι σε αυτές τις πρακτικές. Και πιστεύω ότι η Ελλάδα έχει αποδείξει ότι αντιστέκεται στο σοκ και το φόβο της οπισθοδρόμησης.

Ερ : Όταν ξέσπασε το 2001 η κρίση στην Αργεντινή εσείς βρισκόσασταν στη χώρα και παρακολουθούσατε τα γεγονότα της κατάρρευσης της οικονομίας. Θα λέγατε ότι υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα στην περίπτωση της Αργεντινής και στη σημερινή κατάσταση της Ελλάδας;

Απ : Στην πραγματικότητα πιστεύω ότι υπάρχουν τρομερές ομοιότητες, ειδικά στον τρόπο που κάλυψαν το γεγονός τα διεθνή ΜΜΕ, στην εξήγηση, δηλαδή, που δόθηκε για την κρίση στην Αργεντινή και μετέπειτα στην ελληνική κρίση. Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε μια κρίση που δημιουργήθηκε με πλήρη συνέργεια του διεθνούς τραπεζικού συστήματος.

Αυτή ακριβώς είναι η κατάσταση στην Ελλάδα και το ίδιο συνέβη και με την Αργεντινή, όπου είχαμε μεγάλες τράπεζες, όπως η City Bank, η Goldman Sachs, να δημιουργούν το οικονομικό πρόγραμμα για τη χώρα πριν από την κρίση. Ακόμη και μετά από το ξέσπασμα της κρίσης υπήρχε η άποψη του «νοσηρού πληθυσμού» και της παθολογίας της ψυχολογίας στο έθνος.

Στην Αργεντινή, μετά την κρίση, δεν υπήρχε αίσθηση της συλλογική ευθύνης γι’ αυτό που συνέβη. Όλα είχαν να κάνουν με το χαρακτήρα των Αργεντινών, με την υποτιθέμενη απληστία τους και τις υπερβολικές δαπάνες που έγιναν στις περιοχές που επηρεάστηκαν από την κρίση. Ήταν σχεδόν όλα τα ρεπορτάζ σε επίπεδο ψυχολογίας και, καθώς έχω διαβάσει πολλά άρθρα για την Ελλάδα, πιστεύω ότι είναι το ίδιο πράγμα. Επίσης, πιστεύω ότι είναι παρόμοιες καταστάσεις, καθώς η Αργεντινή είναι μια χώρα με μεσογειακή κουλτούρα.

Έτσι στην εξήγηση που δόθηκε για τα αίτια της κρίσης υπήρχε αυτή η ίδια στερεοτυπική προσέγγιση του μεσογειακού χαρακτήρα στους πολίτες των δύο χωρών. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει και μία διαφορά με την Αργεντινή: Εκεί υπήρχε μία προθυμία η χώρα να ορθώσει το ανάστημά της στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και στον εκφοβισμό του ΔΝΤ. Θεωρώ ότι, επειδή ο πληθυσμός κινητοποιήθηκε τόσο το 2001 και το 2002, απέρριψε τους πολιτικούς που δεν αντιστέκονταν στο ΔΝΤ. Στο τέλος, όταν οι πολιτικοί απλώς αρνήθηκαν να πληρώσουν το εξωτερικό χρέος, τότε τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν.

Ερ : Πιστεύετε, δηλαδή, ότι οι Έλληνες δεν έχουν αντιδράσει ακόμη στα σκληρά μέτρα που τους επέβαλε η τρόικα; Θα μπορούσατε να πείτε ότι η Ελλάδα δέχεται αυτή τη στιγμή τη θεραπεία-σοκ;

Απ : Αλήθεια, δεν θα έλεγα ότι η Ελλάδα δεν αντιδρά. Πιστεύω ότι η Ελλάδα αντιδρά και συνεχίζει να το κάνει, ιδιαίτερα οι νέοι άνθρωποι τα τελευταία δύο χρόνια. Πιστεύω πως το πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι έχουν χάσει την πίστη τους στο πώς θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις αλλαγές. Ο παράγοντας που περιπλέκει τα πράγματα για την Ελλάδα είναι η συμμετοχή της στην Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αυτό δίνει μια αίσθηση στους πολίτες ότι είναι αβοήθητοι και προσθέτει ένα επιπλέον πολύπλοκο στρώμα, το οποίο δεν θα υπήρχε αν αισθάνονταν ότι είναι δυνατό κάποιος να μπορεί να δημιουργεί ο ίδιος τις πολιτικές του. Η συμμετοχή στην ΕΕ κάνει τους πολίτες να πιστεύουν πως ό,τι και να γίνει δεν έχουν τη δύναμη, η οποία δεν βρίσκεται στα χέρια του έθνους. Δυστυχώς, έχετε πολιτικούς που ευχαρίστως τονίζουν αυτό το αίσθημα των πολιτών ότι είναι αβοήθητοι γιατί δεν υπάρχει άλλη επιλογή.

