«Δεν έκαμα στη ζωή ό,τι ήθελα, μα τόσο μπόρεσα!» Η βιογραφία του Ίωνα Δραγούμη από τη Μίτση Σκ. Πικραμένου.

Η Μίτση Πικραμένου(φωτογραφία) είναι ιστορικός και γράφει πάντοτε αφού πραγματοποιήσει νέα έρευνα σε αρχεία και βιβλιοθήκες. Γεννημένη στην Αθήνα το 1946, με σπουδές γαλλικής φιλολογίας και βιβλιοθηκονομίας, πήρε το διδακτορικό της από το ΕΚΠΑ. Εργάστηκε στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, απ' όπου και συνταξιοδοτήθηκε.

Τα άμεσα σχέδιά της για το μέλλον είναι η βιογραφία της Λουΐζας Ριανκούρ, ένα θεατρικό έργο με τους Πηνελόπη Δέλτα, Ίωνα Δραγούμη, Παύλο Μελά και Λουΐζα Ριανκούρ, όπου δένουν οι βιογραφίες των τεσσάρων ηρώων της. Ύστερα ένα περίεργο έργο, όπου δένει η πραγματικότητα με τον θρύλο και τη φαντασία "Αγιος Γεράσιμος δια χειρός Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Μυθιστορηματική προσέγγιση".

                   

Συνέντευξη 

στην συνεργάτριά      

μας ψυχολόγο

Βέρα Φερεντούρου    

ΕΡ.Η πολύχρονη ερευνητική σας εμπειρία σας βοήθησε τελικά στη συλλογή άγνωστων πληροφοριών για τον Ίωνα Δραγούμη. Έχετε φωτίσει μήπως κάποια άλλη πλευρά της ζωής ή του χαρακτήρα του Ίωνα; 

Ασφαλώς. Ρίχνω φως σε αρκετές πλευρές της προσωπικότητας του Ίωνα Δραγούμη που έμεναν σκοτεινές. Αναφέρω ενδεικτικά τα παιδικά του

 χρόνια και τον τρόπο ανατροφής του, τους έρωτές του που ήταν κυρίως εγκεφαλικοί, τη θετική του ανταπόκριση στην Οκτωβριανή επανάσταση, τη συνεργασία του με την εφημερίδα «Ριζοσπάστης», τον λόγο που δεν προτίμησε την ημέρα του θανάτου του να ακολουθήσει την οδό Τατοΐου. Και άλλα πολλά. Είναι πλήρης, κατά το δυνατόν, η βιογραφία του και εμπλουτισμένη με άγνωστα στοιχεία.

ΕΡ. Ο Ίων Δραγούμης είναι ένα πολυσυζητημένο πρόσωπο. Θέλουμε να μας πείτε ποιος ήταν τελικά ο άνθρωπος αυτός μέσα από τα δικά σας μάτια.

Περιληπτικά, μπορώ να σας πω ότι ήταν ένας απολύτως ασυνήθιστος άνθρωπος. Μοναχικός, όταν χρειαζόταν, πραγματικά αδέσμευτος από άτομα ή καταστάσεις. Καθόλου εύπορος, ζούσε από την εργασία του. Εξαιρετικά συναισθηματικός, ήταν πολύ συνδεδεμένος με την οικογένειά του, τους γονείς, τη θεία του, τα αδέλφια του. Πολύ ερωτικός έζησε τον έρωτα από τα δώδεκα χρόνια του σαν συναίσθημα. Δινόταν απολύτως στη γυναίκα, ακόμη κι αν εκείνη δεν το γνώριζε ή εάν δεν ήθελε σεξουαλικό μπλέξιμο μαζί του. Σε όλη του τη ζωή υπήρχε τουλάχιστον μια γυναίκα στο μυαλό του. Η σκέψη αυτή τον εμψύχωνε και του έδινε δύναμη και κουράγιο

Μιλήστε μας για τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Μιλήστε μας επίσης για τον εθνικισμό του τότε και τον εθνικισμό του σήμερα.

Να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα. Ο εθνικισμός εκείνη την εποχή σήμαινε τη μεγάλη αγάπη προς το έθνος, χωρίς την απέχθεια που αισθάνονται οι σημερινοί εθνικιστές προς τους άλλους λαούς. Ο Δραγούμης, και ας τονιστεί αυτό, επιθυμούσε τη συγκυριαρχία Τούρκων και Ελλήνων στη Βαλκανική χερσόνησο. Μετά τους νικηφόρους για την Ελλάδα Βαλκανικούς πολέμους και την απελευθέρωση της Μακεδονίας, οι απόψεις του άλλαξαν. Είχε ζήσει στη Ρωσία, ως ο νεότερος Έλληνας πρέσβης, είχε και ρίζες από εκεί μια και η μια γιαγιά του ήταν Ρωσίδα, γνώρισε ανθρώπους και καταστάσεις και περίμενε ότι ο ρωσικός λαός θα αντιδρούσε στην καταπίεση που υφίστατο. Άρχισε τότε να ενδιαφέρεται για όσα απασχολούσαν τους εργαζομένους στην Ελλάδα και να τους συμπαραστέκεται. Είναι η περίοδος της ωριμότητάς του, που ο ίδιος αποκάλεσε κοινωνικό σοσιαλισμό.

Έχετε γράψει και άλλα βιβλία. Πώς συνδέεται ο Ίων Δραγούμης με τους προηγούμενους ήρωές σας, την Πηνελόπη Δέλτα και τον Παύλο Μελά;

Ο Παύλος Μελάς ήταν ο σύζυγος της αγαπημένης του αδελφής Νάτας. Ήταν λίγο μεγαλύτερός του και έζησαν κοντά για καιρό. Ζυμώθηκαν μαζί και είχαν τις ίδιες απόψεις, εκείνες του πολιτικού Στέφανου Δραγούμη. Η Πηνελόπη Δέλτα ήταν ο μοιραίος έρωτάς του. Παρόλο που είχαν χωρίσει από το 1908, ο θάνατός του το 1920 προήλθε από την αγάπη της, προφανώς ήταν η εκδίκηση του Μανώλη Μπενάκη. Η συνολική δραστηριότητά της οφείλεται στην επίδραση που είχε επάνω της η προσωπικότητα του Ίωνα.

Κυρία Πικραμένου, η συγγραφή έχει θέση μόνο για έναν. Πώς βιώνετε αυτήν τη μοναξιά; Εμπνέεστε μέσα από αυτήν;

Η συγγραφή είναι υπόθεση απόλυτης μοναξιάς και αυτοσυγκέντρωσης. Γράφω κυρίως τη νύκτα και αφού έχω ενημερωθεί όσο το δυνατόν πληρέστερα για το θέμα μου. Τότε ξεφεύγω από τον εαυτό μου και μπαίνω στη θέση του ήρωα που βιογραφώ. Κλαίω, αντικρίζοντας τα γεγονότα με τη δικιά του ματιά. Πονάω, όπως έπρεπε να πονούσε κι εκείνος. Εάν με φωνάζατε Ίωνα, όταν έγραφα, θα σας απαντούσα.

Θα μας αναφέρετε τα βιβλία που έχετε γράψει;

Η δραστηριότητά μου έχει δύο περιόδους. Η πρώτη, η επιστημονική διάρκεσε έως το 1996, που συνταξιοδοτήθηκα από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Ανάμεσα στις 5.000 σελίδες που περιλαμβάνει η εργογραφία μου βρίσκονται δυο μονογραφίες. Είναι εκδόσεις του ΕΛΙΑ και διατίθενται από το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας. Πρόκειται για τον «Θανάση Πετσάλη – Διομήδη» και την «Ιστορία της Σοκολατοποιίας Παυλίδου». Η δεύτερη περίοδος της εργασίας μου οφείλεται εν πολλοίς στον Νίκο Μουρατίδη, ο οποίος με παρακίνησε να τροποποιήσω την τεράστια επιστημονική μου εργασία για την Πηνελόπη Δέλτα σε μυθιστορηματική βιογραφία. Αυτή τη στιγμή κυκλοφορούν, από τις εκδόσεις Τετράγωνο, «Η Κυρία με τα μαύρα, η βιογραφία της Πηνελόπης Δέλτα», «Ωραίος ως Έλλην, η μυθιστορηματική βιογραφία του Παύλου Μελά», «Πηνελόπης Δέλτα, Στο Κοτέτσι», το μοναδικό παραμύθι για μικρά παιδιά που έγραψε η μεγάλη συγγραφέας, βρήκα και επιμελήθηκα. Κυκλοφορεί επίσης η βιογραφία του Ίωνα Δραγούμη από τις εκδόσεις Πικραμένος και θα ακολουθήσουν αρκετοί τίτλοι με νέα δεδομένα, όλα με βάση άγνωστο υλικό.

Ποιος ήρωας σας τράβηξε στο ταξίδι του χρόνου; Δηλαδή ποιον θα θέλατε να είχατε γνωρίσει;

Δύσκολη ερώτηση, γιατί αν δεν θαυμάζω και δεν παραδέχομαι κάποιον, αποκλείεται να ασχοληθώ μαζί του. Μπορώ να σας εκμυστηρευτώ ότι θα ήθελα να τους είχα γνωρίσει όλους. Με εντυπωσίασαν κάποια χαρακτηριστικά τους. Η Πηνελόπη Δέλτα κατόρθωσε να κρύψει τα συναισθήματά της και να γίνει μια επιτυχημένη συγγραφέας και μια προσωπικότητα αναμφισβήτητου κύρους. Ο Παύλος Μελάς κατάφερε να επιτύχει τον στόχο της ζωής του. Βρέθηκε στη Μακεδονία και άρχισε να παλεύει εναντίον των Βουλγάρων. Ο πρόωρος θάνατός του είχε τις επιπτώσεις του. Ξεκίνησε, οργανωμένος πλέον ο Μακεδονικός Αγώνας. Ο Ίων Δραγούμης έζησε με πάθος τα λίγα χρόνια του. Αγάπησε, υπέφερε, πάλεψε με πείσμα, όλα στον υπερθετικό βαθμό. Η Ελλάδα του χρωστά πολλά.

Και μια τελευταία ερώτηση. Όλες οι πληροφορίες που βρίσκετε αναφέρονται στα βιβλία σας ή κάποιες ίσως δεν τις αναφέρετε για να μην θίξετε προσωπικότητες.

Ωχ, με πιάσατε! Ναι, υπάρχουν στοιχεία που σκόπιμα κρύβω. Σε όλα μου τα βιβλία. Έχουν άμεση σχέση με την πρωτοπρόσωπη αφήγησή μου. Η πληροφόρησή μου δεν προέρχεται μόνον από τα κείμενα του ήρωα, συχνά για κάποια ζητήματα ενημερώνομαι από άλλες πηγές. Όταν διαπιστώνω ότι ο ίδιος ο ήρωάς μου δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένο γεγονός ή σε κάποιες σκέψεις του, τον σέβομαι, δεν τον καταδίδω. Παρόλο που έχουν περάσει πολλά χρόνια, θεωρώ ανέντιμη την προδοσία. Κάποιες φορές ωστόσο, το θέμα επανέρχεται στην επιφάνεια με αφορμή τον επόμενο ήρωα. Αυτό έχει συμβεί με την εκτέλεση του Ίωνα Δραγούμη και τις υποψίες για την ηθική ευθύνη του Μανώλη Μπενάκη. Τη σκέπτεται η Πηνελόπη Δέλτα, αλλά δεν την ομολογεί ούτε στον εαυτό της. Ο Ίων όμως ξέρει ποιος ήταν υπεύθυνος για την εκτέλεσή του.

Κυρία Πικραμένου, σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο, τα συναισθήματα και τις σκέψεις που μοιραστήκατε μαζί μας. Καλή επιτυχία και καλά ταξίδια συντροφιά με τους ήρωες σας.

                                                                                                              Βέρα Φερεντούρου