Αν για όλα φταίνε η ΕΕ και το ΔΝΤ, τότε οι πολιτικοί της χώρας είναι αβοήθητοι και μπορούν να απαλλαγούν από την ευθύνη. Έτσι νομίζω ότι αυτό είναι ένα μοτίβο που βλέπουμε να επαναλαμβάνεται, όπου οι πολιτικοί επιθυμούν να θεωρούνται αβοήθητοι περισσότερο από όσο είναι στην πραγματικότητα προκειμένου να μην κάνουν θαρραλέες κινήσεις. Η Ελλάδα έχει επιλογές και νομίζω ότι είναι οι ίδιες με τις επιλογές που είχαν τα κράτη της Λατινικής Αμερικής εν μέσω της κρίσης χρέους τη δεκαετία του 1980 και για την οποία γράφω και στο βιβλίο. Τα κράτη αυτά συμμάχησαν και σχημάτισαν κάτι που θα έπρεπε να ονομάζεται το «καρτέλ των χρεωμένων».

Με αυτό τον τρόπο ενισχύεις την επιρροή σου με τη συμμαχία με άλλες χώρες που είναι αντιμέτωπες με τον εκφοβισμό και η Ελλάδα δεν είναι μόνη της. Έτσι δημιουργείς μία αντίρροπη δύναμη κόντρα στην πίεση που προέρχεται από την Ευρωζώνη και το ΔΝΤ. Γι’ αυτό νομίζω ότι η Ελλάδα δεν είναι τόσο αβοήθητη όσο πιστεύουν οι πολιτικοί της και πιστεύω ότι είναι μία βολική άποψη γι’ αυτούς, επειδή έτσι έχουν την ευκαιρία να κάνουν πολύ επώδυνες πολιτικές και να λένε ότι δεν είχαν άλλη επιλογή, ότι πιέστηκαν προκειμένου να το κάνουν.

Ερ : Στην ΕΕ αλλά και στην Ελλάδα τα πακέτα διάσωσης που δόθηκαν στις τράπεζες μετρούσαν δεκάδες εκατομμύρια ευρώ. Γι’ αυτό και το ερώτημα παραμένει: ποιος κερδίζει στην πραγματικότητα με τα σκληρά οικονομικά μέτρα και τις περικοπές που εφαρμόζουν οι κυβερνήσεις;

Απ : Πιστεύω πως είναι ξεκάθαρο ότι οι τράπεζες έχουν κερδίσει. Αυτή είναι μια κρίση των κανόνων της ηθικής. Οι άνθρωποι είναι μάρτυρες μιας τεράστιας, οφθαλμοφανούς και χωρίς κανένα προκάλυμμα ληστείας.

Να παίρνεις, δηλαδή, από τους εργαζόμενους προκειμένου να προσφέρεις πόρους στους πολύ πλούσιους που δημιούργησαν την κρίση και όλοι το γνωρίζουν αυτό. Στην πραγματικότητα, δεν υπήρξε ποτέ στιγμή μιας τόσο ξεκάθαρης ληστείας στη σύγχρονη ιστορία, οι άνθρωποι ακούν ότι πρέπει να ζήσουν με αυτή την αδικία κι αυτό διότι αυτά τα συμφέροντα είναι περισσότερο ισχυρά.

Για το λόγο αυτό δεν έχει να κάνει με τους πολιτικούς αλλά με το τι είδους συμμαχίες μπορούν να προέλθουν από τη βάση και να επιβάλουν στους πολιτικούς να κάνουν πιο θαρραλέες κινήσεις. Διότι τώρα κάνουν μια ανάλυση κόστους – κέρδους, αφού είναι πιο εύκολο να αποξενωθείς από την κοινή γνώμη από το να απομακρυνθείς από τους ισχυρούς. Η υποστήριξη των ανθρώπων όμως συνεχίζεται ακόμη κι όταν οι άνθρωποι αντιτίθενται στους ισχυρούς.

Γι’ αυτό πιστεύω ότι εξαρτάται από τα ευρύτερα κινήματα της Αριστεράς, που πρέπει να είναι ξεκάθαρα, ποιες είναι οι εναλλακτικές. Και νομίζω ότι υπάρχουν εναλλακτικές, διαφορετικές πολιτικές. Πιστεύω όμως ότι υπάρχει η ανάγκη να είναι υπερεθνικές.

Για εμάς...η αλήθεια κρύβεται κάπου στη μέση, με βασική συνισταμένη τους Έλληνες πολιτικούς των τελευταίων 30 χρόνων..που λείαναν το έδαφος και "άνοιξαν" την πόρτα στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο...